Sprzedaż akcji z zyskiem generuje dochód, który podlega opodatkowaniu podatkiem PIT. Zasadniczo obowiązek rozliczenia podatku spoczywa na podatniku, przy czym opiera się on na danych zawartych w informacji PIT-8C, która jest przesyłana przez biuro maklerskie obsługujące transakcje giełdowe. W niniejszym artykule zastanowimy się, jakie konsekwencje podatkowe wywołuje sytuacja, w której podatnik nie otrzymał wspomnianego dokumentu PIT-8C.
Sprzedaż akcji jako czynność podlegająca opodatkowaniu
Jak podaje art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy PIT, przychody z odpłatnego zbycia akcji uważa się za powstałe w ramach przychodów z kapitałów pieniężnych. Tego rodzaju przychód powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę prawa własności akcji (art. 17 ust. 1ab ustawy).
Co jednak najistotniejsze, obowiązek rozliczenia podatku w tym przypadku spoczywa na podatniku dokonującym odpłatnego zbycia akcji. Wskazuje na to treść art. 30b ustawy PIT, który określa zasady rozliczenia podatku ze sprzedaży akcji.
Zgodnie z art. 30b ust. 1 ustawy PIT od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu. Art. 30b ust. 5 ww. ustawy podaje natomiast, że dochodów tych nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach określonych w art. 27 (zasady ogólne) oraz art. 30c (podatek liniowy).
Ponadto w myśl art. 30b ust. 6 pkt 1 ustawy PIT po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 1 (PIT-38), wykazać dochody uzyskane w roku podatkowym z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, w tym również dochody, o których mowa w art. 24 ust. 14, dochody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych, a także z realizacji praw z nich wynikających, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielniach, w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część i obliczyć należny podatek dochodowy.
W świetle powyższych przepisów dochód osiągnięty z odpłatnego zbycia akcji jest kwalifikowany do kapitałów pieniężnych, co oznacza, że obowiązuje 19-procentowa stawka podatkowa, natomiast sam podatek jest rozliczany w osobnym rocznym zeznaniu podatkowym PIT-38.
Przykład 1.
Osoba fizyczna zatrudniona na umowę o pracę po godzinach zajmuje się aktywną grą na giełdzie. W roku podatkowym dokonała kilku transakcji sprzedaży akcji, dzięki czemu osiągnęła spory dochód z tego tytułu. W tych okolicznościach po zakończeniu roku podatnik jest zobowiązany złożyć zeznanie PIT-37 w zakresie dochodów z pracy zarobkowej oraz zeznanie PIT-38 w zakresie dochodów za sprzedaż akcji. Konieczne jest złożenie dwóch deklaracji podatkowych, ponieważ te dochody nie łączą się ze sobą.
Kiedy podatnik otrzymuje PIT-8C?
Operacje giełdowe polegające na sprzedaży akcji dokonywane są poprzez biura maklerskie. W konsekwencji biuro dokonuje transakcji w imieniu podatnika i to ono dysponuje wszelkimi konkretnymi danymi dotyczącymi wysokości przychodu oraz kosztu.
Podatnik, który chce poprawnie wypełnić zeznanie PIT-38 oraz prawidłowo rozliczyć podatek, musi dysponować stosownymi informacjami umożliwiającymi właściwe wyliczenie dochodu. W tym też celu został wprowadzony do ustawy art. 39 ust. 3. Zgodnie z tym przepisem osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej są obowiązane przesłać imienne informacje o wysokości dochodu, o którym mowa w art. 30b ust. 2 (m.in. dochody z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych) według ustalonego wzoru (PIT-8C) podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.
Jak możemy przeczytać w art. 42g ust. 1 ustawy PIT informacje PIT-8C należy przesłać:
-
urzędowi skarbowemu – w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym;
-
podatnikowi – w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.
W informacji PIT-8C biuro maklerskie podaje wysokość przychodów, kosztów oraz dochód uzyskany w danym roku z odpłatnego zbycia akcji. W konsekwencji informacja PIT-8C jest dla podatnika podstawowym dokumentem, jeżeli chodzi o sporządzenie zeznania PIT-38.
Przykład 2.
Podatnik wykonał w ciągu roku kilka operacji giełdowym za pośrednictwem biura maklerskiego. Były to transakcje kupna oraz sprzedaży akcji. W rezultacie biuro maklerskie w terminie do końca stycznia roku następnego jest zobowiązane przesłać do urzędu skarbowego właściwego dla podatnika informację PIT-8C. Dodatkowo ta sama informacja musi zostać przesłana do podatnika w terminie do końca lutego. Na jej podstawie podatnik wypełni zeznanie PIT-38.
Brak PIT-8C a rozliczenie podatku
Skoro poznaliśmy już mechanizm rozliczenia podatku ze sprzedaży akcji, pojawia się kluczowe dla podatników pytanie, tj. co w sytuacji, gdy biuro maklerskie w ogóle nie prześle podatnikowi informacji PIT-8C? Czy to oznacza, że podatnik nie musi w takiej sytuacji rozliczać podatku?
W celu odpowiedzi na tak postawione pytanie wskażmy, że zgodnie z art. 45 ust. 1a pkt 1 ustawy PIT podatnicy są zobowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznanie PIT-38 o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z kapitałów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30b, w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Ponadto, jak podaje art. 45 ust. 4 pkt 2 ww. ustawy przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania podatnicy są obowiązani wpłacić należny podatek dochodowy wynikający z zeznania PIT-38.
Zwróćmy uwagę, że przepis nakłada na podatników obowiązek złożenia PIT-38 w ustawowym terminie oraz konieczność zapłaty podatku. Co jednak istotne, w żaden sposób nie jest to uzależnione od faktu posiadania lub też braku informacji PIT-8C. W konsekwencji nawet jeżeli podatnik z przyczyn od siebie niezawinionych nie otrzyma od biura maklerskiego wspomnianej informacji, to i tak ma obowiązek obliczyć podatek oraz złożyć zeznanie PIT-38 najpóźniej do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Taki sposób wykładni przepisów potwierdza przykładowo interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 grudnia 2016 r. nr 3063-ILPB1-2.4511.204.2016.1.ES, gdzie wprost wskazano, że fakt nieprzekazania przez biuro maklerskie PIT-8C nie zwalnia podatnika z obowiązku rozliczenia rzeczonych dochodów w zeznaniu rocznym PIT-38. W tej sytuacji obliczenia uzyskanego przychodu, dochodu i podatku podatnik winien dokonać na podstawie dokumentu potwierdzającego w sposób niebudzący wątpliwości prawdziwość jego obliczeń (danych). Podatnik winien dysponować takim dowodem na wypadek kontroli podatkowej, jednak nie ma obowiązku dołączenia tego dowodu do zeznania podatkowego.
Na marginesie dodajmy, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje ściśle określonego sposobu dokumentowania w przedmiocie sprzedaży akcji. Zatem zgodnie z art. 180 Ordynacji podatkowej dowodem może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Przykład 3.
Podatnik w ciągu roku dokonał kilku operacji giełdowych poprzez biuro maklerskie. Po zakończeniu roku ani w terminie do końca lutego, ani też w późniejszym okresie podatnik nie otrzymał od biura informacji PIT-8C. Pomimo braku tego dokumentu w terminie do 30 kwietnia musiał złożyć zeznanie PIT-38. Ustalając przychód oraz koszt, podatnik oparł się na informacjach znajdujących się na wyciągach z konta internetowego, gdzie wyszczególnione zostały wszystkie transakcje. Na tej podstawie ustalił dochód oraz obliczył, a następnie opłacił podatek.
Przechodząc do podsumowania naszego artykułu, trzeba zauważyć, że przepisy ustawy PIT są często bezwzględne, jeżeli chodzi o obowiązek zapłaty podatku. Typowym przykładem jest tutaj właśnie przypadek, w którym podatnik musi rozliczyć podatek za sprzedaż akcji, choć nie dysponuje podstawowym źródłem informacji, jakim jest dokument PIT-8C. W tych okolicznościach należy posługiwać się każdym możliwym dowodem pozwalającym na ustalenie kwoty dochodu oraz podatku.
