0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Opodatkowanie wynajmu przedsiębiorstwa na gruncie PIT i VAT

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Tematyka niniejszego artykułu dotyczyć będzie dopuszczalności oddania przedsiębiorstwa w odpłatny wynajem. Zastanowimy się, czy możliwe jest zawarcie tego typu umowy oraz jak wygląda opodatkowanie wynajmu przedsiębiorstwa na gruncie podatku PIT i VAT!

Czy wynajem przedsiębiorstwa jest dopuszczalny?

W celu udzielenia odpowiedzi na tak postawione pytanie należy w pierwszej kolejności odnieść się do regulacji Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 659 kc przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Jak widać, przedmiotem umowy najmu mogą być rzeczy. W świetle art. 45 kc rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne. 

Prowadzi to zatem do wniosku, że umowa najmu może dotyczyć tylko przedmiotów materialnych.

Tymczasem, jeżeli chodzi o wyjaśnienie, czym jest przedsiębiorstwo, konieczne staje się sięgnięcie do regulacji art. 55(1) kc. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

  1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
  2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
  3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
  4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
  5. koncesje, licencje i zezwolenia;
  6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
  7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
  8. tajemnice przedsiębiorstwa;
  9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W konsekwencji przedsiębiorstwo składa się nie tylko z przedmiotów materialnych, lecz także z praw i obowiązków o charakterze niematerialnym.

Istotne znaczenie ma również art. 55(2) kc wskazujący, że czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo, obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Powoduje to, że umowa wynajmu przedsiębiorstwa musiałaby objąć zarówno elementy materialne, jak i niematerialne. Tymczasem z istoty umowy najmu wynika, że dotyczy ona wyłącznie rzeczy. To zatem prowadzi do wniosku, że w świetle obowiązujących przepisów zawarcie umowy najmu przedsiębiorstwa nie jest zgodne z prawem.

Inaczej jest natomiast w przypadku dzierżawy. Przedmiotem umowy dzierżawy może być przedsiębiorstwo, ponieważ zgodnie z art. 709 kc przepisy o dzierżawie rzeczy stosuje się odpowiednio do dzierżawy praw. 

Przedsiębiorstwo rozumiane jako zespół składników materialnych i niematerialnych nie może być przedmiotem umowy najmu.

Opodatkowanie wynajmu przedsiębiorstwa na gruncie podatku PIT

Chociaż przedsiębiorstwo jako całość nie może być przedmiotem najmu, to jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedsiębiorca oddał w najem pojedyncze składniki majątku firmowego.

Biorąc pod uwagę regulacje ustawy PIT, należy sięgnąć do treści art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy, gdzie podano, że za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, składników majątku związanych z działalnością gospodarczą.

Istotnego znaczenia nabiera zatem kwestia związania danego składnika z działalnością gospodarczą.

Jak wskazał WSA w Łodzi w wyroku z 2 grudnia 2021 roku (I SA/Łd 552/21), to podatnik decyduje o tym, czy „powiązać” określone składniki swego mienia z wykonywaniem działalności gospodarczej, czy też zachować je w zarządzie majątkiem niezwiązanym z działalnością gospodarczą i oddać np. w najem. 

W niektórych przypadkach o tego rodzaju związaniu świadczyć będą obiektywne okoliczności, jak np. amortyzowanie danego składnika majątku jako środka trwałego w ramach działalności gospodarczej wskazuje, że przychody z najmu należy zaliczyć do źródła przychodów z działalności gospodarczej niezależnie od stanowiska samego podatnika.

Jeżeli zatem z obiektywnych okoliczności wynika, że dany składnik majątku jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, to w przypadku oddania go w odpłatny najem mamy do czynienia z przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie jest w takim przypadku możliwe rozliczenie wynajmu jako źródła przychodu określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy PIT.

Przykład 1.

Podatnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą postanowił oddać w najem nieruchomość wpisaną do ewidencji ŚT, która podlega amortyzacji. W takim przypadku należy przyjąć, że składnik ten jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, w związku z czym zostanie wygenerowany przychód, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy PIT.

W przypadku wynajmu pojedynczego składnika majątku związanego z działalnością gospodarczą mamy do czynienia z przychodem z tej działalności, tj. z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT.

Opodatkowanie wynajmu przedsiębiorstwa na gruncie podatku VAT

Ze specyficzną sytuacją mamy natomiast do czynienia na gruncie podatku VAT. Jak bowiem wynika z treści ustawy, przedmiotem opodatkowania jest m.in. odpłatne świadczenie usług, w którego zakresie mieści się cywilnoprawna umowa najmu.

Co istotne, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy VAT dane czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. 

NSA w wyroku z 27 listopada 2012 roku (I FSK 768/11) wskazał, że na podstawie regulacji art. 5 ust. 2 ustawy VAT należy przyjąć, że nieważność dokonanych czynności prawnych pomiędzy stronami tej czynności nie wyłącza zastosowania przepisów ustawy o VAT. 

Przepisy ustawy VAT skupiają się przede wszystkim na ekonomicznych skutkach czynności i zdarzeń prawnych i z nich wywodząc obowiązek podatkowy, są autonomiczne w stosunku do prawa cywilnego. 

Jeżeli zatem strony podpiszą umowę najmu przedsiębiorstwa (co w świetle prawa cywilnego nie jest dopuszczalne), to po stronie wynajmującego powstaje obowiązek podatkowy w zakresie podatku VAT z tytułu odpłatnego świadczenia usługi.

Na gruncie podatku VAT czynność generuje obowiązek podatkowy, nawet jeżeli nie są spełnione wymogi wynikające z Kodeksu cywilnego. Umowa wynajmu przedsiębiorstwa jest zatem traktowana jako odpłatne świadczenie usług.

Z pewnością należy podkreślić, że w świetle prawa cywilnego wynajem przedsiębiorstwa nie jest dopuszczalny. Nie oznacza to jednak, że takie działanie nie spowoduje określonych skutków podatkowych. Te bowiem mogą pojawić się zarówno na gruncie podatku PIT, jak i VAT.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów