Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby, a także w innych przypadkach traktowanych na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby, o których mowa w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wspomniany zasiłek przysługuje za cały okres wskazany w zaświadczeniu lekarskim jako okres niezdolności do pracy, a nie tylko za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Kiedy przysługuje zasiłek chorobowy za dni wolne od pracy?
Nieobecność w pracy z powodu choroby
Zgodnie z § 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 roku przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.
Wśród dowodów usprawiedliwiających nieobecność w pracy, rozporządzenie wymienia (w § 3 pkt 1) zaświadczenie lekarskie, o którym mowa w art. 55 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stwierdzające:
- czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, albo
- konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny.
Z potrzebą usprawiedliwienia nieobecności w pracy mamy z oczywistych względów do czynienia tylko w odniesieniu do dni, w których pracownik, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, miał świadczyć pracę, lecz z określonych przyczyn, w szczególności z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby, pracy tej nie wykonywał.
Przykład 1.
Rozkład czasu pracy pracownika zatrudnionego w ramach systemu podstawowego czasu pracy przewiduje wykonywanie pracy przez 5 dni na tydzień, od poniedziałku do piątku. Pracownik był niezdolny do pracy od czwartku w jednym tygodniu do wtorku w kolejnym tygodniu.
Usprawiedliwienia wymaga zatem jego nieobecność w dniach ustalonych dla pracownika jako dni pracy, tj. w czwartek i piątek w pierwszym tygodniu oraz w poniedziałek i wtorek w drugim tygodniu.
Przykład 2.
Pracownik, którego rozkład czasu pracy nie przewiduje świadczenia pracy w soboty i niedziele, po powrocie z pracy w piątek poczuł dolegliwości związane z rwą kulszową, objawiające się silnym bólem i istotnymi utrudnieniami w chodzeniu. Dolegliwości te pracownik odczuwał również w sobotę i w niedzielę, do południa, po czym ból i wspomniane utrudnienia ustąpiły.
W tych okolicznościach, chociaż stan pracownika w okresie wystąpienia wspomnianej dolegliwości wskazywał na niezdolność do pracy z powodu choroby, nie było konieczności uzyskania zaświadczenia lekarskiego, gdyż nie wystąpiła nieobecność w pracy – niedyspozycja pracownika przypadła na czas wolny od pracy.
O ile usprawiedliwianie nieobecności w pracy z powodu choroby dotyczy wyłącznie dni pracy, o tyle zasiłek chorobowy – w zależności od treści zaświadczenia lekarskiego może przysługiwać również za dni wolne od pracy, jeżeli w dniach tych wspomniana niezdolność trwa.
Dni prawa do zasiłku chorobowego
Zgodnie z art. 11 ust. 4 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Przez dni wolne od pracy należy rozumieć:
- niedziele i święta, a także
- inne dni, w których ubezpieczony pracownik nie miał obowiązku wykonywania pracy (a zatem w szczególności dni wolne wynikające z zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy czy też w systemie czasu pracy, który może przewidywać wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu – system równoważnego czasu pracy i system pracy weekendowej).
W związku z powyższym istotne znaczenie ma to, jak okres zwolnienia chorobowego zostanie przedstawiony w zaświadczeniu lekarskim w stosunku do tego, czy zasiłek chorobowy za dni wolne od pracy ubezpieczonemu przysługuje.
Treść zaświadczenia lekarskiego a zasiłek chorobowy za dni wolne od pracy
Zaświadczenie lekarskie jest wystawiane zgodnie ze wzorem ustalonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego bezpłatnie przez ZUS, w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS.
Zaświadczenie zawiera:
- identyfikator i datę wystawienia zaświadczenia lekarskiego;
- dane ubezpieczonego: pierwsze imię, nazwisko, numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej „numerem PESEL”, albo serię i numer paszportu i datę urodzenia, jeżeli nie nadano numeru PESEL, oraz adres miejsca pobytu ubezpieczonego w czasie trwania niezdolności do pracy;
- dane płatnika składek: numer identyfikacji podatkowej, zwany dalej „NIP”, lub numer PESEL albo serię i numer paszportu, jeżeli nie ma obowiązku posługiwania się NIP-em i nie nadano numeru PESEL, oraz rodzaj identyfikatora płatnika składek;
- imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu wystawiającego zaświadczenie lekarskie oraz adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;
- okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w szpitalu;
- informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość, podane z zastosowaniem kodów literowych;
- wskazania lekarskie – odpowiednio: chory powinien leżeć albo chory może chodzić;
- okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia tego członka rodziny i stopień jego pokrewieństwa lub powinowactwa z ubezpieczonym;
- numer statystyczny choroby ubezpieczonego ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych;
- oznaczenie instytucji, w której ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia (art. 55 ust. 1 i 3 ustawy).
Z punktu widzenia analizowanego zagadnienia dotyczącego okresu, za który przysługiwać może zasiłek chorobowy, w tym tytułowego pytania czy zasiłek chorobowy za dni wolne od pracy przysługuje, istotne znaczenie ma wymieniony wyżej element zaświadczenia lekarskiego, jakim jest wskazanie okresu orzeczonej czasowej niezdolności do pracy.
Jak stanowi § 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 roku w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim, okres czasowej niezdolności do pracy jest określany liczbą dni; okres czasowej niezdolności do pracy przypadający na czas pobytu ubezpieczonego w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne obejmuje okres od dnia przyjęcia do dnia wypisania ze szpitala albo innego przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
W myśl kolejnych przepisów wspomnianego rozporządzenia (§ 7 i § 8):
- zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres od dnia, w którym przeprowadzono badanie, lub od dnia bezpośrednio następującego po dniu badania;
- zaświadczenie lekarskie może być wystawione na okres rozpoczynający się po dniu badania, nie później jednak niż 4. dnia po dniu badania, jeżeli: bezpośrednio po dniu badania przypadają dni wolne od pracy; badanie jest przeprowadzane w okresie wcześniej orzeczonej czasowej niezdolności do pracy;
- okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy może obejmować okres nie dłuższy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie, jeżeli jego wyniki wykazują, że ubezpieczony w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy;
- okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy przez lekarza psychiatrę może obejmować okres wcześniejszy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie, w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia zaburzeń psychicznych ograniczających zdolność ubezpieczonego do oceny własnego postępowania;
- zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres, w którym ubezpieczony ze względu na jego stan zdrowia lub stan zdrowia członka rodziny powinien powstrzymać się od pracy, jednak nie dłuższy niż do dnia, w którym jest niezbędne przeprowadzenie ponownego badania stanu zdrowia ubezpieczonego lub członka rodziny.
Jak wynika z przedstawionych wyżej unormowań, okres niezdolności do pracy wskazuje się w zaświadczeniu lekarskim jako nieprzerwany ciąg następujących po sobie dni, przy czym – co istotne dla naszych rozważań – w okresie tym można nie ujmować dni wolnych od pracy przypadających bezpośrednio po dniu badania.
Przykład 3.
Pracownik został zbadany przez lekarza w czwartek, 30 kwietnia, w godzinach popołudniowych, po zakończeniu wykonywania pracy w tym dniu. Lekarz stwierdził niezdolność do pracy z powodu choroby, która w jego ocenie miała trwać do piątku, 8 maja. Lekarz wystawił zatem zaświadczenie lekarskie na okres od 1 do 8 maja.
Okres ten obejmował zatem 3 dni wolne od pracy – 1 maja (święto), 2 maja (wolną sobotę) i 3 maja (niedzielę, a zarazem święto). Za wszystkie 8 dni pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.
Przykład 4.
Przyjmijmy, że w stanie faktycznym przedstawionym w przykładzie 3. lekarz wystawił zaświadczenie lekarskie na okres od 4 do 8 maja, korzystając z możliwości wystawienia zaświadczenia na okres rozpoczynający się po dniu badania, nie później jednak niż 4. dnia po dniu badania (skoro badanie przeprowadzono 30 kwietnia, to 4. dzień po badaniu przypadał 4 maja).
W tych okolicznościach pracownik otrzyma zasiłek chorobowy za 5 dni – od 4 do 8 maja.
Na zakończenie warto dodać, że objęcie świadczeniem jakim jest zasiłek chorobowy za dni wolne od pracy nie zawsze jest dla pracownika korzystne, szczególnie w przypadku gdy zasiłek chorobowy wynosi 80% wynagrodzenia (co zdarza się najczęściej), gdyż im więcej dni zasiłku chorobowego w danym miesiącu, tym krótszy okres jest uwzględniany przy naliczaniu przysługującego pracownikowi wynagrodzenia (ustalonego w stałej stawce miesięcznej) za pracę w tym miesiącu (za przepracowanie części miesiąca).
