Matryca stawek VAT stanowi jedną ze zmian podatkowych, która zaczęła obowiązywać od lipca 2020 roku. Przysparza ona podatnikom nie lada problemów, nie wszyscy wiedzą bowiem, w jaki sposób należy z niej korzystać. Wyjaśniamy to w artykule.
Czym jest matryca stawek VAT?
Matryca stawek VAT została nałożona na kasy rejestrujące już 1 maja 2019 roku wraz z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie kas fiskalnych. Polegało to na tym, że każdy podatnik, który dokonywał sprzedaży za pośrednictwem kasy fiskalnej, miał obowiązek ujednolicenia oznaczeń stosowanych na kasach w odniesieniu do stawek VAT.
Od 1 lipca 2020 roku na mocy Ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw obowiązuje nowa matryca stawek VAT, która również ma na celu ujednolicenie stawek VAT, ale nie w stosunku do oznaczeń, a w stosunku do towarów oraz usług. Za jej pomocą podatnicy w ujednolicony sposób będą dokonywać identyfikowania towarów oraz usług na potrzeby VAT. W tym celu będą korzystać z:
- Nomenklatury scalonej (CN) lub Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) – w odniesieniu do towarów,
- PKWiU 2015 – w odniesieniu do usług.
Za jej pomocą większa ilość towarów oraz usług, które kwalifikują się do danej „grupy”, ma być opodatkowana tą samą, stałą stawką VAT.
Czy stawki z nowej matrycy stawek VAT obowiązują w 2023 roku?
Analizując uprzednio wprowadzone przepisy dotyczące matrycy stawek VAT, które obowiązują od 1 lipca 2020 roku, można zauważyć, że liczba pozycji w załącznikach ustawy o VAT uległa zmniejszeniu dzięki znowelizowaniu przypisania danej grupy towarów/usług pod jedną stawkę VAT. Dzięki temu zostały wyeliminowane przypadki (jakie miały miejsce poprzednio), w których produkty tego samego typu mogą być opodatkowane 3 różnymi stawkami VAT ze względu np. na termin przydatności. W poniższej tabeli przedstawiamy przykładowe towary, w których przypadku nastąpiła zmiana stawek VAT. Poniżej wskazane stawki dla danych towarów obowiązują nadal w 2023 roku.
| Towar | Stawka obowiązująca w 2023 roku |
| owoce tropikalne i cytrusowe | 5% |
| pieczywo | 5% |
| zupy, buliony, żywność homogenizowana | 5% |
| musztarda, przyprawa słodka papryka, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz) | 8% |
| produkty dla niemowląt i dzieci | 5% |
| artykuły higieniczne, np. pieluchy, tampony | 5% |
| niektóre przyprawy nieprzetworzone, np. szafran | 8% |
| homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru i posiłki sprzedawane w lokalach gastronomicznych, których składnikiem są ww. produkty | 23% |
| lód używany do celów spożywczych i innych celów chłodniczych | 23% |
Warto jednak mieć na uwadze, że wprowadzenie matrycy stawek VAT nie wyklucza ewentualnych problemów z opodatkowaniem sprzedawanego towaru, który wchodzi w skład wyrobu.
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi sushi bar, tak więc zobowiązany jest opodatkować sushi 5% stawką VAT. Niemniej, jeśli sushi zawiera homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, krewetki itp.) wówczas stawka VAT będzie zależna od tego jaki procent gotowego dania stanowi wspomniany składnik.
W przypadku, w którym wspomniany składnik będzie stanowił mniej niż 20% sushi, wówczas właściwą stawką VAT jest 5% a w przypadku zawartości składnika powyżej 20% właściwą stawką VAT będzie 23%.
Nowa matryca stawek VAT – jak przypisać stawkę VAT?
Dzięki instrumentom, które wprowadziła matryca stawek VAT, nie tylko zostały wyeliminowane istniejące niekonsekwencje w stawkach VAT, lecz także podatnicy w przystępny sposób mogą ustalić stawkę podatku VAT dla sprzedawanych towarów i usług. Ustalenie stawki VAT następuje za pomocą działów CN oraz PKWiU 2015. Tak więc towary/usługi objęte stawką 7% (aktualnie załącznik obejmuje stawkę 8%) znajdują się w załączniku nr 3 ustawy o VAT, w załączniku nr 10 znajdują się towary/usługi objęte stawką 5%. Zaktualizowany o nowe kody CN i PKWiU 2015 został również załącznik nr 15 ustawy, który zawiera towary i usługi objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności oraz załącznik nr 12 dotyczący towarów, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku określone w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT (tj. zwolnienia podmiotowego ze względu na limit obrotów).
Ustawodawca przy tworzeniu nowej matrycy VAT kierował się m.in. zmniejszeniem liczby pozycji na nowych załącznikach nr 3 i 10 ustawy o VAT oraz przyjął korzystną dla podatników zasadę – w przypadku, gdy wystąpiła konieczność zmiany stawki VAT, nastąpiło w większości przypadków jej obniżenie (tzw. równanie w dół).
Sprzedaż towarów a nowa matryca stawek VAT
Klasyfikacja sprzedawanych towarów przez podatników odbywa się za pomocą nomenklatury CN, którą dotychczas stosowano przy imporcie towarów.
- należy stosować obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności,
- możliwe jest stosowanie zwolnienia z VAT,
- możliwe jest zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej
- oraz ustalić, kiedy powstaje obowiązek podatkowy dla niektórych towarów.
Z CN podatnicy nadal korzystają przy rozliczeniu importu oraz podatku akcyzowego.
Matryca stawek VAT a obowiązujące uprzednio przepisy przejściowe
Ustawa o VAT określa zasady stosowania stawek VAT oraz zwolnień z VAT w okresach przejściowych towarzyszących zmianom stawek. Zmiany w stawkach VAT w okresie przejściowym 2019/2020 przedstawiamy w poniższej tabeli:
| Rodzaj | Stawka usług |
| Sprzedaż towarów | Jeśli została wykonana przed dniem zmiany stawki podatku, dla której obowiązek podatkowy powstaje w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, czynność ta podlega opodatkowaniu według stawek podatku obowiązujących dla tej czynności w momencie jej wykonania |
| Sprzedaż usług | Szczególne zasady ustalania momentu wykonania usługi (art. 41 ust. 14c ww. ustawy) mają zastosowanie do transakcji, dla których w związku z ich wykonywaniem są ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, a okres, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, obejmuje dzień zmiany stawki podatku. Jak wynika z przepisów, transakcje uznaje się za wykonane: - w dniu poprzedzającym dzień zmiany stawki podatku – w zakresie jej części wykonywanej do dnia poprzedzającego dzień zmiany stawki; - z upływem tego okresu – w zakresie jej części wykonywanej od dnia zmiany stawki podatku. W przypadku natomiast, gdy nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części transakcji w danym okresie, uznaje się, że czynność jest wykonywana w tym okresie proporcjonalnie (częściowo według starych, częściowo zaś według nowych stawek VAT). |
| Zaliczka | Zaliczka jest opodatkowana według stawki podatku obowiązującej w dniu jej otrzymania. Jest to niezależne od tego, czy transakcja, której dotyczą, zostanie wykonana po dniu zmiany stawki. |
Przykład 1.
Pan Waldemar realizuje sprzedaż owoców tropikalnych. Aktualnie na ich sprzedaż obowiązuje stawka 8%. Natomiast pan Waldemar przyjął zamówienie na dużą dostawę owoców tropikalnych po 1 lipca 2020 roku. W związku z tym, że nastąpi ona w lipcu 2020 roku (i wtedy powstanie obowiązek podatkowy), to wówczas zastosuje on stawkę 5% (obowiązującą od 1 lipca 2020 roku), mimo że na składanej ofercie znajdowała się stawka 8%.
Przykład 2.
Pani Magdalena realizuje sprzedaż usługi licencji programu komputerowego (który stanowi wyrób medyczny), która obecnie opodatkowana jest stawką VAT 23%, natomiast od 1 lipca 2020 roku jest ona opodatkowana stawką 8%. Pani Magdalena dokonuje sprzedaży licencji ze stawką 23% do 1 lipca 2020 roku, a po tej dacie ze stawką 8%, z uwzględnieniem momentu, w którym powstanie obowiązek podatkowy.
Reasumując, wprowadzona matryca stawek VAT spowodowała zmiany w dotychczas stosowanych rozliczeniach podatkowych. W związku z tym warto, aby poznać wcześniej nową klasyfikację i upewnić się, że przedsiębiorca stosuje prawidłowe stawki VAT.
