Darowizna z konta osoby trzeciej a zwolnienie od podatku

Przekazanie środków pieniężnych pod tytułem darowizny może korzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn w sytuacji, gdy takie przekazanie jest udokumentowane wpływem na rachunek bankowy. Pojawia się jednak pytanie, czy zwolnienie może znaleźć zastosowanie w sytuacji, gdy ma miejsce darowizna z konta osoby trzeciej? Sprawdź!

Zasady zwolnienia darowizny od podatku

Należy zauważyć, że co do zasady darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Umowa darowizny jest czynnością prawną generującą obowiązek podatkowy w zakresie podatku od spadków i darowizn po stronie obdarowanego (art. 5 ustawy SD).

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń

Wysokość podatku od spadków i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do jednej z trzech grup podatkowych odbywa się w zależności od jego stopnia pokrewieństwa albo powinowactwa z osobą, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Jednocześnie możliwe jest zastosowanie zwolnienia od podatku. W tym zakresie należy sięgnąć do art. 4a ust. 1 ustawy SD.

Przepis ten stanowi, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

 Obowiązek dokonania zgłoszenia – poprzez formularz SD-Z2 – nie dotyczy przypadków, w których darowizna dokonywana jest w formie aktu notarialnego, co jednak nie ma praktycznego znaczenia przy darowiznach pieniężnych, ponieważ te nie wymagają dla swojej ważności formy notarialnej.

W tym miejscu warto też zaznaczyć, że 6-miesięczny termin na złożenie informacji SD-Z2 ma charakter terminu prawa materialnego. Oznacza to, że nie znajduje tu zastosowania art. 162 Ordynacji podatkowej wskazujący, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na wniosek zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy.

Podanie o przywrócenie terminu trzeba wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności, dla której był określony termin.

Możliwość przywrócenia terminu dotyczy wyłącznie terminów procesowych. Natomiast terminy kształtujące prawa i obowiązki podatników mają charakter terminów prawa materialnego i ich uchybienie powoduje utratę uprawnień. 

Na powyższą problematykę zwrócił uwagę WSA w Gliwicach, wskazując w wyroku z 20 lipca 2022 roku (I SA/Gl 563/22), że termin określony w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy SD jest terminem prawa materialnego i jego upływ powoduje utratę przez podatnika prawa do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, niezależnie od przyczyny uchybienia terminowi.

Analiza warunków zwolnienia a darowizna z konta osoby trzeciej 

W dalszej kolejności przejdźmy do omówienia warunków, które osoba z najbliższej rodziny musi spełnić, aby skorzystać ze zwolnienia. 

Pierwszy warunek dotyczy dokonania zgłoszenia we właściwym terminie i do odpowiedniego naczelnika US. Jeżeli chodzi o właściwość miejscową, to w tym przypadku odpowiednim organem będzie naczelnik US ze względu na miejsce zamieszkania obdarowanej osoby.

Natomiast w zakresie dokonania zgłoszenia obowiązuje wzór dokumentu SD-Z2 określony w rozporządzeniu MF w tym zakresie.

Co jednak istotne, podatnicy nie muszą bezwzględnie stosować ww. formularza. Zgłoszenia otrzymania darowizny można bowiem dokonać w dowolnej formie. Jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 20 października 2022 roku (III SA/Wa 437/22), dokonanie zgłoszenia w innej formie niż na formularzu SD-Z2 nie może przesądzać o niespełnieniu warunków do uzyskania zwolnienia na podstawie art. 4a ustawy SD wówczas, gdy zostają spełnione określone w tym przepisie ustawowe warunki uzyskania zwolnienia.

Podobnie wskazał też Dyrektor KIS w interpretacji z 4 listopada 2022 roku (nr 0111-KDIB2-3.4015.76.2022.4.AD), że wymóg zgłoszenia nabycia na określonym formularzu jest tylko wymogiem natury technicznej, a celem wprowadzenia dedykowanego druku SD-Z2 było ułatwienie podatnikom dokonania stosownego zgłoszenia zapewniającego organom podatkowym pozyskanie niezbędnych informacji potrzebnych do zastosowania omawianego zwolnienia. 

Tym samym dokonanie zgłoszenia darowizny w innej formie niż na dedykowanym formularzu lub na błędnie wypełnionym formularzu nie może przesądzać o niespełnieniu warunków do uzyskania zwolnienia na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W kwestii samego przelewu bankowego fiskus także prezentuje liberalne stanowisko, uznając, że sam przelew ma również charakter czysto techniczny i nie może podważać samego stosunku prawnego w postaci umowy darowizny. W interpretacji z 11 kwietnia 2022 roku (nr 0111-KDIB2-3.4015.17.2022.2.BD) Dyrektor KIS zaaprobował stanowisko, zgodnie z którym darowizna od babci dla wnuka za pośrednictwem rachunku bankowego ciotki korzysta ze zwolnienia od podatku.

Przykład 1.

Dziadek postanowił przekazać darowiznę pieniężną dla wnuka. Nie posiada jednak rachunku bankowego, dlatego też poprosił swojego sąsiada, żeby wykonał przelew ze swojego rachunku bankowego. Czy przysługuje zwolnienie, gdy darowizna jest przekazywana za pośrednictwem rachunku bankowego osoby trzeciej?

Stronami umowy darowizny są dziadek oraz wnuk, a fakt, że darowizna została przekazana za pośrednictwem rachunku bankowego innej osoby, nie wyklucza prawa do zwolnienia.

Organy podatkowe prezentują korzystne dla podatników stanowisko i nie stawiają bezwzględnego wymogu, aby darowizna została przekazana stricte z rachunku bankowego darczyńcy.