Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odrębnym od swoich właścicieli podmiotem prawa. Można stwierdzić, że żyje swoim życiem. Dlatego też wspólnicy nie mają obowiązku aktywnego uczestniczenia w jej prowadzeniu. Mogą jedynie raz na jakiś czas zjawić się na zgromadzeniu wspólników. Prowadzeniem spółki zajmuje się w końcu jej zarząd. Może być również tak, że wspólnicy zostaną jednocześnie członkami organów spółki, a w jej umowie zostanie wprowadzony obowiązek wykonywania powtarzających się świadczeń niepieniężnych na jej rzecz. Jeżeli zatem wspólnicy zdecydują się mieć realny wpływ na sposób funkcjonowania ich przedsiębiorstwa, dobrze, aby wiedzieli, czym różnią się wspomniane zobowiązania. Mylenie tych pojęć może bowiem sporo namieszać, szczególnie jeżeli chodzi o ich wynagrodzenia czy możliwość odwołania lub rezygnacji z pracy. Przeczytaj artykuł i dowiedz się na czym polegają powtarzające się świadczenia niepieniężne na rzecz spółki!
Czy wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki z o.o. może być pełnione w ramach funkcji członka organów spółki?
Wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki z o.o. nie może być utożsamiane ze świadczeniem pracy w ramach pełnienia funkcji członka organów spółki. Sami wspólnicy nie powinni również do tego dążyć, gdyż jest to dla nich nieopłacalne. Prowadzenie spraw spółki lub kontrola jej działania jako członek zarządu bądź rady nadzorczej jest co do zasady lepiej płatnym zajęciem niż wykonywanie powtarzających się świadczeń na jej rzecz. Tym bardziej że w Kodeksie spółek handlowych znajdziemy zapis, że wynagrodzenie w tym wypadku nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie. Organy spółki nie są ograniczane w podobny sposób.
Prócz tego obie wspomniane instytucje są oddzielnie od siebie uregulowane i różni je wiele szczegółów (o czym poniżej). Przede wszystkim pełnienie funkcji w organach spółki wynika z powołania na stanowisko, z kolei zobowiązanie do powtarzających się świadczeń zostaje nałożone na wspólników w umowie spółki. Co więcej, w orzecznictwie możemy znaleźć stanowisko zabraniające zastępowania jednego zobowiązania drugim. Zobowiązanie się wspólnika do pełnienia określonych funkcji w strukturach organów spółki z o.o. nie może być traktowane jako świadczenie na rzecz spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Wspólnicy nie mogą doprowadzić do sytuacji, w której zakres czynności nałożonych umową spółki dubluje się z zakresem czynności wykonywanych w ramach pełnienia funkcji w organach czy też z zakresem czynności faktycznych podejmowanych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania spółki (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 sierpnia 2024 roku, sygn. akt: II GSK 500/24).
Wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych – o co chodzi?
Udziałowcy spółki mogą zdecydować, że każdy ze wspólników powinien przyczyniać się do rozwoju przedsiębiorstwa poprzez wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych, czyli wykonując określoną pracę, np., księgową, kadrową, administracyjną czy marketingową.
Instytucja ta ma charakter fakultatywny, tj. dowolny. Wspólnicy mogą ustanowić taki obowiązek w umowie spółki, ale nie muszą. Jeżeli jednak już zostanie to wprowadzone do umowy, wówczas żaden ze wspólników nie może się samodzielnie (swobodnie) od tego uwolnić. Obowiązek powtarzających się świadczeń nie musi przy tym dotyczyć wszystkich wspólników, może obarczać jedynie wybrane osoby z grona udziałowców.
Omawiane świadczenia muszą mieć charakter powtarzających się, czyli wykonywanych w określonych odstępach czasu przez dłuższy okres. Podejmowanie czynności incydentalnych, jednorazowych nie mieści się w tym zakresie. Ponadto wspólnicy nie mogą być zobowiązani w umowie do pełnienia funkcji w organach spółki. Jak wspominaliśmy, są to dwa oddzielnie uregulowane rozwiązania prawne.
Obowiązek wykonywania powtarzających się świadczeń może być wprowadzony wyłącznie w umowie. Można zatem to zrobić w trakcie tworzenia spółki lub później – poprzez zmianę tej umowy – w formie uchwały. Uchwała wprowadzająca owe zmiany musi być podjęta większością 2/3 głosów oddanych, a także wymaga zgody wspólnika, na którego taki obowiązek ma być nałożony. Wspólnik nie może zatem zostać zmuszony do pracy na rzecz spółki.
Umowa spółki powinna określić zakres świadczeń, ich rozmiar i terminy wykonywania. Wskazane powinno zostać również, co do których udziałów w spółce przypisane zostały omawiane obowiązki (istotne na wypadek sprzedaży udziałów). Jeżeli umowa tego nie ureguluje, przyjmuje się, że obowiązek powtarzających się świadczeń przywiązany jest do wszystkich udziałów wspólnika.
Powtarzające się świadczenia niepieniężne na rzecz spółki a wynagrodzenie za pracę
Wykonywanie powtarzających się świadczeń na rzecz spółki musi zostać określone w umowie, a zobowiązany wspólnik musi wyrazić na to zgodę. Jest to zatem „stosunek pracy” na zasadzie dobrowolności. Za pracę należy się zatem wynagrodzenie. Jak to wygląda?
Wspólnikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia adekwatne do wypełnianych zadań. Odpłatność świadczeń jest obligacyjna. Wynika wprost z ustawy. Wspólnik nie może wykonywać zleconych mu zadań nieodpłatne. Jest ono przy tym całkowicie odrębne od prawa do wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka organu spółki czy dywidendy. W odróżnieniu od prawa wspólnika do zysku spółki, w przypadku świadczeń powtarzających się, wynagrodzenie to jest należne, nawet jeżeli spółka przynosi straty. Jedynym ograniczeniem jest to związane z zakazem wypłaty wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne, jeżeli mogłoby to naruszyć pokrycie kapitału zakładowego.
Wynagrodzenie wspólnika nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie. Ustawodawca wprowadził ten „hamulec”, aby wspólnicy nie wykorzystywali swojej pozycji i sztucznie nie zawyżali stawki realnie wykonywanej pracy. Wynagrodzenie może zostać określone poprzez podanie określonej stałej kwoty, ale również poprzez wskazanie sposobu jego wyliczania, np. poprzez odniesienie się do określonych cen. Warto dołączyć do treści umowy zapis dotyczący waloryzacji wynagrodzenia, aby za każdym razem, kiedy stawki rynkowe pójdą w górę, nie trzeba było modyfikować umowy.
Kiedy obowiązek wykonywania powtarzających się świadczeń wygasa?
Obowiązek wykonywania powtarzających się świadczeń niepieniężnych wygasa, kiedy tak zadecyduje o tym zobowiązany wspólnik. Nie jest to jednak takie proste i szybkie. Jak pracownik nie może z dnia na dzień opuścić miejsca pracy i się tam więcej nie pokazywać, tak również wspólnik nie może zaprzestać wykonywania swoich obowiązków, kiedy tylko zechce. Do tego niezbędna jest zmiana umowy. Zatem, aby osoba zobowiązana mogła zostać zwolniona z określonego świadczenia, zgromadzenie wspólników musi o tym zadecydować we właściwej uchwale zmieniającej umowę.
Wspólnik może wyzwolić się spod omawianego obowiązku również przez sprzedaż udziałów, do których to zobowiązanie zostało przypisane, lub poprzez umorzenie tych udziałów. Innym wyjściem jest również rozwiązanie samej spółki (w tym wypadku dopiero wykreślenie podmiotu z KRS zwalnia wspólnika z zobowiązania do świadczeń powtarzalnych).
Innym rozwiązaniem, o którym należy pamiętać zawczasu, jest wprowadzenie do umowy spółki zapisu co do ograniczenia terminem lub warunkiem obowiązku wykonywania powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Nadejście terminu lub spełnienie warunku prowadzi wówczas do wygaśnięcia obowiązku, bez konieczności zmiany umowy czy sprzedaży lub umorzenia udziałów.
Jak to wygląda przy pełnieniu funkcji w organach spółki?
Pełnienie funkcji w organach spółki ma nieco innych charakter. Po pierwsze, członkiem organu w spółce nie musi być wspólnik. Ich skład w całości może być obsadzony osobami trzecimi, nieposiadającymi udziałów w firmie. Zatem obowiązek pracy na rzecz spółki wynikający z mianowania jest całkowicie niezależny od tego, czy mamy do czynienia z udziałowcami, czy osobami „obcymi”. Przy świadczeniach powtarzających się umowa spółki może nałożyć taki obowiązek wyłącznie na wspólników.
Po drugie, umowa spółki może zobowiązywać do bardzo różnych świadczeń. Wiele tutaj zależy od profilu przedsiębiorstwa. W przypadku organów spółki katalog obowiązków jest określony przez Kodeks spółek handlowych. I tak, zarząd jest odpowiedzialny za prowadzenie bieżących spraw spółki oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. Z kolei rada nadzorcza pełni funkcję kontrolno-nadzorczą nad działalnością spółki oraz jej zarządem. Nie ma tutaj zbyt dużego pola do interpretacji ról, jakie są przypisane poszczególnym członkom organów.
Po trzecie, powołanie organów w spółce jest obowiązkowe. Zarząd musi być ustanowiony w każdej spółce, rada nadzorcza w każdym większym podmiocie, którego kapitał przewyższa 500 000 zł, albo posiada więcej niż 25 wspólników. Ponadto każdy z organów musi mieć określoną liczbę członków, dla zarządu jest to jeden członek, dla rady nadzorczej minimum trzech. Przy świadczeniach powtarzających się wspólnicy mają pełną dowolność. Mogą nałożyć obowiązek na wszystkich udziałowców lub tylko na niektórych. Mogą także w zupełnie inny sposób rozdzielić zadania pomiędzy siebie. Wszystko zależy od porozumienia się między sobą właścicieli firmy.
Po czwarte, członkowie organów mogą być wynagradzani, ale nie muszą. Mogą bowiem wykonywać swoje zadania nieodpłatnie. Ponadto wynagrodzenie może być wypłacane w takiej wysokości, na jaką umówią się strony. Przy świadczeniach powtarzających się górna granica została określona przepisami Kodeksu spółek handlowych. Jego wysokość nie może przekroczyć wartości rynkowej.
Po piąte i ostatnie – warto wspomnieć jeszcze o kwestii opodatkowania i oskładkowania. W przypadku członków organów spółki to rodzaj umowy zawartej ze spółką definiuje, jak będą wyglądały obowiązki wobec ZUS-u i urzędu skarbowego. Zarówno podatek dochodowy, jak i składki społeczne czy zdrowotne będą płacone w zgodzie z rodzajem zawartego kontraktu, a może być to umowa o pracę, umowa cywilnoprawna czy B2B. W przypadku wykonywania świadczeń powtarzających się na rzecz spółki sprawa jest o wiele prostsza. Wynagrodzenie wspólników objęte jest podatkiem PIT lub CIT, w zależności od tego, czy wspólnikiem jest osoba fizyczna, czy prawna. Rozlicza się go jako przychód z działalności gospodarczej (osoba fizyczna) lub przychód z innych źródeł (osoba prawna). Co do ZUS-u, to wspólnicy są całkowicie zwolnieni z obowiązku opłacania składek społecznych i zdrowotnych.
