Nieodpłatne otrzymanie środka trwałego na gruncie PIT

W celu ustalenia, czy w wyniku otrzymania nieodpłatnego środka trwałego wykorzystywanego w działalności gospodarczej powstaje przychód, należy dokonać weryfikacji, czy mamy do czynienia z darowizną, czy z otrzymaniem nieodpłatnego świadczenia. Wyjaśniamy, w jaki sposób rozliczane jest nieodpłatne otrzymanie środka trwałego przez przedsiębiorcę.

Środek trwały otrzymany w darowiźnie

Na podstawie art. 888 ust. 1 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Przekazanie środka trwałego jest uznawane za darowiznę, gdy zachodzą następujące okoliczności:

1. przekazanie danego składnika majątku nie ma związku z inną umową cywilną;
2. darczyńca nie pobiera żadnych korzyści materialnych z przekazania;
3. oświadczenie darczyńcy zostało sporządzone w odpowiedniej dla darowizny formie;
4. darowizna została przyjęta.

Jeżeli powyższe warunki są spełnione łącznie, otrzymany nieodpłatnie środek trwały należy uznać za darowiznę, co oznacza, że zdarzenie podlegać będzie uregulowaniom zawartym w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Co do zasady otrzymanie darowizny przez osobę fizyczną wiąże się z opodatkowaniem podatkiem od spadków i darowizn. Na mocy art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, czyli na obdarowanym. Nie zawsze jednak zapłacenie podatku od otrzymanej darowizny jest konieczne. Obowiązujące uregulowania prawne przewidują zwolnienie od podatku w zależności od grupy, do której należy obdarowany.

Opodatkowaniu nie podlega spadek lub darowizna o wartości nieprzekraczającej:

• 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej – małżonek (obecny, nie były), małżonek w separacji, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa;
• 27 090 zł– jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej – zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony – szwagier), małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża), małżonkowie innych zstępnych;
• 5 733 zł– jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej – wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup, w tym osoby niespokrewnione z obdarowanym.

Dodatkowo przepisy określają grupę 0, stanowiącą podgrupę grupy I, do której należą: małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym i macocha. W ramach grupy 0 obdarowany może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn niezależnie od kwoty darowizny. Jeżeli darowizna przekracza kwotę wolną od podatku, to aby zastosować zwolnienie, wystarczające jest wówczas złożenie druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny.

Otrzymanie środka trwałego w ramach darowizny nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wynika to z faktu, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Zasady dotyczące ustalenia wartości początkowej środka trwałego otrzymanego w darowiźnie określone zostały w art. 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Za wartość początkową środków trwałych uważa się – w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób – wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.

Środek trwały otrzymany w darowiźnie powinien zostać wprowadzony przez obdarowanego do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w działalności gospodarczej.

Przykład 1. 

Pani Iwona otrzymała w drodze darowizny od brata zestaw komputerowy, który planuje użytkować w prowadzonej działalności gospodarczej. Wartość rynkowa zestawu wynosi 12 000 zł i taką samą wartość określono w umowie darowizny. Czy zestaw komputerowy powinien zostać wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych? W jaki sposób ustalić jego wartość początkową? Czy darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn albo podatkiem dochodowym od osób fizycznych?

Zestaw komputerowy powinien być wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w działalności gospodarczej pani Iwony. Wartość początkową należy ustalić w oparciu o wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. Wartość rynkowa zestawu komputerowego wynosi 12 000 zł i taką samą wartość określono w umowie darowizny, zatem jako wartość początkową środka trwałego pani Iwona powinna przyjąć taką właśnie kwotę. Brat pani Iwony należy do grupy 0, a w ramach grupy 0 obdarowany może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn niezależnie od wielkości darowizny. Darowizna przekracza kwotę wolną od podatku, dlatego aby skorzystać ze zwolnienia, trzeba złożyć druk SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny. Otrzymanie środka trwałego w ramach darowizny od brata pani Iwony nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Należy pamiętać, że odpisy amortyzacyjne od środka trwałego nabytego w drodze darowizny co do zasady nie stanowią u obdarowanego kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej. Na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku, jeżeli:

• nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw lub
• dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub
• nabycie to korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, lub
• nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku.

Nieodpłatne otrzymanie środka trwałego

Nieodpłatnym świadczeniem w działalności gospodarczej nazywamy wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy. Istotą świadczenia nieodpłatnego jest więc nie tylko brak wynagrodzenia, ale również to, aby otrzymujący takie świadczenie nie był zobowiązany do wykonania jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego teraz i w przyszłości.

Aby móc uznać za nieodpłatne świadczenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, musi dojść do stosunku prawnego, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, a drugi to świadczenie dostaje nieodpłatnie.

Przedsiębiorca, który otrzymał środek trwały w ramach nieodpłatnego świadczenia, może być zobligowany wykazać przychód na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Przychodem z działalności jest bowiem w szczególności wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 125.

Nieodpłatne świadczenie otrzymane od I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn nie rodzi zatem obowiązku wykazania przychodu do opodatkowania z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Wartość środka trwałego otrzymanego w postaci nieodpłatnego świadczenia ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.