Przedsiębiorcy prowadzą swoją działalność albo indywidualnie, albo w formie spółek. Na spółki decydują się zazwyczaj większe przedsiębiorstwa. W związku z założeniem spółki podatnicy muszą ponieść szereg kosztów. Jednym z nich jest konieczność zapłaty podatku PCC. Spółka cicha a PCC - kiedy należy opłacać podatek od czynności cywilnoprawnych?
Które spółki wchodzą w skład spółek handlowych?
W Kodeksie spółek handlowych (KSH) wyróżniamy dwa rodzaje spółki: osobowe i kapitałowe. Spółki osobowe to:
- jawna;
- komandytowa;
- partnerska;
- komandytowo-akcyjna.
Natomiast spółki kapitałowe są następujące:
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
- spółka akcyjna;
- prosta spółka akcyjna.
Jak zatem widać, spółka cicha nie jest wymieniona w Kodeksie spółek handlowych. Poza wyżej przywołanymi występuje jednak także spółka cywilna, która jest uregulowana w Kodeksie cywilnym.
Czym jest spółka cicha?
Przypomnijmy, iż ustawodawca pozostawia dużą swobodę w kształtowaniu umów zgodnie z zasadą swobody umów.
Swobodę stron w kształtowaniu stosunków umownych w pełni realizuje przepis art. 353 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Strony umowy mają wybór pomiędzy ustawowo określonymi wzorcami umów (tzw. „umowami nazwanymi”, tj. „zaproponowanymi przez ustawodawcę” poprzez uregulowanie ich postanowień w przepisach prawa cywilnego) oraz stosunkami, których postanowienia nie mieszczą się w takich wzorcach (tzw. „umowy nienazwane”).
Należy podkreślić, iż spółka cicha jest formą działalności gospodarczej, która w przeszłości była uregulowana przepisami Kodeksu handlowego z 1934 roku, a jej byt prawny zakończył się 1 stycznia 1965 roku.
Niemniej jednak zasada swobody umów wyrażona w Kodeksie cywilnym dopuszcza zawarcie umowy spółki cichej jako umowy nienazwanej. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest swoboda stron umowy spółki cichej w kształtowaniu łączącego ich stosunku prawnego w celu jego dostosowania do indywidualnych potrzeb.
Przy określaniu postanowień umowy spółki cichej należy mieć na uwadze, iż istotą takiej spółki jest wniesienie przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu (niekiedy w postaci własnej pracy) na rzecz wspólnika jawnego, prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu, które nie zmierza w kierunku utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty pomiędzy wspólnikami – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej.
Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy więc w zyskach z działalności prowadzonej przez wspólnika jawnego (na zasadach określonych w umowie spółki), nie ujawnia się jednak na zewnątrz i nie ma praw do majątku spółki. Wspólnik cichy nie odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli.
Opodatkowanie podatkiem PCC
Zakres opodatkowania podatkiem PCC znajdziemy w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
W świetle tej regulacji podatkowi PCC podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
- umowy dożywocia;
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłaty;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki.
Tym samym umowa spółki podlega opodatkowaniu podatkiem PCC, a ponadto – zmiany umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
W przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się:
- przy spółce osobowej – wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania;
- przy spółce kapitałowej – podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty;
- przekształcenie lub łączenie spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej;
- przeniesienie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim.
Stawka podatku w przypadku umów spółek wynosi obecnie 0,5%. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną.
Spółka cicha a PCC
Jak to wyżej opisaliśmy, spółka cicha nie jest spółką wymieniona w Kodeksie spółek handlowych.
Przykład 1.
Spółka akcyjna A zawarła ze spółką z o.o. B umowę, na podstawie której spółka akcyjna zobowiązała się wnieść do przedsiębiorstwa spółki wkład pieniężny w kwocie 1 000 000 zł celem sfinansowania wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego. W zamian za wniesiony wkład spółka A uzyskała udział w potencjalnych zyskach spółki B. Spółka A nie uczestniczy w ewentualnych stratach oraz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki B. Spółka A nie ma wpływu na podejmowane przez spółkę B działania gospodarcze. Spółka A ma jedynie przyznane uprawnienia kontrolne wobec spółki B w postaci możliwości przeglądania dotyczących jej dokumentów oraz żądania wyjaśnień co do podejmowanych działań. Umowa została zawarta na czas nieoznaczony. Czy w tym przypadku spółka musi zapłacić podatek PCC?
W tej sytuacji mamy do czynienia ze spółką cichą. W wyniku umowy nie dochodzi do podwyższenia kapitału spółki z o.o. Tym samym umowa spółki cichej nie rodzi żadnych obowiązków w podatku PCC, czyli w omawianym przypadku spółka nie musi go uiszczać.
Podsumowując, spółka cicha nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w podatku PCC.
