Sprzedaż akcji może odbyć się albo za pośrednictwem domu maklerskiego, albo bezpośrednio. W zależności od przyjętego sposobu działania mogą wystąpić inne skutki podatkowe w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. Z tych też względów przyjrzymy się bliżej zasadom opodatkowania umowy sprzedaży akcji podatkiem PCC.
Sprzedaż akcji jako przedmiot opodatkowania podatkiem PCC
Na początku wskażmy, że na podstawie art. 535 Kodeksu cywilnego (kc) przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na rzecz kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. W powołanym przepisie jest mowa tylko o rzeczach materialnych, jednakże zgodnie z art. 555 kc przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii oraz praw.
Możemy zatem stwierdzić, że Kodeks cywilny nie zawiera w tym przedmiocie wyłączeń w odniesieniu do sprzedaży praw wynikających z papierów wartościowych.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.
Z treści art. 1 ust. 4 ww. ustawy wynika, że czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, z zastrzeżeniem ust. 4a i 5, jeżeli ich przedmiotem są:
- rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Nie ulega wątpliwości, że akcje są określonym prawem majątkowym, dlatego też umowa ich sprzedaży znajduje się w zakresie przedmiotowym opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Stosownie do treści art. 3 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.
Jak stanowi art. 4 pkt 1 omawianej ustawy, obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem art. 5, ciąży przy umowie sprzedaży na kupującym. Konieczność uregulowania podatku obejmuje podatników tego podatku – art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy podstawę opodatkowania stanowi przy umowie sprzedaży wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego.
Art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy wskazuje, że stawki podatku od umowy sprzedaży wynoszą:
- 2%: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym,
- 1%: innych praw majątkowych.
Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy podatnik ma obowiązek złożenia deklaracji PCC-3 w terminie 14 dni, licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego. W tym samym czasie trzeba odprowadzić podatek należny.
Przykład 1.
Spółka z o.o. kupuje od osoby fizycznej akcje. To oznacza, że staje się ona podatnikiem podatku PCC zobowiązanym do złożenia deklaracji PCC-3 i zapłaty podatku w wysokości 1% wartości nabytych akcji.
Zwolnienie podatkowe w przypadku zakupu akcji
Niezależnie od powyższego należy wskazać, że zgodnie z art. 9 pkt 9 ustawy PCC zwalnia się od podatku sprzedaż praw majątkowych będących instrumentami finansowymi:
- firmom inwestycyjnym oraz zagranicznym firmom inwestycyjnym,
- dokonywaną za pośrednictwem firm inwestycyjnych lub zagranicznych firm inwestycyjnych,
- dokonywaną w ramach obrotu zorganizowanego,
- dokonywaną poza obrotem zorganizowanym przez firmy inwestycyjne oraz zagraniczne firmy inwestycyjne, jeżeli prawa te zostały nabyte przez te firmy w ramach obrotu zorganizowanego
– w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi.
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zawiera definicji instrumentów finansowych, obrotu zorganizowanego, firm inwestycyjnych oraz zagranicznych firm inwestycyjnych. W tym jednak zakresie odsyła ona do przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Stosownie do znajdującego się w niej art. 2 ust. 1 pkt 1 instrumentami finansowymi są papiery wartościowe. Natomiast art. 3 pkt 1 lit. a ww. ustawy stanowi, że papierami wartościowymi są: akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego.
Zgodnie z art. 3 pkt 33 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi ilekroć w ustawie jest mowa o firmie inwestycyjnej, rozumie się przez to dom, bank prowadzący działalność maklerską, zagraniczną firmę inwestycyjną prowadzącą działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zagraniczną osobę prawną z siedzibą na terytorium państwa należącego do OECD lub WTO, prowadzącą na terytorium RP działalność maklerską.
Poprzez obrót zorganizowany rozumie się – jak wskazuje treść art. 3 pkt 9 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi – obrót papierami wartościowymi lub innymi instrumentami finansowymi dokonywany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na rynku regulowanym albo w alternatywnym systemie obrotu.
W związku z powyższym za sprzedaż papierów wartościowych, także w rozumieniu art. 9 pkt 9 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, należy uznać umowę zobowiązującą jedną stronę czynności do przeniesienia praw wynikających z papierów wartościowych (ewentualnie także innych czynności, np. wydania papierów wartościowych istniejących w formie dokumentów), a drugą stronę do zapłaty ceny (ewentualnie także innych czynności, np. odbioru papierów wartościowych istniejących w formie dokumentów).
Jeżeli zatem nabycie akcji odbywa się za pośrednictwem domu maklerskiego, to taka transakcja jest zwolniona od podatku PCC, a na kupującym nie ciążą żadne obowiązki względem podatku od czynności cywilnoprawnych.
Pośrednictwo domu maklerskiego w transakcji dotyczących instrumentów finansowych – w tym akcji – powoduje, że zastosowanie znajduje zwolnienie określone w art. 9 pkt 9 ustawy PCC.
Takie stanowisko jest powszechnie akceptowane przez organy podatkowe, czego przykładem może być treść interpretacji Dyrektora IS w Katowicach z 10 czerwca 2016 roku, nr IBPB-2-1/4514-247/16/AD, gdzie możemy przeczytać, że nabycie przez Wnioskodawcę Instrumentów Finansowych dokonane za pośrednictwem Domu maklerskiego będzie zwolnione z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 9 pkt 9 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W konsekwencji na Wnioskodawcy nie będzie ciążył obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu dokonania planowanej/planowanych transakcji
Tak też stanowi pismo z 6 maja 2022 roku wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0111-KDIB2-3.4014.75.2022.2.JKU.
Reasumując, należy wskazać, że na gruncie podatku PCC sprzedaż akcji może być opodatkowana stawką 1% podatku lub też może korzystać ze zwolnienia określonego w art. 9 pkt 9 ustawy. Decydujące znaczenia ma to, czy sprzedaż odbywa się bezpośrednio, czy też za pośrednictwem odpowiedniej instytucji finansowej.
