Renta z tytułu niezdolności do pracy - dla kogo?

Ubezpieczonemu, który całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

• został uznany za niezdolnego do pracy przez lekarza orzecznika ZUS,
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy,
• niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych lub nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego), określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawy emerytalnej) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Powyższe wymogi dotyczące powstania niezdolności w okresach składkowych lub nieskładkowych nie będą miały zastosowania do ubezpieczonego, który:

• udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy;
• którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uzależniony jest od wieku ubezpieczonego, w którym powstała u niego niezdolność do pracy.

Wymagany okres wynosi odpowiednio:

• 1 rok - jeśli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
• 2 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
• 3 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
• 4 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
• 5 lat - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

5-letni okres składkowy i nieskładkowy wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat, musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat. Ostatnie dziesięciolecie oblicza się od daty zgłoszenia wniosku o rentę lub od daty powstania niezdolności do pracy. Badając spełnienie tego warunku, ZUS przyjmuje dziesięciolecie bardziej korzystne dla ubezpieczonego.

Wyjątkiem od powyższego jest sytuacja ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy zaistniałego po dniu 31 grudnia 2002 r. Renta z tytułu niezdolności do pracy będzie przysługiwała takiej osobie również w przypadku, gdy nie udowodni wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. 

Niezdolność do pracy

Niezdolność do pracy może być częściowa lub całkowita. Jak wskazuje art. 12 ustawy emerytalnej, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Renta z tytułu niezdolności do pracy - kto orzeka?

Oceny niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym celu ustala:

• datę powstania niezdolności do pracy,
• trwałość lub przewidywany okres niezdolności do pracy,
• związek przyczynowy niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
• niezdolność do samodzielnej egzystencji,
• celowość przekwalifikowania zawodowego.

Niezdolność do pracy nie może być orzeczona na okres dłuższy niż 5 lat, chyba że według obecnej wiedzy medycznej nie ma rokowań na zmianę tego stanu. Na orzeczenie lekarza orzecznika ZUS przysługuje wniesienie sprzeciwu w ciągu 14 dni od momentu doręczenia.

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa może zostać przyznana ubezpieczonemu, który spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Maksymalny okres pobierania tej renty nie może przekroczyć 36 miesięcy, z zastrzeżeniem, że ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy. Okres 6 miesięcy może też ulec skróceniu, jeśli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz służby.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru i jest niezależna od wymiaru stażu ubezpieczeniowego. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Renta z tytułu niezdolności do pracy - wysokość

Renta z tytułuniezdolności do pracy i jej wysokość zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych oraz od wysokości podstawy wymiaru renty. Na wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy składają się część socjalna, która jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych, oraz część zależna od długości stażu pracy i wysokości uzyskiwanych przychodów.

Wysokości renty ustala się w następujący sposób:

1. Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:

• 24% kwoty bazowej, czyli część socjalna,
• po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 okresów składkowych i nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez wnioskodawcę 60 lat, tzw. staż hipotetyczny,

2. Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy:

• wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jeżeli faktycznie obliczona wysokość renty jest niższa od świadczenia najniższego, wysokość renty podwyższa się do tej właśnie kwoty. Najniższa renta z tytułu niezdolności do pracy została określona przepisami ustawy emerytalnej. Podwyższa się je corocznie, od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

Podstawę wymiaru renty ustala się, przyjmując do jej wyliczenia przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę.

Jednak na wniosek ubezpieczonego do wyliczenia podstawy wymiaru renty można przyjąć przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z okresu 20 lat, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Najniższe emerytury i renty

Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca 2017 r.:

źródło: www.zus.pl

Ustanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje:

• gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania prawa do renty,
• z upływem okresu, na jaki zostało przyznane to świadczenie,
• z dniem, od którego z urzędu została przyznana emerytura, tj. z dniem ukończenia wieku emerytalnego przez osoby ubezpieczone, uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy,
• z chwilą śmierci osoby uprawnionej.