We współczesnym świecie niezmówiona przez odbiorców korespondencja (spam) stanowi prawdziwą plagę i jest jednym z przejawów tzw. marketingu bezpośredniego. Taka działalność przedsiębiorców polega na dostarczaniu klientom informacji o możliwości nabycia towarów i usług lub składaniu potencjalnym kontrahentom oferty zawarcia umowy. Z powodu spamu użytkownicy Internetu muszą dokonywać dodatkowych inwestycji w urządzenia filtrujące czy poświęcać swój cenny czas na usuwanie coraz to nowych wiadomości. Spamming może być także traktowany jako naruszenie prawa do prywatności, a nawet źródło cyberprzestępczości (kradzież tożsamości). Niniejszy artykuł stanowi przegląd najważniejszych regulacji prawnych dotyczących spamu, przy czym największą uwagę poświęcono zmianom, które wprowadziła ustawa o prawach konsumenta.
Co to jest spam?
Spam kojarzy nam się przede wszystkim z niechcianą informacją wysyłaną za pomocą poczty elektronicznej. Należy jednak pamiętać, że za spam można uznać także wiadomości wysłane:
- z telefonu komórkowego,
- komunikatorów internetowych,
- blogi tworzone w celu zaśmiecania wyników wyszukiwarek internetowych,
- czy tzw. pop-up windows, czyli wyskakujące na stronach www okienka reklamowe
Zjawisko spammingu występujące w praktyce wykracza znacznie poza definicje występujące w regulacjach antyspamowych.
Najważniejsze akty prawne dotyczące tej problematyki to:
- ustawa prawo telekomunikacyjne
- ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną
- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Spam w ustawie prawo telekomunikacyjne
Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta znowelizowała ustawę prawo telekomunikacyjne. Art. 172 ustawy w nowym brzmieniu wprowadza konieczność uzyskania zgody odbiorcy końcowego na wysyłanie niezamówionej informacji handlowej. W poprzednim stanie prawnym istniał podobny zakaz. W ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny posłużenie się telefonem, wizjofonem, telefaksem, pocztą elektroniczną, automatycznym urządzeniem wywołującym lub innymi środkami komunikacji elektronicznej w celu złożenia propozycji zawarcia umowy wymagało uprzedniej zgody konsumenta. Nowa regulacja w istotny sposób ten zakaz rozszerza.
| Art. 172 ustawy prawo telekomunikacyjne 1. Zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent lub użytkownik końcowy uprzednio wyraził na to zgodę. 2. Przepis ust. 1 nie narusza zakazów i ograniczeń dotyczących przesyłania niezamówionej informacji handlowej wynikających z odrębnych ustaw. 3. Używanie środków, o których mowa w ust. 1, dla celów marketingu bezpośredniego nie może odbywać się na koszt konsumenta. |
Wysyłanie niechcianych wiadomości może polegać na używaniu:
- telekomunikacyjnych urządzeń końcowych (urządzenie telekomunikacyjne przeznaczone do podłączenia bezpośrednio lub pośrednio do zakończeń sieci będzie to np. telefon, faks, komputer z dostępem do sieci teleinformatycznej)
- automatycznych systemów wywołujących (urządzenia służące do przekazywania określonych komunikatów indywidualnym odbiorcom bez udziału człowieka, za pomocą urządzeń przyłączonych do sieci telekomunikacyjnej, np. generatory komunikatów SMS, MMS, komunikatory głosowe )
Jeżeli konsument poniesie w związku z używaniem wymienionych wyżej środków jakiekolwiek koszty, będzie mógł dochodzić ich zwrotu.
Konieczność uzyskania uprzedniej zgody na posługiwanie się wyżej opisanymi urządzeniami w celach marketingu bezpośredniego dotyczy:
- abonentów (strona umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dostawcą takich usług),
- użytkowników końcowych (podmioty korzystające z publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej lub żądający świadczenia takiej usługi, dla zaspokojenia własnych potrzeb).
W obecnym stanie prawnym zakres podmiotowy zakazu jest znacznie szerszy. Nie ma bowiem ograniczenia występującego dotychczas - konieczność uzyskania uprzedniej zgody nie dotyczy już wyłącznie konsumenta. Obecnie wymóg ten dotyczy także przedsiębiorcy. W przypadku osób prawnych (np. spółka z o.o., spółka akcyjna) zgoda powinna zostać udzielona zgodnie z zasadami reprezentacji tej osoby, czyli najczęściej przez członków zarządu danej jednostki organizacyjnej.
Spam w ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną
Nie można także zapominać o art. 10 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną:
| Art. 10. 1. Zakazane jest przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej. 2. Informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny. 3. Działanie, o którym mowa w ust. 1, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów ustawy o której mowa w art. 9 ust. 3 pkt 1. |
Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną:
| informacja handlowa to każda informacja przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej zawód, której prawo do wykonywania zawodu jest uzależnione od spełnienia wymagań określonych w odrębnych ustawach z wyłączeniem informacji umożliwiającej porozumiewanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej z określoną osobą oraz informacji o towarach i usług niesłużącej osiągnięciu efektu handlowego pożądanego przez podmiot, który zleca jej rozpowszechnianie, w szczególności bez wynagrodzenia lub innych korzyści od producentów, sprzedawców i świadczących usługi; |
Spam w świetle ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:
| Art. 16. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności: 5) reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji |
Spam w innych ustawach
Wysyłanie niezamówionej informacji handlowej może być traktowane jako naruszenie dóbr osobistych. Odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych regulowana jest przez przepisy kodeksu cywilnego (art. 23 i 24). Z kolei kodeks karny przewiduje szereg przestępstw, u podłoża których leży właśnie spamming. Spam może naruszać także przepisy ustawy o ochronie danych osobowych. Za dane osobowe można bowiem uznać adres e-mail, gdy jego części składowe umożliwiają ustalenie tożsamości jego właściciela bez nadmiernych kosztów, czasu lub działań.
Zakończenie
Jak widać, prawną regulacją spamu zajmuje się niemała ilość aktów prawnych. Aby uznać daną wiadomość za zamówioną, odbiorca końcowy musi wyrazić zgodę na jej otrzymanie. Zgody nie można domniemywać, ponadto może być ona odwołana w każdym czasie. Wysyłanie do potencjalnego kontrahenta wiadomości e-mail z prośbą o wyrażenie zgody na wysyłanie informacji handlowej może być także potraktowana jako spam. Należy pamiętać, że spam to nie tylko uciążliwe reklamy wysłane za pomocą poczty elektronicznej, ale także korespondencja pojawiająca się na innych platformach komunikacji. Masowe wysyłanie niezmówionych informacji handlowych może nieść za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla nadawców.
