Przychody z najmu prywatnego są rozliczane przez osoby fizyczne ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Ponadto w przypadku małżonków objętych wspólnością małżeńską istnieje możliwość rozliczania całości podatku przez jednego z nich. W artykule przeanalizujemy sytuację, w której najem prywatny mieszkania przez małżonków rozliczany jest tylko przez jednego podatnika bez dokonania odpowiedniego zgłoszenia w tym zakresie.
Najem prywatny mieszkania przez małżonków
Jak wynika z treści art. 9a ust. 6 ustawy PIT, przychody ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy PIT (tzw. najem prywatny) są rozliczane w ramach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W takim wypadku opodatkowaniu podlega otrzymany przychód z najmu, czyli stosujemy metodę kasową (art. 6 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku).
Jednocześnie należy pamiętać, że jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność, to przychód u każdego ze współwłaścicieli określa się proporcjonalnie do posiadanego udziału. Taka zasada ma zastosowanie do każdej formy współwłasności, tj. zarówno łącznej, jak i udziałowej, przy czym w zakresie współwłasności łącznej małżonków istnieje możliwość innego rozliczenia podatku.
Otóż na mocy art. 12 ust. 6 ustawy o zryczałtowanym podatku małżonkowie pozostający w ustroju wspólności majątkowej mogą złożyć na piśmie oświadczenie o opodatkowaniu całości przychodu przez jednego z nich. Składa się je właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymany został pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągnięty został w grudniu roku podatkowego.
Wybór zasady opodatkowania całości przychodu przez jednego z małżonków wyrażony w oświadczeniu obowiązuje przy dokonywaniu wpłat na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych za cały dany rok podatkowy, chyba że w wyniku rozwodu albo orzeczenia przez sąd separacji nastąpił podział majątku wspólnego małżonków i przedmiot umowy przypadł temu z małżonków, na którym nie ciążył obowiązek dokonywania wpłat na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Wybór zasady opodatkowania całości przychodu przez jednego z małżonków wyrażony w oświadczeniu dotyczy również lat następnych, chyba że w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został otrzymany pierwszy w roku podatkowym przychód, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód otrzymany został w grudniu roku podatkowego, małżonkowie zawiadomią na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z opodatkowania całości przychodu przez jednego z nich.
Oświadczenie oraz zawiadomienie, o których mowa powyżej, mogą być podpisane przez jednego z małżonków. Podpisanie przez jednego z nich traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia oświadczenia lub zawiadomienia w imieniu obojga małżonków. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Warto podkreślić, że ww. przepisy ustanawiają termin, w którym oświadczenie powinno zostać złożone. Ma on charakter materialny, co oznacza, że jego przekroczenie oznacza utratę uprawnienia do takiego rozliczenia. Ponadto nie jest możliwe zastosowanie instytucji przywrócenia terminu w przypadku jego przekroczenia w myśl art. 162 Ordynacji podatkowej. Możliwość przywrócenia terminu wynikająca z tego przepisu dotyczy bowiem wyłącznie terminów procesowych.
Przykład 1.
Pan Adam i pani Ewa są współwłaścicielami mieszkania, które wynajęli w styczniu 2024 roku. Pierwszy przychód z najmu otrzymali w lutym. Pan Adam złożył 1 kwietnia do naczelnika US oświadczenie o rozliczaniu podatku wyłącznie przez niego. Czy działanie to było prawidłowe?
Jak wynika z treści art. 12 ust. 7 ustawy o zryczałtowanym podatku, oświadczenie należy złożyć do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymany został pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym. To oznacza, że takie oświadczenie pan Adam powinien złożyć najpóźniej do 20 marca. Zrobienie tego 1 kwietnia nie wywołuje skutku podatkowego i małżonkowie muszą osobno rozliczać przychód z najmu (proporcjonalnie do posiadanego udziału, czyli każdy od połowy uzyskanej kwoty z wynajmu).
Zasadą jest, że każdy małżonek opłaca ryczałt od przychodów z najmu prywatnego w wysokości 8,5% przychodów do kwoty 100 000 zł oraz 12,5% przychodów od nadwyżki ponad 100 000 zł.
Wyjątkiem od tej zasady jest to, że małżonkowie, między którymi istnieje wspólność majątkowa, osiągający przychody z tzw. najmu prywatnego, mogą złożyć oświadczenie o opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych całości przychodów przez jednego z nich. W takim przypadku ryczałt wynosi 8,5% przychodów do kwoty 200 000 zł, oraz 12,5% przychodów od nadwyżki ponad kwotę 200 0000 zł.
Najem prywatny mieszkania przez małżonków a skutki rozliczania podatku przez jednego z małżonków w przypadku braku złożenia oświadczenia
Jak już zaznaczyliśmy, nie jest możliwe przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia. Ponadto przepisy nie dają możliwości złożenia go w deklaracji PIT-28 po zakończeniu roku podatkowego.
Jednocześnie należy wskazać, że art. 21 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku podaje, iż podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca, a za grudzień – w terminie do 20 stycznia następnego roku podatkowego. Obowiązek ten dotyczy każdego z podatników, czyli każdego z małżonków. W przypadku braku skutecznego złożenia ww. oświadczenia podatnikiem odpowiedzialnym za prawidłowe rozliczenie podatku (w tym za opłacanie ryczałtu w trakcie roku podatkowego) jest bowiem każdy z małżonków osobno.
Zastanówmy się następnie, co w sytuacji, gdy pomimo braku oświadczenia podatek w trakcie roku jest rozliczany wyłącznie przez jednego z małżonków. Będzie to wywoływać dwojakie skutki.
Po pierwsze po stronie małżonka wpłacającego podatek od całości przychody powstanie nadpłata podatku. Zostanie ona wykazana w zeznaniu rocznym PIT-28 i będzie podlegać zwrotowi na zasadach ogólnych przewidzianych w Ordynacji podatkowej.
Po drugie po stronie małżonka, który powinien, ale nie wpłacał w trakcie roku ryczałtów, powstanie podatek do zapłaty w zeznaniu rocznym PIT-28. Małżonek ten – po zakończeniu roku – nie może „wstecznie” opłacić kwot miesięcznych ryczałtu, lecz będzie zobowiązany do rozliczenia rocznego podatku w terminie złożenia zeznania PIT-28, czyli do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Przykład 2.
Pan Adam i pani Ewa wynajęli w 2023 roku wspólną nieruchomość, osiągając z tego tytułu przychód w kwocie 10 000 zł. Aby uprościć rozliczenie, pan Adam samodzielnie opłacał przez cały 2023 rok ryczałt od osiągniętego przychodu zgodnie ze stawką 8,5%, czyli 850 zł. Małżonkowie nie złożyli jednak oświadczenia w tym zakresie do naczelnika urzędu skarbowego. Jakie konsekwencje podatkowe powstaną z tego tytułu po stronie podatników?
Z uwagi na brak oświadczenia u każdego z małżonków powinien zostać ustalony przychód w kwocie 5000 zł. To oznacza, że kwota zobowiązania podatkowego u każdego z małżonków wynosić będzie 425 zł. Powinni oboje złożyć zeznanie roczne PIT-28 w terminie do 30 kwietnia 2024 roku z wykazaną kwotą przychodu w kwocie 5000 zł. W konsekwencji pani Ewa będzie miała do zapłaty podatek w kwocie 425 zł, natomiast po stronie pana Adama powstanie nadpłata w kwocie 425 zł.
Należy zatem podkreślić, że bez złożenia stosownego oświadczenia i w terminie ustawowym przychód z wynajmu nie może być rozliczony wyłącznie przez jednego z małżonków. Sytuacji tej nie zmienia fakt opłacania wyłącznie przez jednego z małżonków ryczałtu w trakcie roku – w takim bowiem wypadku skutkiem jest jedynie powstanie nadpłaty podatku.
