Jak wygląda sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?

Omawiamy sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Czym jest udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a także procedury zbycia takiego udziału reguluje ustawa z dnia 15 września 2000 r., Kodeks spółek handlowych (dalej – k.s.h.). 

W art. 152 k.s.h. określono, że „Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.” Udział jest zatem częścią kapitału zakładowego spółki, zaś wysokość kapitału zakładowego powinna być uregulowana w umowie spółki z o.o. [art. 157 §1 pkt 3) k.s.h.]. Postanowienia dotyczące ilości posiadanych udziałów przez każdego ze wspólników, należy określić w umowie spółki, o której mowa w art. 153 k.s.h. Pozostawiono również wspólnikom swobodę w zakresie decydowania o ich szczególnych uprawnieniach oraz obowiązkach względem spółki, które dla swej skuteczności wymagają jednak odpowiednich zapisów w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 159 k.s.h.). 

Tym samym kwestie te mogą dotyczyć udziałów, ich nabycia, sprzedaży, a także związanych z ich posiadaniem uprawnień.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.

Kodeks spółek handlowych, w art. 180 §1 i 2, zawiera przepisy dotyczące sprzedaży udziałów, ich części lub części ułamkowych oraz jego zastawienie. 

Po zawarciu umowy sprzedaży udziałów, zainteresowani są obowiązani poinformować spółkę o fakcie zmiany posiadacza udziałów, a w konsekwencji zmiany wspólnika sp. z o.o. Dopiero skuteczne zawiadomienie spółki wraz z przedstawieniem dowodu przejścia udziałów na nowego wspólnika (np. umowy sprzedaży) powodują, że czynność ta jest skuteczna względem spółki, z chwilą zawiadomienia jej o tym fakcie (art. 187 §1 k.s.h.). Ponadto zawiadomienie spółki o zmianie wspólnika jest ważnym elementem, z uwagi na obowiązek prowadzenia przez spółkę z o.o. księgi udziałów, a co za tym idzie aktualizacji listy wspólników, która następnie jest przedkładana do sądu rejestrowego (art. 187 §3 k.s.h.).

Ograniczenia w sprzedaży udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Ograniczenie możliwości sprzedaży udziałów przewidują nie tylko postanowienia umowy spółki, które niejednokrotnie zawierają prawo pierwokupu, jak również czasowe wyłącznie udziałów z możliwości sprzedaży. Ograniczenia przewiduje również ustawodawca w przepisach wspomnianego Kodeksu spółek handlowych. Art. 182 §1 k.s.h. pozwala w umowie spółki, uzależnić możliwość zbycia udziału (w tym jego sprzedaż), jego części lub ułamkowej części udziału, a także jego zastaw - od zgody spółki, albo wskazanie innego sposobu ograniczenia. W przypadku uzależnienia sprzedaży od uzyskania zgody spółki, konieczne jest zachowanie formy pisemnej. Gdy spółka odmówi sprzedaży udziałów, podmiotem udzielającym zgody na ich zbycie, z ważnych powodów, jest sąd rejestrowy (art. 182 §3 k.s.h.). Możliwe jest przedstawienie innego nabywcy udziałów, w terminie wskazanym przez sąd rejestrowy, lecz w przypadku braku porozumienia cenę nabycia udziałów oraz termin zapłaty ustala sąd rejestrowy w oparciu o opinię biegłego, na wniosek wspólnika bądź spółki (art. 182 §4 k.s.h.). 

Jeśli w dalszym ciągu, mimo wyznaczenia terminu i ceny nabycia udziały nie zostały zakupione, wspólnik ma możliwość swobodnego dysponowania udziałami, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty (art. 182 §5 k.s.h.). Ograniczenia poprzez uzyskanie zgody spółki na zbycie udziału, jego części, części ułamkowej lub obciążenie dotyczą również wspólnika, który w umowie spółki, został zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki (art. 176 § 1 i 3 k.s.h.).

Również kolejne ograniczenie kodeksowe, dotyczące sprzedaży udziałów, zawarto w art. 200 § 1 k.s.h., który wskazuje, że spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Wyjątkiem jest nabycie udziałów w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika. W takiej sytuacji, nabyte udziału muszą zostać zbyte w ciągu roku od dnia ich nabycia, zaś w innym przypadku powinny być umorzone według przepisów dotyczących obniżenia kapitału zakładowego, chyba że w spółce został utworzony, w celu umorzenia udziałów, specjalny kapitał rezerwowy.

Zakaz zbycia udziałów nieoznaczonemu adresatowi a przepisy prawa upadłościowego

Z dniem 10 listopada 2023 r., wszedł w życie przepis art. 182¹ k.s.h., przewidujący zakaz promocji i reklamy zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W §1 wspomnianego wyżej przepisu, określono, że oferta nabycia udziału w spółce nie może być składana nieoznaczonemu adresatowi, zaś w §2, wprowadzono zakaz promocji nabycia udziałów w spółce nieoznaczonemu adresatowi w drodze reklamy lub innej formie promocji. Analogicznie ustawodawca odniósł się także do obejmowania nowych udziałów w spółce z o.o., wprowadzając podobne regulacje w art. 257¹ §1 i 2 k.s.h. - M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2024, art. 182(1). 

Dodatkowo, w art. 595¹ §1 i 2 k.s.h., wprowadzono penalizację zachowania polegającego na składaniu oferty nabycia udziałów w sp. z o.o., poprzez kierowanie reklamy lub innej formy promocji do nieoznaczonego adresata. Sankcja przewidziana w ustawie to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy. 

Rozwiązania przywołane wyżej, były konsekwencją przyjętej ustawy z dnia 7 lipca 2022 r., o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Jak wskazano w tej ustawie: „Niniejsza ustawa służy stosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r., w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz. Urz. UE 347 z 20.10.2020, str. 1)”. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r., w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937, jak wskazano w art. 1 ust. 1 rozporządzenia: „określa jednolite wymogi dotyczące świadczenia usług finansowania społecznościowego, organizacji dostawców usług finansowania społecznościowego, udzielania im zezwoleń oraz nadzoru nad nimi, dotyczące funkcjonowania platform finansowania społecznościowego, a także dotyczące przejrzystości i komunikatów marketingowych w odniesieniu do świadczenia usług finansowania społecznościowego w Unii”. W celu dostosowania przepisów prawa krajowego do przepisów wspólnotowych, ustawodawca zdecydował się na zapisy wprowadzające przywołany wcześniej zakaz.

Powyższe regulacje z pewnością prowadziły i w dalszym ciągu prowadzą do powstania wielu wątpliwości, zwłaszcza, w zakresie stosowania tych przepisów w odniesieniu do postępowań upadłościowych, w których to jednym ze składników majątkowych, wchodzących w skład masy upadłości, mogą być również posiadane przez upadłego udziały. W sytuacji, gdy wprowadzony zakaz miałby obowiązywać także w odniesieniu do prowadzonych postępowań upadłościowych, konieczne byłoby składanie wniosków o wyłączenie tychże udziałów z masy upadłości, a w konsekwencji mniejszy stopień zaspokojenia wierzycieli upadłego. 

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r., Prawo upadłościowego (dalej – p.u.), w art. 2 ustawy, określa cele postępowania upadłościowego, jakim jest prowadzenie postępowania w taki sposób, aby roszczenia wierzycieli mogły być zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. 

Dodatkowo, w postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych postepowanie należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Przywołana zasada ogólna postępowania upadłościowego, pozwala ustalić priorytety toczącego się postępowania. Ponadto, art. 61 i 62 p.u. pozwala ustalić składniki majątkowe wchodzące w skład masy upadłości, służące zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Prawa majątkowego upadłego, wchodzące w skład masy upadłości, którymi niewątpliwie są również udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na podstawie art. 332 p.u., podlegają likwidacji przez ich wykonanie lub zbycie. 

Tym samym, syndyk jako podmiot zarządzający masą upadłości ma możliwość zbycia udziałów upadłego. Art. 334 ust. 1 p.u., wskazuje, że do sprzedaży wierzytelności i praw majątkowych upadłego (w tym m.in. udziałów), stosuje się odpowiednio przepisy art. 315, art. 320 i art. 321 p.u., a zatem sprzedaż mienia (składników masy upadłości) może nastąpić w drodze przetargu lub aukcji, do których stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, z uwzględnieniem dodatkowych wymogów, którymi są m.in. nadzór sędziego-komisarza nad przebiegiem przetargu lub aukcji, zatwierdzenie przez sędziego-komisarza warunków przetargu lub aukcji, a także zatwierdzenie wybranego przez syndyka oferenta.

Przywołane wyżej rozważania, w zakresie dotyczącym obrotu udziałami, w tym ich sprzedażą, nasuwają pytanie, czy syndyk może w toku postępowania upadłościowego dokonać likwidacji udziałów upadłego, poprzez ich sprzedaż w drodze przetargu czy aukcji. Warto podkreślić, że celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu, nie zaś uzyskanie potencjalnych inwestorów. Ponadto, z uwagi na to, że prawo upadłościowe zawiera normy o większym stopniu szczegółowości, w stosunku do przepisów kodeksu spółek handlowych, należy wskazać na zastosowanie właśnie tej ustawy, a w konsekwencji możliwość sprzedaży udziałów w toku postępowania upadłościowego. W przeciwnym razie zasadą i częstą praktyką byłoby składanie wniosków o wyłączenie udziałów z masy upadłości, co stoi w sprzeczności z celami postępowania upadłościowego.

Należy jednak zwrócić uwagę, że kwestie likwidacji udziałów przez syndyka wymagają zmian ustawowych Kodeksu spółek handlowych, poprzez wyłączenie zakazu sprzedaży udziałów, w stosunku do postępowań upadłościowych.

Przedmiotem niniejszych rozważań była analiza przepisów dotyczących sprzedaży udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z uwzględnieniem możliwości sprzedaży za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Obrót udziałami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej jest możliwy, w przypadku, gdy umowa spółki została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W innym przypadku konieczne jest zawarcie umowy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Poza ograniczeniami w sprzedaży udziałów, które uregulowano w Kodeksie spółek handlowych, jak również zakazem dotyczącym składania oferty nabycia udziałów w sp. z o.o., w formie reklamy lub innej formy promocji kierowanej do nieoznaczonego adresata, które omówiono w niniejszych rozważaniach, brak jest innych przeszkód utrudniających sprzedaż udziałów przez wspólników. Nie ma jednak przeciwskazań, by podobne utrudnienia lub ograniczenia znalazły się w postanowieniach umowy spółki, jednak zapisy te zależą wyłącznie od woli wspólników i ich uzasadnionej potrzeby uregulowania tych kwestii.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r., Kodeks spółek handlowych,
• Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r., o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom,
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r., w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937,
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r., Prawo upadłościowego.

Komentarze:

M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2024, art. 182(1).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.