Ponowne zatrudnienie pracownika a obowiązek wstępnych badań lekarskich i szkolenia BHP

Nawiązanie każdej umowy o pracę rodzi dla jej stron szereg wzajemnych obowiązków określonych w Kodeksie pracy i przepisach wykonawczych. Jednak w przypadku kiedy następuje ponowne zatrudnienie pracownika przez tego samego pracodawcę niektóre obowiązki wykonane w ramach poprzedniego stosunku pracy nie muszą już być realizowane. Dotyczyć to może wstępnych badań lekarskich i szkoleń z zakresu BHP.

Zasada zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Zgodnie z jedną z podstawowych zasad prawa pracy, wyrażoną w art. 15 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Rozwinięciem tej zasady jest art. 207 Kodeksu pracy, który stanowi, iż pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy oraz jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad BHP, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Do obowiązków pracodawcy w omawianym zakresie należy również zapewnienie pracownikom wymaganych badań lekarskich oraz odpowiedniego przeszkolenia z zagadnień BHP.

Badania lekarskie

Badania lekarskie pracowników stanowią element profilaktycznej ochrony ich zdrowia, obejmującej ponadto ocenę, dokumentowanie i informowanie pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko, stosowanie środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom wiążącym się z wykonywaną pracą.

Celem badań lekarskich jest sprawdzenie, czy pracownik może i jest zdolny do wykonywania pracy na danym stanowisku, ze względu na jego indywidualne predyspozycje, bez uszczerbku dla zdrowia.

• osoby przyjmowane do pracy;
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badania lekarskie muszą być ponawiane okresowo, z częstotliwością wynikającą ze wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiących załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 2067). Kontrolnym badaniom lekarskim pracownik podlega w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Ponowne zatrudnienie pracownika a badania i BHP

Jak wskazano wyżej, osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim. Jednak art. 229 § 11 Kodeksu pracy wprowadza dwa wyjątki od tej zasady – wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Przykład 1.

Pracodawca zatrudnił pracownika w ramach umowy na czas określony od 1 maja do 30 lipca 2023 roku na stanowisku specjalisty ds. marketingu. 1 sierpnia 2023 roku strony zawarły kolejną umowę na 6-miesięczny czas określony, dotyczącą tego samego stanowiska pracy. W związku z zawarciem umowy obowiązującej od 1 sierpnia 2023 roku pracownik nie musiał poddać się wstępnym badaniom lekarskim, gdyż od rozwiązania poprzedniej umowy o pracę nie upłynęło więcej niż 30 dni (drugą umowę zawarto następnego dnia po rozwiązaniu poprzedniej).

Przykład 2.

Pracodawca B zatrudnił pracownika na stanowisku informatyka 1 października 2023 roku. Pracownik był wcześniej zatrudniony u pracodawcy A do 5 września 2023 roku, również na stanowisku informatyka. 1 października 2023 roku pracownik posiadał aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca B stwierdził, że odpowiadają one warunkom występującym na stanowisku informatyka, na którym pracownik będzie u niego zatrudniony. W tych okolicznościach pracodawca B nie musiał skierować pracownika na wstępne badania lekarskie.

Szkolenia z zakresu BHP

Art. 237³ § 1 Kodeksu pracy zabrania dopuszczenia pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W myśl art. 237³ § 2 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

Jednakże szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. „Bezpośredniość” należy w tym przypadku rozumieć w ten sposób, że pracownik musi rozpocząć nową pracę na danym stanowisku w następnym dniu po dniu zakończenia poprzedniego stosunku pracy, przy czym dopuszczalna jest przerwa między ustaniem poprzedniego i nawiązaniem kolejnego stosunku pracy spowodowana dniami wolnymi od pracy.

Przykład 3.

Umowa na czas określony z pracownikiem zatrudnionym na stanowisku księgowego uległa rozwiązaniu 30 października 2023 roku. Strony zawarły kolejną umowę o pracę, dotyczącą tego samego rodzaju pracy (stanowisko księgowego), 2 listopada 2023 roku. Z uwagi na fakt, że 1 listopada (święto) były dniami wolnymi od pracy, należało uznać, że zawarcie drugiej umowy nastąpiło bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej. Pracownik nie musiał zatem przejść ponownie szkolenia wstępnego BHP.

Zwolnienie pracodawcy z obowiązku kierowania pracownika na wstępne badania lekarskie oraz na szkolenie dotyczące bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wynika z tej okoliczności, iż w wyżej opisanych przypadkach pracownik w istocie kontynuuje wykonywanie tej samej (takiej samej) pracy, a fakt ustania jednego stosunku pracy i nawiązania kolejnego ma tylko znaczenie formalne.