Omawiamy ubezpieczenia społeczne wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadającego ponad 90% udziałów. Kwestie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zawsze były przedmiotem sporów, podlegały licznym interpretacjom prawnym, a także były przedmiotem wielu orzeczeń. Podmioty podlegające obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu oraz rentowemu określa m.in. art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ponadto art. 8 ust. 6 pkt 4) tejże ustawy, określa, że wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, należy traktować jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, a w konsekwencji podmioty podlegające obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Wykładnia językowa
W oparciu o literalne brzmienie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym należy przyjąć, że w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której znajduje się dwóch wspólników – nie podlegają oni obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Ustawa przewiduje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne wyłącznie w przypadku wspólników jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przykładowo, w sytuacji, gdy kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podzielony jest na udziały pomiędzy dwóch wspólników, z których jeden posiada 90% udziałów, zaś drugi 10% udziałów (na co zezwalają przepisy Kodeksu spółek handlowych) to według wykładni literalnej spółka kapitałowa nie jest spółką jednoosobową, w myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji wspólnicy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu.
Poglądy judykatury
W kwestii podlegania przez wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny, który w orzeczeniu z dnia 25 września 2014 r., sygn. akt SK 4/12, stwierdził, że przepis art. 8 ust. 6 pkt 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest zgodny z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, a tym samym potwierdził, że nałożenie przez ustawodawcę na wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne jest zgodne z Konstytucją RP. Ponadto, w uzasadnieniu podkreślił, że to nie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne, a jej wspólnik.
Opierając się na przywołanym wyżej orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, kwestie podlegania obowiązkowego ubezpieczenia społecznego także w przypadku „dwuosobowej” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rozstrzygał Sąd Najwyższy, w sprawie pod sygn. akt II UK 24/18, które zakończyło się wydaniem orzeczenia w dniu 3 lipca 2019 r. Stwierdził, że tożsamą sytuację mamy również w przypadku występowania dwóch wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialności, których to proporcja posiadanych przez nich udziałów powoduje, że jednego z nich możemy określić jako wspólnika „dominującego”, bądź „prawie jedynego”, posiadającego w rzeczywistości niemal wszystkie uprawnienia, a tym samym decydującego o dalszej działalności spółki, a drugiego jako wspólnika mniejszościowego, bądź „iluzorycznego”, którego wpływ na kluczowe decyzje jest niewielki.
W tym przypadku, wspólnik posiadający tak dalece wykraczające uprawnienia, pełniący jednocześnie funkcję w jednoosobowym zarządzie spółki, w rzeczywistości posiada pozycję niemal identyczną, jak w przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Określono zatem, że winien on podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Przyjęcie przez Sąd Najwyższy prymatu wykładni funkcjonalnej nad wykładnią językową spowodowało utrwalenie się linii orzeczniczej, z której często korzystał Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Wbrew literalnym zapisom ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zarówno sądy, jak i Zakład Ubezpieczeń Społecznych, posiadały odmienne stanowisko, w przypadku dwuosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialności. Na podstawie utrwalonego poglądu Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wszczynał postępowanie kończące się wydaniem decyzji, w której to ustalono, że wspólnik „dominujący” dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, a tym samym ma obowiązek odprowadzić składki, bowiem w ocenie organu, jego status jest w rzeczywistości tożsamy ze statusem wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Warto podkreślić, że zarówno Sąd Najwyższy, jak również sądy powszechne w wydanych orzeczeniach, rozstrzygając problemy natury podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie określiły pojęcia „prawie jedynego wspólnika”, czy „wspólnika iluzorycznego”. Mimo jednoznacznie brzmiącego przepisu zawartego w ustawie, powodowało to niejednokrotnie powstanie zaległości wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w sytuacji, gdy organ stwierdzał, że relacje właścicielskie oraz sposób zarządzania podmiotem, czy podejmowanie decyzji jest tożsame jak w jednoosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Taka działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była z drugiej strony podyktowana dość częstą praktyką wspólników, którzy by uniknąć opłacania składek na ubezpieczenie społeczne tworzyli dwuosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialności, co wg Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było próbą obejścia przepisów dotyczących podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu.
Zmiany w orzecznictwie
Sprawą, która zmieniła sposób postrzegania działalności dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialności, była sprawa, którą rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Lublinie, który postanowieniem z dnia 14 września 2023 r., sygn. akt III AUa 1054/22, zwrócił się z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego, a mianowicie: „czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów zapewniających mu możliwość swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych?”.
W dniu 21 lutego 2024 roku Sąd Najwyższy rozpatrując zagadnienie prawne skierowane przez Sąd Apelacyjny w Lublinie, podjął uchwałę (sygn. akt III UZP 8/23), w której jednoznacznie stwierdził, że wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, posiadający nawet 99% udziałów nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Uchwała ta odnosiła się wyraźnie do przepisów zawartych w art. 6 ust. 1 pkt 5) w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przedmiotowa uchwała Sądu Najwyższego stanowiła przełom w zakresie wykładni przepisów, jednoznacznie wskazując, że nawet posiadanie prawie wszystkich udziałów w dwuosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialności, a tym samym posiadanie statusu „prawie jedynego wspólnika” nie sprawia, że wspólnik ten ma taką samą pozycję, jak wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która to skutkuje obowiązkiem zapłaty składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Słusznie Sąd Najwyższy przywrócił prymat wykładni językowej przepisu art. 8 ust. 6 pkt 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jak również stwierdził, że brak jest jakichkolwiek podstaw, by przepis ten interpretować i odnosić także do przypadków, jak ten będący przedmiotem skierowanego zagadnienia prawnego.
Ubezpieczenia społeczne wspólnika spółki - konkluzje
Przytoczone wyżej orzeczenia i uchwały, co do kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym, zawsze były przedmiotem sporów pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Ostatnio wydane rozstrzygnięcia, pozwalają jednak traktować wspólników dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, których proporcje posiadanych udziałów pozwalają wyróżnić wspólnika „dominującego” i mniejszościowego jak wspólników spółek wieloosobowych, a w konsekwencji nie podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Pozwoli to zapewne na zmniejszenie obciążeń względem ubezpieczyciela, a tym samym ograniczenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych.
Orzeczenia/uchwały:
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 września 2014 r., sygn. akt SK 4/12,
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2019 r., sygn. akt II UK 24/18,
- Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 września 2023 r., sygn. akt III AUa 1054/22,
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r., sygn. akt III UZP 8/23.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
