Osoby samozatrudnione, tak jak pracownicy, są narażone na wypadki w miejscu pracy. Sytuacja komplikuje się, gdy do zdarzenia dochodzi w trakcie zwolnienia chorobowego. Czy wypadek przy pracy przedsiębiorcy przebywającego na L4 jest możliwy do zgłoszenia i jakie świadczenia z ZUS z tego tytułu przysługują? Wyjaśniamy obowiązujące przepisy i procedury.
Czynności w firmie, kiedy przedsiębiorca przebywa na zwolnieniu chorobowym
Przedsiębiorca podobnie jak pracownik, przebywając na zwolnieniu chorobowym, powinien skupić się na rekonwalescencji i odzyskaniu zdrowia. Nie zawsze jednak może pozwolić sobie na to, aby zapomnieć, co dzieje się w jego firmie. Zdarza się konieczne podjęcie działań z nią związanych. Jak wskazuje się w orzecznictwie, incydentalna, wymuszona faktem prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej aktywność przedsiębiorcy obejmująca działania konieczne dla prawidłowego funkcjonowania firmy, których przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność nie może zaniechać w okresie choroby, nie powoduje utraty przez niego prawa do zasiłku.
Przykładami czynności, które wykonywane przez przedsiębiorcę w czasie pobierania zasiłku chorobowego nie powodują utraty prawa do zasiłku, są m.in.:
- wystawienie faktury;
- opłacanie bieżących zobowiązań;
- niezbędne czynności kadrowe;
- podpisanie dokumentów.
Wypadek przy pracy przedsiębiorcy
Wypadkiem przy pracy w przypadku przedsiębiorcy będzie mogło być uznane zdarzenie spełniające łącznie 4 przesłanki:
- jest nagłe;
- zostało wywołane czynnikiem zewnętrznym;
- miało miejsce podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej;
- spowodowało uraz lub śmierć.
Ustalenie wypadku przy pracy przedsiębiorcy
W przypadku przedsiębiorcy inaczej niż w wypadku pracownika odbywa się ustalenie okoliczności wypadku i kwalifikacja go jako zdarzenia mającego związek z pracą. Przedsiębiorca, który doznał wypadku przy pracy, powinien o tym fakcie powiadomić ZUS.
W tym celu konieczne jest złożenie następujących dokumentów:
- zawiadomienia o wypadku;
- kserokopii zaświadczenia potwierdzającego wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub wydruku z systemu Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- kserokopii licencji lub koncesji, jeżeli jest wymagana do prowadzenia działalności gospodarczej;
- kserokopii karty informacyjnej ze szpitala lub innych dokumentów dotyczących udzielonej pierwszej pomocy medycznej;
- w przypadku wypadku komunikacyjnego notatki służbowej organów policji drogowej;
- kserokopii postanowienia prokuratury o wszczęciu postępowania karnego lub zawieszeniu/umorzeniu postępowania;
- w przypadku wypadku ze skutkiem śmiertelnym statystycznej karty zgonu lub zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przyczynę zgonu, aktu zgonu;
- dokumentów potwierdzających prawo do wydania karty wypadku w tym m.in.:
- skróconego odpis aktu urodzenia,
- skróconego odpis aktu małżeństwa,
- pełnomocnictwa;
i. wyjaśnień świadków wypadku.
Wymaganą dokumentację można złożyć osobiście pisemnie lub ustnie do protokołu w ZUS albo za pośrednictwem operatora pocztowego czy polskiego urzędu konsularnego.
Świadczenia należne przedsiębiorcy w przypadku wypadku przy pracy
Przedsiębiorca, który doznał wypadku przy pracy, może z tego tytułu liczyć m.in. na następujące rodzaje świadczeń z ZUS:
- zasiłek chorobowy;
- świadczenie rehabilitacyjne;
- jednorazowe odszkodowanie;
- rentę z tytułu niezdolności do pracy;
- dodatek pielęgnacyjny;
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Członkowie rodziny przedsiębiorcy zmarłego w wyniku wypadku przy pracy mogą otrzymać następujące świadczenia: jednorazowe odszkodowanie, rentę rodzinną, dodatek do renty rodzinnej.
Utrata prawa do zasiłku chorobowego
Bieżąca obsługa klientów czy zarządzanie pracownikami są czynnościami, których stwierdzenie może skutkować utratą prawa do zasiłku chorobowego. Jednak zdarzają się sytuacje, kiedy przedsiębiorca nie ma wyjścia i mimo choroby musi podjąć takie działania, co wiąże się z ryzykiem utraty prawa do świadczenia.
Wypadek przy pracy przedsiębiorcy w czasie zwolnienia chorobowego?
W wyroku z 20 sierpnia 2019 roku (sygn. II UK 77/18) Sąd Najwyższy stwierdził, że „w prawie ubezpieczeń społecznych zasadą jest, że wykonywanie pracy lub działalności zarobkowej zawsze stanowi negatywną przesłankę przysługiwania lub prowadzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego i tylko sporadyczna lub nieprzezwyciężalna aktywność zarobkowa może niekiedy usprawiedliwiać zachowanie uprawnień zasiłkowych. Zakaz wykonywania pracy czy działalności zarobkowej lub niezgodne z prawem wykorzystywanie zwolnień lekarskich zawsze prowadzi do utraty prawa do świadczeń zasiłkowych. Dlatego naruszenie bezwarunkowego zakazu zarobkowania w okresach orzeczonej niezdolności do wykonywania pozarolniczej działalności zarobkowej prowadzące do utraty świadczeń zasiłkowych może przybrać formę odmowy przyznania zasiłku chorobowego, którego wypłata z reguły wywołuje problemy z jego zwrotem. W każdym razie odmowa przyznania zasiłku chorobowego nie usprawiedliwia podejmowania lub kontynuowania w okresie orzeczonej niezdolności do pracy działalności zarobkowej sprzecznej z celem zwolnień lekarskich, którym jest odzyskanie zdrowotnej zdolności do pracy lub wykonywania innej działalności podlegającej ubezpieczeniom społecznym. [...] Dostarczanie dokumentacji rachunkowej wymaganej do prawidłowej i terminowej realizacji zobowiązań podatkowych jest objęte zakresem zwykłych czynności związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 3 ust. 3 pkt 8 lub 9 ustawy z 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych), przeto wypadek doznany w takiej działalności podlega ochronie z tytułu ubezpieczenia wypadkowego”.
Przykład 1.
Pan Bogdan przebywał na zwolnieniu chorobowym po operacji. Prowadzi on działalność gospodarczą. 15 lipca 2025 roku musiał zawieźć księgowej dokumenty do przygotowania rozliczeń i na miejscu doznał wypadku – wchodząc do biura, poślizgnął się na mokrej nawierzchni i złamał nogę. Czy to zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy, jeśli w tym czasie pan Bogdan był na zwolnieniu chorobowym?
Czynności związane z dokumentacją księgową w czasie przebywania przedsiębiorcy na zwolnieniu chorobowym są dopuszczalne, zatem w tym wypadku zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy.
Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne
Przedsiębiorca, który ma już wydaną kartę wypadku, może wnioskować o świadczenia. Jeśli wskutek wypadku przy pracy jest niezdolny do prowadzenia firmy, ma prawo do wypłaty zasiłku chorobowego, a po wyczerpaniu jego okresu – do świadczenia rehabilitacyjnego, gdy dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Przedsiębiorca, który utracił możliwość wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia, jest osobą niezdolną do pracy. Gdy utracił możliwość wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, to jest osobą częściowo niezdolną do pracy. Przedsiębiorca, który utracił możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy, jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. W tych przypadkach może ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Dodatek pielęgnacyjny
Dodatek pielęgnacyjny otrzyma przedsiębiorca, który jest całkowicie niezdolny do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.
Jednorazowe odszkodowanie
Jeśli przedsiębiorca będzie ubiegał się o jednorazowe odszkodowanie z ZUS, musi pamiętać, aby złożyć wniosek o jego przyznanie wraz z wymaganą dokumentacją tj. zaświadczeniem o stanie zdrowia na druku OL-9 zawierającym m.in. informacje o zakończonym procesie leczenia i rehabilitacji, wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku, dokumentację medyczną, kartę wypadku lub prawomocny wyrok sądu pracy.
Jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy przedsiębiorca otrzyma, gdy wskutek tego zdarzenia doznał długotrwałego lub stałego uszczerbku.
Trwały uszczerbek na zdrowiu definiowany jest jako naruszenie sprawności organizmu nierokujące poprawy.
Długotrwały uszczerbek na zdrowiu definiowany jest jako naruszenie sprawności organizmu, na okres przekraczający 6 miesięcy, które może ulec poprawie. Kwota odszkodowania z ZUS zawsze ustalana jest indywidualnie, po dokonaniu oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu.
W okresie od 1 kwietnia 2025 roku do 31 marca 2026 roku obowiązują następujące kwoty jednorazowych odszkodowań wypłacanych w związku z wypadkiem przy pracy:
- 1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
- 1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
- 28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
- 28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty.
Gdyby ZUS odmawiał przyznania świadczeń przedsiębiorcy, argumentując to tym, że nie doszło do wypadku, przedsiębiorca może odwołać się do sądu rejonowego wydziału pracy, który po przeprowadzeniu postępowania rozstrzyga o odwołaniu. Postępowanie to jest wolne od opłat. Ważne, aby dotrzymać miesięcznego terminu na złożenie odwołania, które nie jest sformalizowanym pismem.
Podsumowanie
Podsumowując, przebywanie na zwolnieniu chorobowym i doznanie wypadku przy wykonywaniu czynności związanych z prowadzeniem działalności nie wyklucza kwalifikacji zdarzenia jako wypadku przy pracy przedsiębiorcy. W przypadku negowania tego przez ZUS przedsiębiorca musi liczyć się z wystąpieniem na drogę sądową.
