Zasady podziału po rozwodzie firmy, której wspólnikami są małżonkowie, nie są jednoznaczne i zależą od wielu czynników. Jeżeli chcesz się dowiedzieć, jak podzielić firmę po rozwodzie i jaką drogą możesz tego dokonać – przeczytaj poniższy artykuł!
Majątek wspólny i majątek osobisty a podział
W dniu zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej. Znajduje on zastosowanie z mocy prawa. Wspólność ta ustaje w razie rozwodu, separacji, uprawomocnienia się orzeczenia sądu o ustaniu wspólności, a także w przypadku zawarcia przez małżonków lub przyszłych małżonków tzw. intercyzy.
Wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego należą w między innymi:
-
pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
-
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.
Z kolei do majątku osobistego każdego z małżonków należą między innymi:
-
przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
-
przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej;
-
prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
-
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
-
prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
-
wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
-
prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
-
przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Firma założona przed zawarciem małżeństwa
Podział firmy po rozwodzie będzie inny w zależności od tego, kiedy firma powstała – przed czy po zaistnieniu wspólności majątkowej. Podziałowi podlegają bowiem wyłącznie te składniki majątku, które wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków. Nie będą zatem dzielone te składniki, które z jakichś względów będą majątkiem odrębnym małżonka.
Przykładem powyższego jest sytuacja, gdy spółka została założona przed ślubem (przed powstaniem wspólności majątkowej). W takim wypadku nie podlega ona podziałowi w wyniku rozwodu, ponieważ wchodzi do majątku odrębnego.
Spółka cywilna a rozwód
Jeżeli jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej, drugi z nich, nieuczestniczący w spółce nie ma prawa do jej majątku. Ma natomiast prawo do żądania podziału wierzytelności i innych praw majątkowych, które w trakcie trwania spółki małżonek będący wspólnikiem uzyskał, tj. np. zysku z działalności spółki. W takim przypadku zatem przedmiotem ustaleń sądu przy podziale majątku będzie to, czy i jakie wymagalne wierzytelności do pozostałych wspólników posiadał małżonek. Co jednak istotne, przedmiotem podziału nie są wierzytelności niewymagalne związane z likwidacją spółki cywilnej w przyszłości. Podziałowi nie będzie również podlegać majątek zakupiony na rzecz spółki z zysku wypracowanego przez spółkę.
Rozliczeniu teoretycznie mógłby podlegać wkład do spółki cywilnej, jeżeli został poczyniony z majątku wspólnego, jednakże w praktyce najczęściej zostanie on uznany jako rozliczony w związku z przyczynieniem się do utrzymania rodziny.
Spółka osobowa a rozwód
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku spółek osobowych, tj. spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej. Jeżeli chodzi o tzw. uprawnienia korporacyjne, tzn. takie, które są związane z uczestnictwem i zarządzaniem spółką, to stanowią one zawsze element majątku odrębnego, a zatem nie podlegają podziałowi. Podobnie samo uczestnictwo w spółce nie będzie podlegało podziałowi, gdyż ma charakter ściśle związany z daną osobą wspólnika. W przypadku jednak, gdy wkład do spółki pochodzi z majątku wspólnego małżonków, będzie on podlegał rozliczeniu jako nakład.
W przypadku, gdy w skład spółki wchodziło dwoje małżonków, każdy z nich może wypowiedzieć umowę spółki i z niej wystąpić, co stanowić będzie podstawę do jej rozwiązania. Małżonkowie mogą w takiej sytuacji również wspólnie podjąć uchwałę o rozwiązaniu spółki. W takim wypadku podział majątku zostanie przeprowadzony według zasad wynikających z umowy spółki i Kodeksu spółek handlowych.
Udziały/akcje w spółce kapitałowej a rozwód
Jeżeli udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje w spółce akcyjnej są elementem majątku osobistego małżonka, ponieważ np. zostały nabyte przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie, ale zostały sfinansowane z majątku osobistego – nie podlegają one podziałowi.
Co oczywiste, udziały i akcje będą podlegać podziałowi po rozwodzie, gdy małżonkowie nabędą je wspólnie, do majątku wspólnego.
Jeżeli w czasie trwania wspólności majątkowej jeden z małżonków nabędzie udziały lub akcje za środki pochodzące z majątku wspólnego – akcje/udziały wejdą do majątku wspólnego, co nie będzie jednak równoznaczne z faktem, że drugi małżonek stanie się również wspólnikiem/akcjonariuszem spółki. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 maja 1999 r., I CKN 1146/97:
„W wypadku nabycia przez małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego, w drodze czynności prawnej, udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnikiem staje się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności”.
Jak podzielić firmę po rozwodzie - czynności które należy podjąć
Podział firmy między wspólników może zostać dokonany w drodze porozumienia między małżonkami, którzy mogą zawrzeć umowę regulującą podział majątku. Należy jednak pamiętać, że w konkretnym przypadku może się okazać, że konieczne będzie zachowanie szczególnej formy umowy – umowy z podpisami notarialnie poświadczonymi w razie zbycia udziałów czy umowy w formie notarialnej w razie zbycia nieruchomości. Należy również pamiętać o innych obowiązkach, które mogą być związane z podziałem majątku, w tym m.in. o zawiadomieniu spółki o zbyciu udziałów czy uzyskaniu zgody spółki na zbycie akcji.
W razie braku porozumienia co do podziału każdy z małżonków ma możliwość złożenia wniosku o podział majątku wspólnego po rozwodzie. W takim wypadku trzeba się jednak będzie liczyć z dodatkowymi kosztami – opłatą sądową oraz koniecznością poniesienia wydatków na wynagrodzenie biegłych sądowych, którzy ustalą wartość majątku do podziału.
Jak podzielić firmę po rozwodzie - wycena majątku
Zgodnie z orzecznictwem: „W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału” (Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 23 lutego 2018 r., III CZP 103/17).
