W polskim porządku prawnym nie została dotychczas uchwalona odrębna regulacja dotycząca bezpieczeństwa w sieci. Regulacje antyspamowe rozsiane są w różnych ustawach. Konsekwencje prawne kierowania do odbiorcy końcowego niezamówionej informacji handlowej regulowane są zarówno przez prawo cywilne, karne, jak i administracyjne. Niniejszy artykuł ma za zadanie zdefiniować spam i przedstawić jego prawne konsekwencje.
Spam a kary pieniężne w ustawie prawo telekomunikacyjne
Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem ustawy prawo telekomunikacyjne (art. 172), zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent lub użytkownik końcowy uprzednio wyraził na to zgodę. W związku z tym niezgodne z prawem jest przesyłanie tzw. spamu, czyli niezamówionych informacji handlowych drogą elektroniczną lub telefoniczną. Ustawa prawo telekomunikacyjne w art. 209 za niewypełnienie obowiązku uzyskania zgody przewiduje karę pieniężną. Karę za spam nakłada Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w drodze decyzji administracyjnej. Wysokość kary może osiągać nawet 3% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Postanowienia umowne bądź zawarte w statucie spółki lub innym dokumencie, dotyczącym roku podatkowego, rozumianego jako okres kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych, w których ustala się przychody, koszty i dochód danego podmiotu, nie ma znaczenia dla ustalania przychodu w celu kary pieniężnej w razie naruszenia art. 172 prawa telekomunikacyjnego. Organ, nakładający karę pieniężną, powinien przede wszystkim wziąć pod uwagę:
- zakres naruszenia (uwzględnić należy stopień szkodliwości naruszenia zakazu, negatywne następstwa działania, wysokość poniesionej szkody, czy rodzaj naruszonego dobra oraz korzyści jakie przedsiębiorca odniósł z naruszenia zakazu),
- dotychczasową działalność podmiotu (chodzi tu głównie o to, czy kara za spam została nałożona po raz pierwszy czy może kolejny oraz dotychczasowe przestrzeganie obowiązków wynikających z ustawy),
- możliwości finansowych (dotyczą całej prowadzonej przez ten dany podmiot działalności, nie tylko działalności telekomunikacyjnej; brak dochodu nie może powodować zaniechania nałożenia kary pieniężnej).
Jeżeli od rozpoczęcia działalności podmiotu nie upłynął pełny rok kalendarzowy za podstawę wymiaru kary za spam przyjmuje się kwotę 500 000 złotych, nie jest zatem potrzebne szacowanie wysokości przychodu osiągniętego w roku poprzednim.
Spam - konsekwencje wynikające z ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną
Na gruncie ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną spamming stanowi wykroczenie.
| Art. 241. Kto przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówione informacje handlowe, podlega karze grzywny. 2. Ściganie wykroczenia, o którym mowa w ust. 1, następuje na wniosek pokrzywdzonego. |
Przepisy ogólne ustawy kodeks wykroczeń ustalają górną granicę grzywny na 5 000 zł. Jest to wykroczenie wnioskowe, jego ściganie uzależnione będzie od wniosku wniesionego do organów ścigania (policja) przez pokrzywdzonego, a więc osobę, która stała się adresatem spamu. Konieczne stanie się ustalenie stopnia społecznej szkodliwości przesłania niezamówionej informacji handlowej. Kodeks wykroczeń wyłącza ściganie czynów, których stopień społecznej szkodliwości jest znikomy, co w przypadku wysyłania spamu może być sytuacją częstą. Jeżeli zatem w wyniku otrzymania spamu nie poniesiemy jakiś poważniejszych konsekwencji, w postaci np. szkód materialnych, to wyżej przywołany przepis nie będzie nas chronił.
Ochrona na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Ochrona przed spamem może być realizowana także na drodze sądowej, na podstawie przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa zawiera katalog żądań cywilnoprawnych, z jakimi może wystąpić dany podmiot w przypadku naruszenia zakazu wysyłania reklamy, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności poprzez nadużywanie technicznych środków przekazu informacji:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów
Wysyłanie niezmówionej informacji handlowej na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów może być potraktowane jako praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów. Podmiotem naruszającym musi być przedsiębiorca, a jego działania powinny być skierowane przeciwko interesom konsumentów. Aby podjąć stosowną interwencję Prezes UOKiK musi stwierdzić istnienie interesu publicznego, ponieważ ustawa przewiduje, że nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów, co oznacza że bezprawne działanie przedsiębiorcy musi dotyczyć nieograniczonej liczy konsumentów. W wypadku wystąpienia naruszenia Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może wydać odpowiednią decyzję administracyjną o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazać jej zaniechania. W decyzji Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Jeżeli przedsiębiorca nie zastosuje się do nakazów, Prezesa UOKiK może nałożyć na niego karę pieniężną w wysokości do 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Spam - podsumowanie
Przepisy chroniące przed wysyłaniem informacji handlowej, bez uprzedniej, wyraźnej zgody konsumenta występują w różnych aktach prawnych i gwarantują bardzo szeroką ochronę. Ochrona ta nakierowana jest głównie na zabezpieczenie interesów konsumentów. Sankcje za naruszenie ustawowych zakazów mają głównie charakter finansowy, pełniąc funkcję prewencyjną i odstraszającą przed stosowaniem technik marketingu bezpośredniego w postaci spamu.
