Ustawa z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadziła odrębne postępowanie w sprawach konsumenckich. Przeczytaj poniższy artykuł i sprawdź, na czym polega nowy rodzaj postępowania!
Odrębne postępowanie w sprawach konsumenckich - kogo dotyczy?
Przepisy regulujące odrębny tryb postępowania w sprawach konsumenckich stosuje się w kwestiach związanych z roszczeniami konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz roszczeniami przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania.
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Przy kwalifikacji danej osoby jako konsumenta warto mieć na uwadze, że zgodnie z orzecznictwem: „Nie ma podstaw do tego, aby w kontekście art. 221 kc przy dokonywaniu oceny związku poręczenia z działalnością gospodarczą lub zawodową uzależniać status konsumenta od charakteru umowy głównej. Związek między daną czynnością a działalnością gospodarczą lub zawodową musi być bezpośredni, co oznacza, że istnienie związku jedynie pośredniego nie wyłącza uznania osoby dokonującej czynności za konsumenta. Jeśli dana osoba fizyczna w ogóle nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawodowej, to w umowie zawartej z przedsiębiorcą – w świetle art. 221 kc – w zasadzie zawsze będzie traktowana jako konsument. […] Pojęcie to należy oceniać w świetle kryterium funkcjonalnego, polegającego na ocenie, czy dany stosunek umowny wpisuje się w ramy działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu” [Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 13 września 2022 roku, II CSKP 757/22].
Przedsiębiorcą jest natomiast osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Kwalifikacja danego podmiotu jako przedsiębiorcy również powinna uwzględniać dorobek orzecznictwa, które stoi na stanowisku, zgodnie z którym: „Przedsiębiorcą zgodnie z normą art. 431 kc jest osoba fizyczna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Kluczowe znaczenie dla zdefiniowania pojęcia przedsiębiorcy ma element funkcjonalny, łączący się z prowadzeniem działalności gospodarczej lub zawodowej. Ustawa wymaga, aby przedsiębiorca „prowadził” działalność gospodarczą lub zawodową. Samo stwierdzenie „prowadzi działalność” zakłada określony ciąg działań, a nie tylko pojedyncze czynności. Przedsiębiorcą jest więc tylko ten, kto wykonuje czynności powtarzalne i to w taki sposób, że tworzą one pewną całość, nie stanowią zaś oderwanego świadczenia czy też świadczeń określonych rzeczy lub usług. Tylko jeżeli takie działania mają charakter gospodarczy lub zawodowy, istnieją podstawy do uznania, że podejmujący je podmiot jest przedsiębiorcą” [Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 17 czerwca 2019 roku, III AUa 1322/18].
Przykład 1.
Przepisy o postępowaniu odrębnym z udziałem konsumentów stosuje się w postępowaniu, w którym uczestniczy przedsiębiorca i konsument. Co jednak dzieje się w przypadku, gdy przedsiębiorca przestaje prowadzić działalność gospodarczą?
Zgodnie z nowelizacją przepisy dotyczące nowego trybu stosuje się, choćby przedsiębiorca będący stroną postępowania zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. O zastosowaniu nowego trybu decyduje zatem posiadanie statusu przedsiębiorcy z chwilą dokonywania z konsumentem czynności, której dotyczy spór.
W sprawach rozpoznawanych według przepisów o postępowaniu odrębnym z udziałem konsumentów przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym nie są one sprzeczne z tymi z niniejszego działu.
Tryb konsumencki może zatem łączyć się w konkretnych przypadkach z:
- postępowaniem nakazowym;
- postępowaniem upominawczym;
- postępowaniem uproszczonym.
Właściwość sądu w sprawach konsumenckich
W sprawach rozpoznawanych według przepisów trybu konsumenckiego konsument może wytoczyć powództwo również przed sąd właściwy dla miejsca swojego zamieszkania.
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego właściwość wyłączna dotyczy takich zagadnień, jak sprawy o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości czy też o posiadanie nieruchomości.
Nowa regulacja oznacza, że konsument jest uprawniony do wytoczenia powództwa według:
- właściwości ogólnej;
- miejsca swojego zamieszkania.
Powództwo według właściwości ogólnej wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów Kodeksu cywilnego. Jeżeli pozwany nie mieszka w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w RP, a gdy nie jest ono znane lub nie leży na tym obszarze – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.
Odrębne postępowanie w sprawach konsumenckich a powoływanie twierdzeń i dowodów
Przedsiębiorca będący powodem jest zobligowany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a będący pozwanym – w odpowiedzi na pozew.
Stronie będącej przedsiębiorcą udziela się pouczenia o treści powyższych obowiązków, jeżeli nie jest ona zastępowana przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.
Pouczenia udziela się powodowi niezwłocznie po wniesieniu pozwu, a pozwanemu – równocześnie z doręczeniem odpisu pozwu.
Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem powyższej zasady podlegają pominięciu, chyba że strona będąca przedsiębiorcą uprawdopodobni, że:
- ich powołanie nie było możliwe;
- potrzeba ich powołania wynikła później.
W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.
Próba polubownego załatwienia sprawy a odrębne postępowanie w sprawach konsumenckich
Nowelizacja wprowadza szczególne zasady związane z nielojalnym postępowaniem przedsiębiorcy. Przedsiębiorca może się w takim przypadku narazić na konieczność poniesienia większych kosztów procesu.
Sankcja może dotyczyć danego przedsiębiorcy jeżeli:
- zaniechał on próby dobrowolnego rozwiązania sporu;
- uchylił się od udziału w próbie dobrowolnego rozwiązania sporu;
- uczestniczył w próbie dobrowolnego rozwiązania sporu w złej wierze.
Jednocześnie z jedną z powyższych okoliczności musi zachodzić także druga przesłanka, tj.:
- przyczynienie się do zbędnego wytoczenia powództwa lub
- przyczynienie się do wadliwego określenia przedmiotu sprawy.
W razie zajścia obu przesłanek niezależnie od wyniku sprawy sąd może:
- obciążyć przedsiębiorcę kosztami procesu w całości;
- obciążyć przedsiębiorcę kosztami w części;
- w uzasadnionych przypadkach podwyższyć koszty, jednak nie więcej niż dwukrotnie.
Mając powyższe na uwadze, przedsiębiorca powinien również pamiętać o ogólnym obowiązku formalnym, zgodnie z którym pozew powinien zawierać informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnić przyczyny ich niepodjęcia.
