Jeśli przepisy ustawowe nie określają w sposób wystarczający kwestii konkretnych uprawnień, powstaje pole do różnych najczęściej sprzecznych ze sobą interpretacji. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w odniesieniu do sprawy uwzględniania dodatku stażowego wypłacanego za okres pobierania świadczeń chorobowych przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki). Jak zmieniła się linia interpretacyjna resortu pracy w tym zakresie – piszemy o tym w niniejszym artykule.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne – informacje ogólne
Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest jednorazowym corocznym świadczeniem pieniężnym przysługującym pracownikom jednostek sfery budżetowej. Chodzi tu zatem o szeroko pojętą strukturę organizacyjną podmiotów działających na podstawie przepisów szczególnych z uwzględnieniem ustawy o finansach publicznych.
Pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Brak spełnienia tego warunku nie pozbawi prawa do trzynastki, jeżeli pracownik przepracował co najmniej 6 miesięcy – wówczas jednak dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje w wysokości proporcjonalnej.
Zgodnie z art. 3 ustawy w sprawie trzynastki pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego w przypadkach:
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
- stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
- wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
- rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Dotychczasowe stanowisko resortu pracy
Wobec wątpliwości dotyczących słuszności uwzględniania przy ustalaniu wysokości trzynastki dodatku za wieloletnią pracę (dodatek stażowy) wypłacanego za okres pobierania świadczeń chorobowych swe stanowisko wyraził Departament Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. W opinii wydanej 20 stycznia 2010 roku resort pracy uznał, że w podstawie dodatkowego wynagrodzenia rocznego dodatek stażowy podlega uwzględnieniu również za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w tym za czas pobierania świadczeń chorobowych. Pogląd ten nie zawsze był podzielany na szczeblu lokalnym, stąd też regionalne izby obrachunkowe (RIO) w różnych częściach kraju wydawały decyzje aprobujące linię interpretacyjną ministerstwa pracy, jak również wskazujące na sprzeczność z obowiązującymi przepisami. Sytuacja ta uległa diametralnej zmianie w połowie lutego 2021 roku wraz z publikacją nowej opinii ministerialnej w tym zakresie.
Nowa interpretacja ministerstwa pracy
Zarówno brak dostatecznej regulacji na szczeblu ustawowym, jak i rozbieżności interpretacyjne występujące w pismach RIO, stanowiły przesłankę do przedstawienia tego stanu faktycznego Departamentowi Prawa Pracy Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii (MRPiT).
W nowej opinii MRPiT zwrócono uwagę na charakter prawny pojęcia „okres przepracowany”, na podstawie którego pracownik nabywa prawo do trzynastki.
Jak już wspomnieliśmy, przy ustalaniu trzynastki uwzględnia się wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. W tej materii zatem ustawa w sprawie trzynastki odwołuje się do zapisów § 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zwanego dalej „rozp. urlopowym”. W rozp. urlopowym wyraźnie wskazano, że ekwiwalent pieniężny ustala się z uwzględnieniem płacy i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, ale z wyłączeniem należności przysługujących za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
W aktualnej interpretacji ministerstwa pracy kierowano się ponadto uchwałą Sądu Najwyższego (SN), która bezpośrednio dotyczyła uwzględniania wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy spowodowanej chorobą.
W uchwale wydanej 25 lipca 2003 roku (III PZP 7/03) SN podjął następujące rozstrzygnięcia:
- warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego,
- przy ustaleniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego wypłaconego na podstawie tej ustawy nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego przez sędziego w okresie nieobecności w pracy z powodu choroby.
W stanowisku MRPiT z 15 lutego 2021 roku wskazane przesłanki obejmujące także tezy wynikające z uchwały SN z 25 lipca 2003 roku zostały uwzględnione praktycznie w pełnym zakresie.
Skoro zatem nie uwzględnia się świadczeń pobieranych w czasie choroby, to nie jest możliwe uwzględnienie w podstawie naliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego dodatku stażowego należnego za okresy niezdolności do pracy wskutek choroby. Należy podkreślić, że omawiana interpretacja resortu pracy spotkała się z aprobatą Państwowej Inspekcji Pracy.
Dodatek stażowy wypłacany za okresy pobierania świadczeń chorobowych a dodatkowe wynagrodzenie roczne – podsumowanie
Na przestrzeni dwóch ostatnich dekad stanowisko resortu pracy w sprawie wliczania do podstawy ustalania trzynastki dodatku stażowego należnego w okresie pobierania świadczeń chorobowych uległo istotnej zmianie. W styczniu 2010 roku przedstawiciele ministerstwa uznali, że dodatek stażowy należy uwzględniać przy obliczaniu dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Taka opinia powodowała liczne rozbieżności interpretacyjne zarówno po stronie księgowych, jak i lokalnych izb obrachunkowych. W lutym 2021 roku resort pracy wyraził całkiem odrębny pogląd przewidujący, że dodatku za wieloletnią pracę wypłacanego za czas choroby nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu trzynastej pensji. Poważny wpływ na tę ocenę wywarło orzecznictwo SN w omawianym zakresie.
