Przepisy emerytalno-rentowe przewidują możliwość uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, przy czym może to być świadczenie o charakterze stałym lub okresowym. W określonych przypadkach uprawnionym osobom przysługuje także prawo do renty rodzinnej oraz renty szkoleniowej. Jakie są najważniejsze zasady wyliczania renty - piszemy na ten temat w artykule. Poznaj sposób wyliczenia renty!
Sposób wyliczenia renty - obowiązujące przepisy
Przepisy, w których określone zostały zasady obliczania rent z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej i szkoleniowej zawarto w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, z późn. zm.), zwanej dalej “ustawą emerytalną”.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
jest niezdolny do pracy;
ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą emerytalną okresach składkowych i nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy;
nie ma ustalonego prawa do emerytury z FUS lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.
Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
W celu ustalenia wysokości renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy należy się posłużyć procedurą obliczeniową ustaloną w art. 62 ust. 1 ustawy emerytalnej. Oznacza to, że w tym przypadku renta wynosi:
24% kwoty bazowej, oraz
po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.
Przy obliczaniu renty okresy wskazane powyżej w pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy stanowi określony ustawowo procent renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy - w myśl art. 62 ust. 2 ustawy emerytalnej renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty przysługującej osobie całkowicie niezdolnej do pracy.
Renta rodzinna
Renta rodzinna jest świadczeniem przysługującym uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Jak wynika z art. 66 ustawy emerytalnej, renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takich okolicznościach przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Ponadto, do renty rodzinnej uprawnieni są członkowie rodziny ubezpieczonej osoby wskazani w art. 67-71 ustawy emerytalnej, przy czym warunki nabycia prawa do tego świadczenia są określone w przywołanych przepisach.
Renta rodzinna wynosi:
dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Renta szkoleniowa
Kwestie dotyczące ustalania prawa do renty szkoleniowej oraz jej wysokości zostały uregulowane w art. 64 ustawy emerytalnej.
Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, do której zalicza się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, bez względu na wysokość tego przychodu.
Sposób wyliczenia renty - podsumowanie
Ustawa o emeryturach i rentach z FUS przewiduje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty szkoleniowej. Postępowanie dotyczące ustalenia uprawnień w zakresie przysługiwania konkretnego świadczenia jest również określone we wspomnianych przepisach. Podobna prawidłowość zachodzi w odniesieniu do sposobu wyliczania rent. Ustawa emerytalna wskazuje zarówno krąg uprawnionych, warunki konieczne do spełnienia w celu nabycia prawa do renty oraz wysokość poszczególnych świadczeń.
