Spam na gruncie ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną określany jest jako niezamówiona informacja handlowa skierowana do oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej. Wielu z nas postrzega to zjawisko jako przysyłanie masowych maili, których wcale nie oczekujemy. Znaczną większość wysyłanego spamu stanowią treści komercyjne, a więc wszelkiego rodzaju oferty sprzedaży produktów bądź usług. Spam może być także generowany przez partie polityczne, związki religijne czy organizacje pożytku publicznego, których głównym celem jest to, aby jak najwięcej osób dowiedziało się o ich działalności.
Spam może być także bardzo niebezpieczny dla użytkownika, często bowiem jego rozsyłanie jest jednym z etapów nielegalnej działalności cyberprzestępców. Wiadomości e-mail z tej kategorii wymagają od odbiorcy wysłania wiadomości zwrotnej zawierającej często jego dane osobowe, kliknięcia w odpowiednio spreparowany link lub uruchomienia załącznika instalującego złośliwe oprogramowanie, pozwalające na zbieranie informacji na temat użytkownika. Jak się zatem przed tym bronić?
Jak spamerzy rozsyłają spam?
Aby wiedzieć, jak się bronić przed tym niepożądanym zjawiskiem, trzeba zapoznać się ze sposobem działania sprawców naruszeń. Najważniejszym etapem w zakresie przesyłania niechcianej informacji handlowej jest stworzenie bazy osób, do której będzie ona skierowana. Spamerzy dokonują tego na kilka różnych sposobów. Popularne jest używanie robotów, które przeszukują internet w celu znalezienia opublikowanych adresów mailowych, np. na portalach społecznościowych czy forach dyskusyjnych. Włamanie do systemu komputerowego danej firmy często wiąże się właśnie z kradzieżą baz adresowych, które następnie sprzedawane są na czarnym rynku. Możliwe jest także legalne kupowanie baz adresów e-mail. Są one zazwyczaj tworzone na portalach świadczących usługi, do których dostęp jest uzależniony od podania adresu poczty elektronicznej. Jak więc widać, aby rozesłać spam, nie trzeba się bardzo natrudzić.
Spam - jak chronią się użytkownicy e-maili?
Prawdą jest, że nic nie uchroni nas przed spamem bardziej niż własna ostrożność. Aby zabezpieczyć naszą prywatność, powinniśmy podawać adres mailowy tylko zaufanym nadawcom. Zamiast przesyłać wiadomość z prywatnego adresu mailowego, należy korzystać z formularzy kontaktowych na stronie internetowej. Aby ominął nas spam, dobrym rozwiązaniem jest też utworzenie dodatkowego adresu na potrzeby ujawniania go w sieci - np. na czatach bądź w sklepach internetowych. Podobnie będzie działać ukrywanie swojego adresu na stronach sieci społecznościowych. Adres e-mailowy, z którego korzystamy, logując się na różnego rodzaju blogach, forach czy stronach www, można zakodować poprzez podawanie adresu w sposób niezrozumiały dla robotów wyszukujących adresy poczty elektronicznej - np. jankowalkski.małpa.domena.pl. albo uwidaczniając go w formie obrazka.
Pożądane jest używanie filtrów antyspamowych, nieodpowiadanie na wiadomości stanowiące spam, nieotwieranie linków reklamowych umieszczanych w e-mailach oraz wysyłanie wiadomości do kilku osób z wykorzystaniem opcji „ukryte do wiadomości”. Przed kliknięciem „akceptuję” należy dokładnie przeczytać wszelkiego rodzaju umowy, regulaminy i dopiero na podstawie ich zapisów wyrazić zgodę na przetwarzanie danych. Zalecane jest także korzystanie z programów, które zabezpieczają komputer przed rozsyłaniem niechcianej poczty. Programy te często są dostępne bezpłatnie w sieci.
Spam a prawna ochrona
Wysyłanie niechcianych informacji handlowych narusza gwarantowane w konstytucji prawo do prywatności. Dlatego w polskim porządku prawnym istnieje szereg regulacji, które mają chronić nas przed spamem:
ustawa z dnia 18 lipca 2015 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną zakazuje przesyłania niezamówionej informacji handlowej. Jednocześnie ustawa ta stanowi, że informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny (art. 10 ust. 2). Wymaga jest zatem uprzednia i wyraźna zgoda klienta na przesyłanie informacji handlowej,
ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji; z treści art. 16 ust. 1 pkt 5 można wnioskować, że za spam będzie uznawana reklama uciążliwa i narzucana odbiorcom wbrew ich woli,
ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym; zgodnie z art. 9 pkt 3 agresywne praktyki rynkowe to takie, które są uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy,
na gruncie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów spamming może być traktowany jako praktyka naruszających zbiorowe interesy konsumentów,
także ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych dopuszcza przetwarzanie danych osobowych tylko wtedy, gdy osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę,
przez spamerów nie są przestrzegane także zapisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z nią w każdej wiadomości handlowej przedsiębiorca jest obowiązany do podania w ofercie co najmniej następujących danych: firmy przedsiębiorcy; numeru identyfikacji podatkowej (NIP); siedziby i adresu przedsiębiorcy,
ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta zmieniła treść ust. 1. art. 172 Prawa telekomunikacyjnego, który otrzymał następujące brzmienie:
Zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent lub użytkownik końcowy uprzednio wyraził na to zgodę. |
Niektóre z wyżej wymienionych ustaw przewidują poważne konsekwencje (głównie finansowe) za łamanie zakazu wysyłania niechcianej informacji handlowej, jaką jest spam. Ustawa prawo telekomunikacyjne w art. 209 za niewypełnienie obowiązku uzyskania zgody przewiduje karę pieniężną, nakładaną przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w drodze decyzji administracyjnej. Wysokość kary może osiągać nawet 3% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Na gruncie ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną spamming stanowi wykroczenie, zagrożone karą grzywny do 5 000 zł. W wypadku wystąpienia naruszenia Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może wydać odpowiednią decyzję administracyjną o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazać jej zaniechania. W decyzji Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Jeżeli przedsiębiorca nie zastosuje się do nakazów, Prezes UOKiK może nałożyć na niego karę pieniężną w wysokości do 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
