Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego nie oznacza, że przedsiębiorstwo będzie działało już zawsze w swojej pierwotnej formie. Na przestrzeni czasu możliwe są bowiem zmiany wspólników, a także podział spółki. Czy wszystkie zmiany organizacyjne w spółce muszą być podawane do informacji wspólnikom?
Czym jest podział spółki?
Zgodnie z treścią art. 528 i 529 Kodeksu spółek handlowych spółkę kapitałową można podzielić na dwie albo więcej spółek kapitałowych. Nie jest jednak dopuszczalny podział spółki akcyjnej, jeżeli kapitał zakładowy nie został pokryty w całości. Pamiętajmy także, że spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo-akcyjna) nie podlegają podziałowi. Nie może być dzielona również spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości.
Podział spółki to tak naprawdę rozdzielenie jednego podmiotu na kilka mniejszych – takie działanie prowadzi więc do wyodrębnienia całkowicie nowych spółek z jednej dotychczas funkcjonującej w obrocie prawno-gospodarczym. W ujęciu prawnym podział spółki polega na przeniesieniu majątku istniejącej spółki, w częściach, na inne spółki już istniejące lub dopiero nowo zawiązywane, w trybie tzw. sukcesji uniwersalnej.
Podział może być dokonany:
- przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie);
- przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek);
- przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki);
- przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie).
Wspólnicy spółki dzielonej mogą otrzymać obok udziałów lub akcji spółek przejmujących bądź spółek nowo zawiązanych dopłaty w gotówce nieprzekraczające łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki przejmującej, określonej według stosownego oświadczenia, bądź 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z jej zysku bądź z kapitału zapasowego. Każda ze spółek przejmujących lub spółek nowo zawiązanych może uzależnić przyznanie swoich udziałów albo akcji wspólnikom spółki dzielonej od wniesienia dopłat w gotówce nieprzekraczających wartości, o której mowa powyżej.
Podział spółki a prawo wspólnika do informacji
Każdy wspólnik, decydując się przystąpić do spółki, liczy na osiąganie zysków. Jest to możliwe przede wszystkim wtedy, gdy posiada on dostęp do informacji o aktualnej kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz potencjalnych planach inwestycyjnych. Powyższe uprawnienie jest określane mianem prawa wspólnika do informacji i wynika wprost z treści art. 212 ksh. Zgodnie z nią prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi. W tym celu wspólnik lub wspólnik z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu. Zarząd może odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę.
W przypadku odmowy udzielenia prawa do informacji o stanie spółki wspólnik może żądać rozstrzygnięcia sprawy uchwałą wspólników. Uchwała powinna być powzięta w ciągu miesiąca od dnia zgłoszenia żądania. Wspólnik, któremu odmówiono wyjaśnień lub wglądu do dokumentów bądź ksiąg spółki, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu do udzielenia wyjaśnień lub udostępnienia do wglądu dokumentów bądź ksiąg spółki. Wniosek należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania zawiadomienia o uchwale lub od upływu ww. terminu miesięcznego, w przypadku niepowzięcia uchwały wspólników w tym czasie.
Podział spółki a informacje o podziale
Prawo do informacji na temat stanu spółki dotyczy także sytuacji, w której ma ona ulec podziałowi. W tym zakresie obowiązuje jednak inna podstawa prawna niż wskazany wcześniej przepis art. 212 ksh. Zgodnie bowiem z regulacją zawartą w art. 540 ksh wspólnicy spółki dzielonej i spółek przejmujących mają prawo przeglądać następujące dokumenty:
- plan podziału;
- sprawozdania finansowe oraz sprawozdania zarządów z działalności spółki dzielonej i spółek przejmujących, za trzy ostatnie lata obrotowe wraz ze sprawozdaniem z badania, jeżeli sprawozdanie z badania było sporządzane – w przypadku gdy spółka dzielona lub spółka przejmująca prowadziła działalność w okresie krótszym niż 3 lata, sprawozdania powinny obejmować cały okres działalności spółki;
- dokumenty załączane do planu podziału, o których mowa w art. 534 §2 ksh;
- sprawozdania zarządów spółek uczestniczących w podziale, sporządzone dla celów podziału;
- opinię biegłego rewidenta.
Wspólnicy mogą żądać udostępnienia im ww. dokumentów bezpłatnie w lokalu spółki. Wspólnikom, którzy wyrazili zgodę na wykorzystanie przez spółkę środków komunikacji elektronicznej w celu przekazywania informacji, można natomiast przesłać odpisy tych dokumentów w formie elektronicznej.
Pamiętajmy, że powyższa regulacja nie znajdzie zastosowania, gdy spółka nie później niż na miesiąc przed dniem rozpoczęcia zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta uchwała w sprawie podziału, nieprzerwanie do dnia zakończenia zgromadzenia podejmującego uchwałę w sprawie podziału, bezpłatnie udostępni do publicznej wiadomości ww. dokumenty na swojej stronie internetowej bądź w tym terminie umożliwi wspólnikom dostęp do tych dokumentów w wersji elektronicznej i ich druk.
Przykład 1.
Spółka X ma zostać podzielona, większość wspólników wyraziła zgodę na przekazanie im dokumentacji podziałowej w formie elektronicznej – tylko jeden odmówił udzielenia takiej zgody. Władze spółki uznały, że nie będą specjalnie wystawiać dla tego wspólnika dokumentów podziałowych w lokalu spółki i że jeśli będzie on chciał dowiedzieć się, jak wygląda całą dokumentacja, to przekaże mu to jeden z pozostałych wspólników. Czy w tej sytuacji doszło do naruszenia prawa wspólnika do informacji o podziale spółki?
Tak, ponieważ brak zgody chociażby jednego wspólnika na przekazywanie informacji podziałowych w formie elektronicznej powoduje, że spółka ma obowiązek udostępnić wszystkie wymagane dokumenty w swoim lokalu. Wspólnik może więc podważyć uchwałę o podziale.
Przykład 2.
Spółka X ma zostać podzielona, większość wspólników wyraziła zgodę na przekazanie im dokumentacji podziałowej w formie elektronicznej – tylko jeden odmówił udzielenia takiej zgody. W związku z powyższym spółka wie, że musi udostępnić dokumentację podziałową jednemu wspólnikowi w lokalu spółki. Ze względu na koszty z tym związane zarządziła, że wspólnik ten poniesie 50% wydatków na zorganizowanie całej procedury. Czy takie zachowanie narusza prawo do informacji wspólnika?
Tak, ponieważ każdy wspólnik ma ustawowo zagwarantowane prawo wglądu do dokumentów podziałowych spółki w jej lokalu. Odmowa wglądu w formie elektronicznej nie może skutkować obciążaniem wspólnika jakimikolwiek kosztami wystawienia dokumentów w formie papierowej. W związku z powyższym wspólnik może odmówić zapłaty jakiejkolwiek kwoty, a jeśli wskutek tego spółka odmówi mu wglądu do dokumentacji, to będzie on mógł zaskarżyć uchwałę o podziale.
Bezpośrednio przed powzięciem uchwały o podziale spółki wspólnikom należy ustnie przedstawić istotne elementy treści planu podziału, sprawozdania zarządu i opinii biegłego oraz wszelkie istotne zmiany w zakresie aktywów i pasywów, które nastąpiły między dniem sporządzenia planu podziału a dniem powzięcia uchwały.
Dokumenty podziałowe muszą być udostępnione w postaci elektronicznej nieprzerwanie przez okres rozpoczynający się nie później niż na miesiąc przed dniem rozpoczęcia zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia w celu podjęcia uchwały o podziale i trwający aż do dnia jego rozpoczęcia. Jeśli którykolwiek ze wspólników nie otrzyma dostępu do dokumentów podziałowych, może zaskarżyć uchwałę o podziale. Podobne uprawnienie pojawi się, gdy elektroniczne udostępnienie będzie wadliwe, np. będzie wymagało zastosowania niepopularnego oprogramowania koniecznego do otwarcia dokumentów podziałowych.
Przykład 3.
Spółka X ma zostać w niedługim czasie podzielona na trzy odrębne spółki. Wspólnicy otrzymali informację, że wszelka dokumentacja podziałowa została wgrana do chmury z konkretnym adresem elektronicznym. Wspólnicy nie dowiedzieli się jednak, że muszą nabyć drogie oprogramowanie umożliwiające dostęp do zaszyfrowanych plików – dwóm wspólnikom udało się je zakupić, jednak trzech kolejnych nie miało już tej możliwości ze względu na to, iż twórca tego programu zakończył sprzedaż jego aktualnej wersji (nowa wersja ma zostać wydana dopiero za 6 miesięcy, gdy podział spółki będzie już zakończony). Zarząd spółki twierdzi, że wspólnicy, którzy nie zdążyli zakupić programu do przeglądania dokumentacji podziałowej, mogą porozumieć się w tej kwestii ze wspólnikami, którzy mają dostęp do dokumentów. Czy w tej sytuacji istnieje możliwość podważenia uchwały o podziale?
Tak, ponieważ decydując się na elektroniczne udostępnianie dokumentów podziałowych spółki, należy zapewnić do nich dostęp dla każdego wspólnika. Wspólnicy nie mają obowiązku korzystać z uprzejmości innych wspólników celem uzyskania wglądu do dokumentów. W tej sytuacji ci, którzy nie nabyli odpowiedniego programu komputerowego, mogą zaskarżyć uchwałę o podziale spółki, ponieważ zabrano im możliwość skorzystania z prawa do informacji.
Podział spółki wiąże się z koniecznością zgromadzenia odpowiedniej ilości dokumentów, które muszą być udostępnione każdemu wspólnikowi. Można to zrobić zarówno w formie papierowej w lokalu spółki, jak i w formie elektronicznej, gdy wyrażą na to zgodę wspólnicy i nie będzie to dla nich zbyt dużym obciążeniem (np. finansowym). Jeśli wspólnik zostanie pozbawiony prawa do zasięgnięcia informacji o planowanym podziale lub prawo to zostanie mu ograniczone, w przyszłości będzie mógł zaskarżyć uchwałę o podziale.
