Całkowita niezdolność do pracy - kiedy można ubiegać się o rentę?

Całkowita niezdolność do pracy to stan, który stwierdza się wobec osoby, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a stało się to poprzez naruszenie sprawności organizmu. W związku z tym może ubiegać się o rentę. Poznaj warunki jakie muszą zostać spełnione aby móc ubiegać się rentę.

Całkowita niezdolność do pracy a renta

Świadczenie pieniężne z tytułu niezdolności do pracy jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Aby ją uzyskać, należy złożyć wniosek o ustalenie prawa do renty w ZUS-ie. Do przygotowania wniosku zobowiązany jest pracodawca na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłku chorobowego.

Zobacz też:

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać rentę?

Aby ubezpieczony uzyskał prawo do renty, jednocześnie muszą zostać spełnione następujące warunki:

lekarz orzecznik ZUS stwierdził niezdolność do pracy,
ubezpieczony ma wymagany, stosowny do wieku okres składkowy i nieskładkowy, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.
całkowita niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych lub nieskładkowych lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Warunek nie dotyczy osób, które są całkowicie niezdolne do pracy oraz udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny.

Okres składkowy i nieskładkowy

Warunkiem do przyznania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy jest posiadanie okresów składkowych i nieskładkowych. Okresy składkowe to okresy opłacania składek, do których zalicza się między innymi okres zatrudnienia, okres pobierania zasiłków macierzyńskich, zasiłków dla bezrobotnych. Okresy, za które nie było obowiązku opłacania składek, to okresy nieskładkowe. Okresami nieskładkowymi są np. okresy pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, nauki w szkole wyższej. To, ile lat ubezpieczony musi udokumentować, zależy od jego wieku. Obrazuje to poniższa tabela:

Wymagany okres składkowy	Okres powstania niepełnosprawności
1 rok	jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat
2 lata	jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat
3 lata	jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat
4 lata	jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat
5 lat	jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat - okres powinien przypaść w ciągu 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy (nie dotyczy osób, które udowodniły co najmniej 25-letni okres - kobiety - lub 30-letni - mężczyźni)

Powyższy warunek nie jest wymagany od osoby, która stała się niezdolna do pracy z powodu wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Orzeczenie lekarskie

Uzyskanie orzeczenia lekarskiego jest warunkiem niezbędnym do uzyskania renty. W celu ubiegania się o nią należy złożyć wniosek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Następnie ubezpieczony jest wzywany na badania lekarskie do lekarza orzecznika ZUS. Na podstawie badania lekarz stwierdza, czy niezdolność do pracy jest trwała, czy czasowa. Na wydanie decyzji ZUS ma 30 dni.

Całkowita niezdolność do pracy - rodzaje świadczeń

Osoba, która spełnia wszystkie warunki niezbędne do uzyskania świadczenia, może otrzymać jedną z poniżej wymienionych rent:

renta stała - przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest trwała,
renta okresowa -przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa,
renta szkoleniowa – przysługuje, jeżeli spełnia się warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy, jednak orzeczono, że celowe jest przekwalifikowanie zawodowe z uwagi na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Renta okresowa przyznawana jest na z góry określony czas. ZUS informuje świadczeniobiorcę o kończącym się okresie renty na trzy miesiące przed jej zakończeniem.

Renta szkoleniowa co do zasady przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Okres ten może ulegać skróceniu lub wydłużeniu a nie więcej niż do 36 miesięcy.

Wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 marca 2024 r.

Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

24% tzw. kwoty bazowej (100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne w poprzednim roku kalendarzowym) oraz
po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.

Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca 2024 r. wynoszą:

emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna	1780,96 zł
renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy	1335,72 zł
renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renta rodzinna wypadkowa	2137,15 zł
renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową	1602,86 zł

Dodatek pielęgnacyjny

Osoba, która ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, może ubiegać się o dodatek pielęgnacyjny, który wpływa na wysokość świadczenia rentowego. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje:

osobie, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji,
osobie, która ukończyła 75 lat.

Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do renty, która przebywa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym. Dodatek przysługuje, jeżeli rencista przebywa poza tymi placówkami ponad dwa tygodnie w miesiącu.