Jako spam określamy najczęściej niechcianą korespondencję elektroniczną. Spam często definiuje się jako niezamówioną informację handlową. Nie jest to do końca ścisła definicja, a pojęcia spamu i informacji handlowej nie są synonimami. Dla przedsiębiorców spam stanowi dość istotną część prowadzonej działalności promocyjnej. Jak wynika z analiz, obecnie aż 70% wysyłanych wiadomości e-mail stanowi właśnie niechciana korespondencja i liczba ta systematycznie rośnie. Niniejszy artykuł ma za zadanie rozróżnienie pojęć: spam i informacja handlowa. Jest to o tyle istotne, że rozsyłanie niechcianej informacji handlowej jest w polskim prawie zabronione i powoduje negatywne konsekwencje prawne dla tzw. spamerów.
Pojęcie informacji handlowej
Zgodnie z brzmieniem art. 2 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną informacja handlowa:
to każda informacja przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej zawód, której prawo do wykonywania zawodu jest uzależnione od spełnienia wymagań określonych w odrębnych ustawach, z wyłączeniem informacji umożliwiającej porozumiewanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej z określoną osobą oraz informacji o towarach i usługach niesłużącej osiągnięciu efektu handlowego pożądanego przez podmiot, który zleca jej rozpowszechnianie, w szczególności bez wynagrodzenia lub innych korzyści od producentów, sprzedawców i świadczących usługi. |
Uzupełnieniem tej definicji jest regulacja art. 2 Dyrektywy 2000/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. o handlu elektronicznym:
Informacji handlowej nie stanowią informacje umożliwiające bezpośredni dostęp do działalności przedsiębiorstwa, organizacji lub osoby, w szczególności nazwa domeny lub adres poczty elektronicznej, informacje odnoszące się do towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorstwa, organizacji lub osoby, opracowywane w sposób niezależny, w szczególności, jeżeli są one udzielane bez wzajemnych świadczeń finansowych. |
Informacja może zatem być uznana za handlową, gdy jest przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku określonych podmiotów. Jest to pojęcie zbliżone do reklamy.
Elementy informacji handlowej
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną informacja handlowa jest wyraźnie wyodrębniona i oznaczana w sposób niebudzący wątpliwości, że jest to informacja handlowa. Pamiętać należy, że przepis ten nie stanowi furtki do wplatania informacji handlowej w treści innej wiadomości wysyłanej do klienta, np. w odpowiedzi na zapytanie o rozpatrzenie reklamacji towaru.
Do elementów informacji handlowej zalicza się:
oznaczenie podmiotu, na którego zlecenie jest ona rozpowszechniana oraz jego adresy elektroniczne,
wyraźny opis form działalności promocyjnej, w szczególności obniżek cen, nieodpłatnych świadczeń pieniężnych lub rzeczowych i innych korzyści związanych z promowanym towarem, usługą lub wizerunkiem,
określenie warunków niezbędnych do skorzystania z tych korzyści, o ile są one składnikiem oferty,
wszelkie informacje, które mogą mieć wpływ na określenie zakresu odpowiedzialności stron, w szczególności ostrzeżenia i zastrzeżenia.
Pierwszy wyszczególniony wyżej punkt nakazuje oznaczać podmiot, na którego zlecenie rozpowszechniana jest informacja handlowa, a to ze względu na fakt, że przedsiębiorcy mają w zwyczaju zlecać działalność marketingową podmiotom zewnętrznym, np. agencjom reklamowym.
Mimo ścisłego określenia przez ustawodawcę, jak sformułowana powinna być informacja handlowa, ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną nie określa żadnych sankcji za niedopełnienie tych wymogów.
Spam – charakterystyka zjawiska
Spam charakteryzuje się przede wszystkim:
dużą liczbą odbiorców, tzw. masowy adresat,
co do zasady jednakową treścią wiadomości, niezależnie od tożsamości odbiorcy,
brakiem zgody odbiorcy na przesłanie danych treści,
handlowym charakterem (mający na celu poszerzenie rynku zbytu towarów i usług).
Informacja handlowa a spam - jakie są różnice?
W polskim porządku prawnym konieczna jest zgoda adresata na przesyłanie informacji handlowej. Dlatego za spam nie uważa się wiadomości otrzymanych w wyniku podania adresu w celu ich otrzymania, jeżeli dana osoba udostępniła adres poczty elektronicznej, będąc świadomą celu, do jakiego ma on być wykorzystywany, np. zapisując się na newsletter. Zgoda odbiorcy nie może być zatem domniemana. Jeżeli bez uprzednio wyrażonego przyzwolenia otrzymujemy wiadomości mailowe o cechach informacji handlowej, wówczas mamy do czynienia ze spamem.
Często do wyrażenia zgody na przesyłanie informacji handlowej wystarcza zaznaczenie na stronie internetowej, przy okazji dokonywania jakiejś transakcji, okienka o następującym brzmieniu:
Wyrażam zgodę na przesyłanie przez spółkę XXX informacji handlowych drogą elektroniczną, zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną.
Formuła o wyrażeniu zgody powinna być sformułowana w sposób bardzo ogólny i nie powinna się odnosić bezpośrednio do żadnego towaru czy usługi promowanego przez przedsiębiorcę.
Niestety nieuniknione jest korzystanie w działalności marketingowej z niedozwolonych technik i dlatego często w ręce spamerów trafia nasz adres mailowy bez naszej wiedzy, a wiadomości o handlowym charakterze trafiają na naszą skrzynkę bez naszego przyzwolenia. Utrwaliło się wśród przedsiębiorców przekonanie o prawie do tzw. pierwszego maila z prośbą o wyrażenie zgody na przesyłanie informacji handlowej. Jest to jednak stąpanie po cienkim lodzie, ponieważ takie zapytanie także może zostać odczytane jako spam. Zdaniem autorów komentarzy do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną wysłanie takiej informacji stanowi naruszenie przepisów ustawy. Na podobnym stanowisku stoi Prezes UOKiK.
Jak odróżnić informację handlową od informacji neutralnej?
Aby określić charakter informacji i zweryfikować, czy mamy do czynienia z neutralną informacją, czy też z informacją handlową, należy przeanalizować, czy otrzymana korespondencja posiada cechy wskazane przez ustawę o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Istotna zatem jest treść przesyłanej wiadomości. Maile, które będą zawierały elementy promujące towary, usługi, informacje o rabatach czy promocjach, nakłaniające nas do skorzystania z oferty przedsiębiorcy, to niewątpliwie informacja handlowa.
