Zwolnienie podmiotowe od podatku VAT ma charakter limitowany. Jednocześnie pojawia się pytanie, w jaki sposób ustalać limit w przypadku czynności opodatkowanych wykonywanych przez małżonków pozostających w ustroju wspólności małżeńskiej. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, ile wynosi limit zwolnienia z podatku VAT dla małżonków?
Zwolnienie podmiotowe od podatku VAT
Zwolnienie podmiotowe zostało określone w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, gdzie możemy przeczytać, że zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.
Natomiast w myśl art. 113 ust. 5 ustawy, jeżeli wartość sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie ust. 1 przekroczy kwotę, o której mowa w ust. 1, zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty określonej w ust. 1.
Stosownie do art. 113 ust. 10 ustawy, jeżeli faktyczna wartość sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie ust. 9, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę określoną w ust. 1, zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Z przedstawionych regulacji wynika zatem, że w przypadku podatnika korzystającego ze zwolnienia od podatku VAT istotne znaczenie ma monitorowanie limitu sprzedaży. W momencie przekroczenia owego limitu podatnik traci prawo do zwolnienia, co oznacza konieczność rejestracji jako czynny podatnik VAT.
Limit zwolnienia z podatku VAT dla małżonków
W konsekwencji powyższego należy zastanowić się, w jaki sposób potraktować małżonków, którzy wspólnie wynajmują nieruchomość użytkową stanowiącą ich majątek wspólny.
Przede wszystkim wskażmy, że małżeństwo nie jest kategorią podatnika w rozumieniu ustawy VAT. To każdy z małżonków może występować jako odrębny podatnik, o ile prowadzi działalność kwalifikującą się jako działalność gospodarcza w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy VAT.
Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej). Jak wskazuje treść art. 36 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro) oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
Zgodnie zaś z art. 36 § 2 kro każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
Jak wynika z ww. przepisów, podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu. W konsekwencji podmiot świadczący usługę najmu będzie podatnikiem podatku od towarów i usług wówczas, gdy najem ten będzie wykonywał we własnym imieniu i na własny rachunek. Jeżeli przedmiotem najmu jest rzecz stanowiąca majątek wspólny małżonków, to podatnikiem podatku od towarów i usług, będzie ten małżonek, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu, czyli ten, który dokonuje wynajmu we własnym imieniu (jest stroną czynności prawnej). Natomiast jeżeli małżonkowie dokonali czynności wspólnie, to każdy z nich z osobna jest podatnikiem podatku od towarów i usług.
Przykład 1.
Małżonkowie, pomiędzy którymi funkcjonuje ustawowa wspólność małżeńska, prowadzą osobne działalności gospodarcze. Przedmiotem wynajmu jest nieruchomość będąca elementem wspólnego majątku. Umowę najmu zawarł tylko mąż, który jest wyłączną stroną umowy najmu. W której działalności – męża czy żony – będzie mieć zastosowanie limit?
W takim przypadku limit 200 000 zł będzie stosowany wyłącznie w działalności gospodarczej męża.
Przykład 2.
Małżonkowie, pomiędzy którymi funkcjonuje ustawowa wspólność małżeńska, prowadzą osobne działalności gospodarcze. Przedmiotem wynajmu jest nieruchomość będąca elementem wspólnego majątku. Umowę najmu zawarli oboje małżonkowie. Jak małżonkowie powinni rozliczyć przychód z najmu?
W takim przypadku połowę uzyskanej kwoty sprzedaży usługi najmu należy przyporządkować do działalności każdego z małżonków.
Status podatnika podatku od towarów i usług wynika z okoliczności dokonania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Podatnikiem podatku od towarów i usług jest więc ten z małżonków, który dokona czynności podlegającej opodatkowaniu.
Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza bowiem możliwość interpretacji przepisów, która zakładałaby, że stosunki majątkowe między małżonkami, regulowane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, mogą kształtować zakres praw i obowiązków podatników podatku od towarów i usług.
Jeżeli zatem przedmiotem odpłatnego świadczenia usług jest majątek wspólny małżonków, to podatnikiem podatku od towarów i usług w okolicznościach wskazanych w art. 15 ustawy będzie ten małżonek, który dokonuje dostawy we własnym imieniu (który jest stroną czynności prawnej) – jako podatnik VAT. Natomiast jeżeli małżonkowie dokonali czynności wspólnie, to każdy z nich z osobna jest podatnikiem podatku od towarów i usług z tego tytułu.
Powyższe stanowisko jest powszechnie akceptowane przez organy podatkowe. Przykładowo Dyrektor KIS w interpretacji z 19 stycznia 2023 roku (nr 0112-KDIL1-1.4012.605.2022.1.WK) wskazał, że ustawa o podatku od towarów i usług nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Stwarza to dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną.
Należy zauważyć, że żaden z przepisów ustawy nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. W konsekwencji powyższego małżonkowie będą zobowiązani do rozliczenia jedynie części przypadającego na każdego z małżonków z osobna wynagrodzenia za wykonanie przedmiotowej usługi najmu nieruchomości. Jednocześnie w takiej sytuacji limit zwolnienia podmiotowego, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy, przysługuje każdemu z nich osobno.
W interpretacji z 29 października 2024 roku (nr 0111-KDIB3-3.4012.313.2024.7.JSU) oraz z 20 stycznia 2025 roku (nr 0112-KDIL1-1.4012.766.2024.4.AR) Dyrektor KIS stwierdził, że w sytuacji, gdy małżonkowie wynajmują wspólną nieruchomość, każdy z nich jest odrębnym podatnikiem VAT. Podatnik będący stroną umowy najmu, jako jeden z małżonków, będzie miał odrębny limit zwolnienia podmiotowego zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Małżonkowie będą zobowiązani do rozliczenia jedynie części przypadającego na każdego z nich wynagrodzenia za najem nieruchomości.
Mając zatem powyższe na uwadze, możemy wskazać, że limit zwolnienia VAT dla małżonków należy wyliczyć dla każdego z osobna. Nie uwzględniamy limitu do wspólnych zysków ze sprzedaży dokonywanych przez małżonków. Małżonkowie nie są kategorią podatnika podatku VAT jako osobny podmiot. To każdy z nich jako odrębna osoba fizyczna może być uznany za podatnika podatku VAT w zakresie własnej działalności.
