Przedmiotem naszych rozważań będzie przypadek, w którym prowadzona jest sprzedaż towarów poprzez udostępnione konto internetowe w serwisie aukcyjnym. Zastanowimy się nad legalnością takiego działania oraz nad ewentualnymi skutkami podatkowymi zarówno po stronie osoby udostępniającej, jak i po stronie osoby korzystającej z konta internetowego.
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów podatkowych
Prawo podatkowe należy traktować jako autonomiczną gałąź prawa w systemie prawnym. Przejawia się to m.in. w tym, że posługuje się własnymi definicjami legalnymi, które muszą być stosowane w ramach danego aktu prawnego.
Wiele ustaw podatkowych zawiera definicję działalności gospodarczej. Przykładowo na gruncie podatku VAT w art. 15 ust. 2 możemy przeczytać, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Jak wskazał WSA w Szczecinie w wyroku z 14 lutego 2024 roku (I SA/Sz 469/23), warunkiem uznania, że dany podmiot działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, jest ustalenie, że działa on jako producent, handlowiec, usługodawca pozyskujący zasoby naturalne, rolnik lub jako osoba wykonująca wolny zawód. Ani więc formalny status danego podmiotu jako podatnika zarejestrowanego, ani okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości, nie mogą przesądzać o opodatkowaniu tej czynności bez każdorazowego ustalenia, że w odniesieniu do tej konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.
Powyższe potwierdza zatem, że status podatnika prowadzącego działalność gospodarczą nie jest zależny od kwestii formalnych (takich jak np. dokonanie rejestracji firmy w CEIDG). Ponadto można też wskazać na obiektywny charakter działalności gospodarczej. Jak bowiem zauważył WSA w Poznaniu w wyroku z 9 czerwca 2023 roku (I SA/Po 163/23), nie mają znaczenia zamiar czy motywy, jakimi kieruje się podmiot rozpoczynający działalność gospodarczą, ani jakie potrzeby zaspokaja z uzyskanych środków pieniężnych. Kwestia przeznaczenia uzyskanych środków pieniężnych na zaspokojenie własnych potrzeb także jest zdarzeniem obojętnym z punktu widzenia oceny, czy dana osoba, sprzedając towary, działa w charakterze podatnika podatku VAT.
Sprzedaż towarów poprzez udostępnione konto w serwisie aukcyjnym również jest działalnością gospodarczą
Mając na uwadze przedstawione powyżej wyjaśnienia, należy wskazać, że prowadzenie sprzedaży poprzez udostępnione konto internetowe również spełnia wymogi uznania tego typu aktywności za działalność gospodarczą.
W sposób jednoznaczny podkreślił to NSA w wyroku z 26 czerwca 2014 roku (I FSK 1157/13), gdzie wprost wskazano, że kto sprzedaje towary przez internet, prowadzi działalność gospodarczą, nawet jeśli w tym celu posługuje się kontem małżonka założonym w serwisie aukcyjnym. W powyższym wyroku NSA zauważył, że sprzedaż internetowa „pozostawia” wiele śladów materialnych, które stanowić mogą dowód w sprawie. Świadczą o tym wpłaty z tych sprzedaży na konto podatnika czy też okrywanie z tego konta prowizji należnych serwisowi aukcyjnemu.
Przykład 1.
Pan Filip za pośrednictwem konta internetowego swojej żony dokonuje sprzedaży towarów w serwisie Allegro. Posługuje się nickiem swojej żony, jednakże wszelkie wpłaty otrzymuje na swoje konto. Kto w tym przypadku jest podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą?
Kryteria działalności gospodarczej są w tym przypadku spełnione w stosunku do pana Filipa. To on jest podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą, ponieważ w sposób ciągły i dla celów zarobkowych prowadzi działalność handlową. Nie ma tu znaczenia, że w kontaktach z kupującymi posługuje się kontem swojej żony.
Jeżeli podatnik korzysta z konta internetowego innej osoby i nie prowadzi ewidencji księgowej, a organ podatkowy uznana, że mamy do czynienia z działalnością gospodarczą, to pojawia się pytanie o możliwość zastosowania szacowania podstawy opodatkowania. Jak bowiem wynika z treści art. 23 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli nie ma ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia.
Uwagę zwraca użyte sformułowanie „lub brak innych danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania”. Jak wskazał WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 11 lutego 2015 roku (I SA/Go 717/14), organ podatkowy może odstąpić od określenia podstawy opodatkowania w drodze szacowania wyłącznie wówczas, gdy na podstawie dokumentów, w szczególności takich jak faktury, paragony, ewidencje, deklaracje, możliwe jest ustalenie rzeczywistej podstawy opodatkowania. W przeciwnym razie organ zobowiązany jest do dokonania szacowania.
W konsekwencji, jeżeli z danych z serwisu aukcyjnego możliwe jest wyprowadzenie informacji co do wysokości obrotu i tym samym ustalenie podstawy opodatkowania, to nawet pomimo braku ksiąg podatkowych organ nie powinien stosować instytucji szacowania. W sposób jednoznaczny potwierdza to też treść art. 23 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej, gdzie czytamy, że organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli mimo braku ksiąg podatkowych dowody uzyskane w toku postępowania pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.
Udostępnienie konta internetowego innej osobie a firmanctwo
Na zakończenie warto wskazać na regulacje odnoszące się do firmanctwa, co będzie kluczowe dla określenia sytuacji podatkowej osoby udostępniającej konto internetowe innej osobie. Taka osoba nie będzie uznana za podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jednakże może ponosić odpowiedzialność na zasadach właściwych dla osób trzecich.
Otóż, jak wynika z treści art. 113 Ordynacji podatkowej, jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, ponosi ona solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.
Istotą firmanctwa jest zatem użyczenie danych celem założenia działalności przy jednoczesnym, najczęściej nieformalnym, zrzeczeniu się prawa do korzyści wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej. Działalność prowadzona przez firmanta nie ma zatem charakteru samodzielnej działalności prowadzonej we własnym imieniu i na własny rachunek w celach zarobkowych. Firmantem jest osoba, która w związku z prowadzoną na własny rachunek działalnością powinna być podatnikiem, a zataja to, posługując się „tożsamością” innej osoby.
Powyższe oznacza, że żona, która udostępnia internetowe konto swojemu małżonkowi do celu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej, może – na skutek decyzji wydanej przez organy podatkowe – ponosić odpowiedzialność za zaległości podatkowe małżonka powstałe w czasie, gdy udostępniła mu swoje konto internetowe do prowadzenia działalności gospodarczej.
Podsumowując, należy wskazać, że okoliczność udostępnienia konta internetowego w serwisie aukcyjnym nie jest zjawiskiem neutralnym podatkowo. Osoba, która prowadzi sprzedaż poprzez cudze konto, jest traktowana jako podatnik prowadzący działalność gospodarczą oraz jako firmant.
