Instytucję tzw. wakacji składkowych dla najmniejszych firm wprowadza Ustawa z dnia 9 maja 2024 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw wchodząca w życie 1 listopada 2024 roku. W ocenie autorów tego rozwiązania zapewni ona istotne wsparcie dla sektora mikroprzedsiębiorców, nie rodząc jednocześnie istotnych ryzyk dla polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Czy wakacje składkowe są skierowane tylko do małych przedsiębiorców?
Na czym polegają „wakacje składkowe”?
Na wniosek płatnika składek prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych zwalnia się go z opłacenia należnych składek z tego tytułu na jego własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, za wskazany we wniosku miesiąc kalendarzowy, jeżeli:
w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miał zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (w tym siebie);
w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro;
jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;
w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio także do składki na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli ubezpieczony dobrowolnie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu złożenia wniosku o zwolnienie z opłacenia należnych składek, oraz w miesiącu go poprzedzającym.
Zwolnienie z opłacenia składek przysługuje wyłącznie za jeden miesiąc kalendarzowy w danym roku kalendarzowym, a podstawę wymiaru składek za miesiąc kalendarzowy objęty tym zwolnieniem stanowi najniższa obowiązująca danego ubezpieczonego podstawa wymiaru składek. W 2024 roku z „wakacji składkowych” można skorzystać tylko w grudniu, na wniosek złożony w listopadzie. Wnioski złożone w grudniu 2024 roku dotyczą zwolnienia z opłacania składek za styczeń 2025 roku.
Omawiane zwolnienie stanowi pomoc publiczną realizowaną w formule de minimis. Stosuje się zatem do niego zasady i procedury określone w aktach prawnych dotyczących tej pomocy, w tym zwłaszcza w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. W konsekwencji osoby nieposiadające odpowiedniego limitu pomocy de minimis nie będą mogły skorzystać z „wakacji składkowych”.
W celu skorzystania z „wakacji składkowych” należy złożyć wniosek RWS (wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacenia składek za wskazany miesiąc) na profilu płatnika na Platformie Usług Elektronicznych (PUE)/eZUS. Rozpatrywane są tylko te wnioski, które wpłyną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który ma być przyznane zwolnienie z opłacania składek. Wniosek RWS jest wnioskiem edytowalnym, do którego pobierane są dane identyfikacyjne płatnika składek, a także domyślnie wypełniony zostaje okres zwolnienia (miesiąc złożenia wniosku +1).
Limit ubezpieczonych - wakacje składkowe
Przy określaniu wymaganego limitu osób zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego należy przyjmować sumę osób zgłoszonych do tych ubezpieczeń w ciągu danego miesiąca. Jak wskazano wyżej, płatnik może skorzystać z „wakacji składkowych”, jeżeli (m.in.) w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miał zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych.
Użyty w ustawie zwrot „miał zgłoszonych” oznacza faktyczne zgłoszenie ubezpieczonych do ZUS-u od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku.
Do limitu 10 ubezpieczonych wlicza się m.in.:
wnioskującego płatnika jako osobę ubezpieczoną;
pracowników;
zleceniobiorców (z wyłączeniem uczniów i studentów do 26. roku życia);
osoby, które współpracują z płatnikiem przy prowadzonej działalności.
Do limitu nie wlicza się osób, które nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, czyli między innymi osób:
pobierających zasiłek macierzyński;
przebywających cały miesiąc na urlopie wychowawczym bądź na urlopie bezpłatnym.
ZUS wyjaśnia: „Do stanu posiadania limitu osób ubezpieczonych wlicza się co najmniej jeden dzień aktywnego zgłoszenia w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku do ubezpieczeń emerytalno-rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, że badanie limitu odbywa się w ramach całego miesiąca i do jego ustalenia wliczane są wszystkie osoby, które w danym miesiącu podlegały ubezpieczeniu chociaż jeden dzień. Przy czym osoby, które cały miesiąc przebywały na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym lub pobierały zasiłek macierzyński, nie są wliczane do liczby ubezpieczonych. Do liczby ubezpieczonych będą natomiast wliczone osoby, które są cały miesiąc na zasiłku chorobowym lub świadczeniu rehabilitacyjnym oraz które mają wykazany kod świadczenia/przerwy 151 (okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku) i 152 (okres nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy)”.
Przykład 1.
Pracodawca/zleceniodawca (osoba fizyczna) miał zgłoszonych w październiku do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego:
od 1 października – 5 pracowników,
od 14 października – 5 zleceniobiorców.
W związku z tym łącznie z pracodawcą zgłoszonych było do ubezpieczeń 11 osób. Zatem pracodawca/zleceniodawca (płatnik) nie ma prawa do skorzystania z „wakacji składkowych”.
Przykład 2.
Płatnik zgłosił w danym miesiącu do ubezpieczeń:
5 zleceniobiorców – których umowy obowiązywały od 1. do 7. dnia miesiąca,
5 zleceniobiorców – których umowy obowiązywały od 10. do 19. dnia miesiąca,
7 zleceniobiorców – których umowy obowiązywały od 25. do 30. dnia miesiąca.
W żadnym dniu miesiąca liczba ubezpieczonych, łącznie z płatnikiem, nie przekraczała więc 10. Mimo to płatnikowi nie przysługują „wakacje składkowe”, gdyż w omawianym miesiącu ubezpieczonych osób było 17, jeżeli zsumuje się wszystkie osoby, których zgłoszenie do ubezpieczeń trwało choćby 1 dzień.
Przykład 3.
Płatnik ma zatrudnionych 9 pracowników. Łącznie z płatnikiem zgłoszonych do ubezpieczeń jest zatem 10 osób. Oznacza to, że limit ubezpieczonych jest zachowany – płatnik ma prawo ubiegać się o „wakacje składkowe”.
Jak wskazano w uzasadnieniu do Ustawy z dnia 9 maja 2024 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, określenie momentu badania stanu liczby ubezpieczonych (zamiast wyliczania wielkości średniorocznych) ma na celu usprawnienie procesu rozpatrywania wniosków przez ZUS, a także zapewnienie realnej i szybkiej możliwości weryfikacji danych w nim wskazanych. Ma to fundamentalne znaczenie, biorąc pod uwagę, że comiesięcznie wniosków takich może być składanych kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy. Ponadto, dzięki oparciu się na pojęciu „ubezpieczonego” zamiast „pracownika” ustawodawca uwzględnia zagadnienie złożoności form zatrudnienia na polskim rynku pracy, zwłaszcza w odniesieniu do umów cywilnoprawnych.
Wnioski o „wakacje składkowe” rozpatrywane są automatycznie, a wszelkie informacje w tym zakresie ZUS udostępnia na koncie płatnika na PUE/eZUS. W razie odmowy zwolnienia z opłacania składek lub przyznania zwolnienia częściowego, ZUS wydaje decyzję, od której można się odwołać w ciągu miesiąca od dnia, w którym zostanie doręczona. Po tym terminie decyzja staje się prawomocna.
