Składki ZUS chorującego przedsiębiorcy na etacie

Nie ma przeszkód, aby łączyć prowadzenie działalności gospodarczej z pracą na etacie. W takiej sytuacji samozatrudniony podlega zwykle ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę, o ile pensja, jaką otrzymuje, jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu. Jak kształtują się składki ZUS chorującego przedsiębiorcy na etacie, kiedy nie osiąga ustawowego minimum? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.

Kiedy przedsiębiorca na etacie nie płaci składek społecznych z działalności?

Przedsiębiorca posiadający dwa tytuły do objęcia ubezpieczeniami może podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko z jednego z nich. W przypadku połączenia pracy na etacie z prowadzeniem firmy warunkiem decydującym, z którego tytuł będzie opłacał składki społeczne, jest wysokość zarobków. Jeżeli osoba ubezpieczona spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z tytułu stosunku pracy oraz z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, to może podlegać tym ubezpieczeniom wyłącznie ze stosunku pracy, w przypadku gdy:

• w umowie o pracę zagwarantowane zostało co najmniej minimalne wynagrodzenie;
• podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu – jeśli w umowie nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia, np. gdy przedsiębiorca jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Zgodnie z powyższym nie ma znaczenia, w jakim wymiarze czasu pracy zatrudniony jest pracownik. Kluczową kwestią pozostaje, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest równa co najmniej pensji minimalnej, która w 2022 roku wynosi 3010 zł. W 2023 roku będzie wynosiła od stycznia do czerwca 3490 zł, a od lipca do grudnia 3600 zł. Należy uściślić, że chodzi tu o równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia na pełny etat.

Przykład 1.

Pan Mateusz prowadzi własną działalność gospodarczą. Od maja 2023 poddejmuje zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Wymiar czasu pracy wynosi ¼. Pan Mateusz będzie zarabiał wynagrodzenie minimalne obliczone proporcjonalnie do wymiaru etatu, czyli 1745 zł brutto. W związku z tym, że jego pensja jest niższa od minimalnej 3490 zł, będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym zarówno z działalności, jak i umowy o pracę.

Oprócz powyższego w tej sytuacji należy również zwrócić uwagę na pojęcie „gwarantowanego minimalnego wynagrodzenia”.

Gwarantowane minimalne wynagrodzenie

Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w celu obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika należy przyjąć przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych. Są to między innymi:

• wynagrodzenia podstawowe wyliczane w postaci czasowej, prowizyjnej, akordowej;
• wyrównanie do minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• ekwiwalenty pieniężne za niewykorzystany urlop wypoczynkowy;
• nagrody jubileuszowe, odprawy rentowe i emerytalne;
• dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych;
• dodatki za staż pracy oraz inne (dodatkowe wynagrodzenia) za szczególne właściwości pracy, szczególne kwalifikacje lub warunki pracy;
• wynagrodzenia dodatkowe za wykonywanie pracy w ramach obowiązującego wymiaru czasu pracy, lecz niewynikające z zakresu czynności;
• wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, wypłacane ze środków pracodawców (np. wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, za czas choroby, za czas przestoju niezawinionego przez pracownika, urlop szkoleniowy i inne);
• premie, nagrody regulaminowe i uznaniowe;
• wynagrodzenia za czynności przewidziane do wykonania poza normalnymi godzinami pracy w miejscu pracy lub poza nim, ale wyznaczonym przez pracodawcę (np. pełnienie dyżuru);
• świadczenia odszkodowawcze (w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia), dodatek wyrównawczy wypłacany pracownikom, których wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że nie każdy z wyżej wymienionych dodatków będzie uwzględniany podczas ustalania, czy pracownik osiąga tzw. najniższą krajową. Jak wynika z art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:

1. nagrody jubileuszowej;
2. odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
3. wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych;
4. dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej;
5. dodatku za staż pracy.

Dodatek stażowy został wyłączony ze składników wchodzących w skład minimalnego wynagrodzenia od początku 2020 roku. Do końca 2019 roku był zaliczany do płacy minimalnej.

Zgodnie z powyższym uznaje się, że osobie, która w umowie ma wpisane, że jej płaca zasadnicza wynosi w 2021 roku 3010 zł, gwarantuje się minimalne wynagrodzenie. Jednakże inaczej będzie w przypadku, gdy płaca zasadnicza w umowie jest niższa od kwoty minimalnej, ale dodatkowo pracownikowi przysługują inne składniki wynagrodzenia, przez co podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w każdym miesiącu może być inna. Warto jednak zaznaczyć, że jeśli spełnione zostaną łącznie trzy warunki, tj:

• w umowie lub przepisach wewnątrzzakładowych znajdują się zapisy gwarantujące pracownikowi składniki wynagrodzenia w stałej miesięcznej kwocie;
• są to składniki uwzględniane przy wyliczaniu wynagrodzenia minimalnego (inne niż wynikające z art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu);
• suma wszystkich składników włącznie z wynagrodzeniem zasadniczym będzie równa co najmniej pensji minimalnej

– to uznać można, że dana osoba ma zapewnione minimalne wynagrodzenie. Zauważyć trzeba, że powinny to być również składniki posiadające charakter roszczeniowy, czyli pracownik może domagać się wypłaty danego dodatku, bowiem spełnił określone przez pracodawcę warunki do jego przyznania – takim składnikiem może być premia regulaminowa. Natomiast nie należy traktować jako gwarantowanego składnika, który pracownik może uzyskać, np. premii uznaniowej. Pracodawca ma bowiem pełną swobodę w jej przyznaniu, tj. decyduje, czy w ogóle ją przyzna, komu oraz w jakiej wysokości.

Przykład 2.

Pan Jacek prowadzi działalność i dodatkowo zatrudniony jest na pół etatu w innej firmie. Jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 2500 zł. Do tego ma zagwarantowany miesięczny dodatek za dyżur w wysokości 400 zł brutto. Pracodawca zapisał również w umowie, że może przyznać pracownikowi premię uznaniową. Pan Jacek nie ma zagwarantowanego w umowie minimalnego wynagrodzenia. Jednakże jeśli premia uznaniowa będzie wynosiła w danym miesiącu 2022 roku co najmniej 210 zł, wówczas podstawa składek na ubezpieczenia społeczne będzie równa minimalnemu wynagrodzeniu, dzięki czemu z działalności pan Jacek będzie musiał opłacać wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Jak ustalić składki ZUS chorującego przedsiębiorcy na etacie?

Zatrudniony w ramach stosunku pracy przedsiębiorca, który ma zagwarantowane minimalne wynagrodzenie lub jego miesięczna podstawa wymiaru składek jest równa najniższej pensji obowiązującej w danym roku, nie musi opłacać składek społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Jednakże co w sytuacji, gdy przedsiębiorca zachoruje i jego wynagrodzenie ulega proporcjonalnemu pomniejszeniu? Wtedy zwykle pensja jest niższa od minimalnej. Jak obliczyć wówczas składki ZUS chorującego przedsiębiorcy na etacie?

To, czy przedsiębiorca w takim przypadku będzie zobowiązany do zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych, uzależnione jest właśnie od minimalnego wynagrodzenia: czy ma je zagwarantowane, czy też nie. Kwestią tą nie musi zatem przejmować się osoba, która w umowie ma zapewnioną na stałe pensję równą najniższej krajowej. Wtedy nawet jeśli składki społeczne będą naliczane od niższej kwoty, w dalszym ciągu z działalności może podlegać wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W przypadku pracowników, którzy w umowie o pracę nie mają zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia, objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z innego tytułu w danym miesiącu jest uzależnione od tego, czy w tym miesiącu podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jeśli w miesiącu choroby podstawa składek społecznych z etatu jest mniejsza niż minimalne wynagrodzenie, to również w tym miesiącu z tytułu działalności przedsiębiorca powinien zostać objęty ubezpieczeniami społecznymi. Ważne jest, aby wówczas pensja była równa kwocie minimalnego wynagrodzenia. Nie obowiązuje tu zasada proporcji.

Przykład 3.

Pani Gabriela prowadzi działalność i jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na ⅔ etatu. Jej pensja nie jest stała – oprócz wynagrodzenia zasadniczego 2300 zł otrzymuje dodatek funkcyjny w wysokości 600 zł oraz premię uznaniową. Dotychczas zawsze za dany miesiąc pracy suma składników była równa minimalnemu wynagrodzeniu. Pani Gabriela otrzymała zwolnienie chorobowe w czerwcu, przez co jej wynagrodzenie zostało proporcjonalnie pomniejszone i podstawa naliczenia składek jest niższa od pensji minimalnej. W związku z tym w czerwcu powinna zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności gospodarczej i zapłacić pełne składki.

Podsumowując, jeżeli w umowie nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia za pracę, a w miesiącu wystąpienia niezdolności do pracy wynagrodzenie jest niższe od minimalnego, wówczas naliczenie składki ZUS chorującego przedsiębiorcy na etacie będzie obowiązkowe.