Środkiem zaskarżenia jest przysługujący środek prawny, którego celem jest zmiana orzeczenia rozstrzygającego sprawę na korzystniejsze dla siebie, przez zmianę orzeczenia lub uchylenie go. Występują również nadzwyczajne środki, do których należy np. skarga kasacyjna. Sprawdź, jakie środki zaskarżenia przysługują w jakiej sprawie!
Od czego przysługują środki zaskarżenia?
Środki zaskarżenia przysługują od szeregu orzeczeń wydanych przez sąd: wyroków i postanowień:
- w postępowaniu procesowym - postanowienia w postępowaniu procesowym rozstrzygają kwestie proceduralne, takie jak np. odmowa od zwolnienia od kosztów sądowych (przysługuje na nie zażalenie - jeśli przewiduje tak ustawa)
- w postępowaniu nieprocesowym - rozstrzygają sprawy w sposób merytoryczny - np. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, zasiedzenie, zniesienie współwłasności (przysługuje na nie apelacja);
a także nakazów zapłaty:
- w postępowaniu upominawczym - przysługuje sprzeciw
- w postępowaniu nakazowym - przysługują zarzuty.
Najważniejsze środki zaskarżenia:
| Orzeczenie lub czynność | Przysługujący środek odwoławczy |
| Wyrok | Apelacja |
| Wyrok zaoczny | Sprzeciwy - przysługują pozwanemu Apelacja - przysługuje powodowi |
| Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym | Zarzuty - przysługują pozwanemu Apelacja - przysługuje powodowi |
| Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym | Sprzeciw - przysługuje pozwanemu Apelacja - przysługuje powodowi |
| Na postanowienia w postępowaniu procesowym, wymienione w ustawie | Przysługuje zażalenie |
| Na postanowienia co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym | Przysługuje apelacja |
| Na postanowienia w postępowaniu nieprocesowym nierozstrzygające spraw co do istoty | Przysługuje zażalenie |
| Na postanowienia wydane przez referendarza sądowego | Przysługuje skarga na orzeczenie referendarza |
Apelacja
Apelację wnosi się od wyroków i jest środkiem odwoławczym w postępowaniu cywilnym. Przysługuje każdej ze stron postępowania cywilnego. Może ją wnieść zarówno powód, jak i pozwany. Termin na wniesienie apelacji wynosi 14 dni i jest liczony od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem. Dlatego zanim przystąpi się do jej złożenia, należy postarać się o otrzymanie uzasadnienia wyroku, żeby było wiadomo, czym kierował się sąd przy wydawaniu wyroku. Apelację kieruje się do sądu wyższej instancji, czyli jeżeli sprawa toczyła się w sądzie rejonowym, to apelacja kierowana jest do właściwego sądu okręgowego. Należy pamiętać, że apelacja jest pismem procesowym, które musi spełniać wymogi formalne określone w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego, tj.:
-
oznaczenie sądu (II instancji),
-
oznaczenie rodzaju pisma - apelacja,
-
oznaczenie orzeczenia, które jest zaskarżane,
-
zakres zaskarżenia (czy kwestionuje się wyrok w całości, czy w części),
-
przedstawienie zarzutów,
-
powołanie nowych dowodów i faktów,
-
wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku,
-
podpis,
-
załączniki.
Sprzeciw
Wyróżniamy 2 rodzaje sprzeciwów w postępowaniu cywilnym. Sprzeciw od nakazu zapłaty:
-
Sprzeciw w postępowaniu upominawczym - sprzeciw w postępowaniu upominawczym składa się w przypadku, gdy wydano nakaz zapłaty. Sprzeciw od nakazu zapłaty należy wnieść do sądu, który wydał nakaz, a jeżeli wydał go referendarz sądowy - do sądu, w którym wytoczono powództwo. Termin wniesienia sprzeciwu to 2 tygodnie od daty doręczenia nakazu pozwanemu.
-
Sprzeciw w postępowaniu elektronicznym - tak samo jak w przypadku postępowania upominawczego należy złożyć sprzeciw. Pismo powinno zostać sporządzone na formularzu i skierowane do sądu, który byłby właściwy miejscowo według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Nie kieruje się go do sądu, który wydał nakaz, ponieważ w przypadku pozwów EPU, zawsze jest nim Sąd w Lublinie.
Środki zaskarżenia w przypadku sprzeciwu można podzielić ze względu na skutek, jaki wywołują po wniesieniu. Tak więc w przypadku:
-
sprzeciwu od wyroku zaocznego,
-
sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
efektem będzie ponowne rozpatrzenie zakończonej już wydanym orzeczeniem sprawy. Natomiast w przypadku złożenia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (w tym EPU), uzyska się badanie kontrolne w celu zbadania zaskarżonego orzeczenia.
Zarzut
Zarzuty stanowią jeden ze środków zaskarżenia przewidzianych w postępowaniu cywilnym. Wnosi się je od nakazu zapłaty (w postępowaniu nakazowym) lub w apelacji (od wyroku). Można również podnieść zarzuty od opinii biegłego czy też przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji.
Zarzuty od nakazu zapłaty wnosi się, jeżeli sąd wyda nakaz zapłaty w związku z roszczeniami pieniężnymi dochodzonymi przez powoda. Zarzuty w takim przypadku będą pismem odwoławczym, które musi spełniać wymogi formalne oraz być wniesione w odpowiednim terminie (tj. 2 tygodni).
Jaka jest różnica pomiędzy sprzeciwem a zarzutem od nakazu zapłaty?
Od zarzutów w postępowaniu nakazowym należy uiścić opłatę sądową, natomiast od sprzeciwu (czyli w postępowaniu upominawczym i EPU) nie wnosi się opłaty.
Zażalenie
Zażalenie jest środkiem odwoławczym stosowanym w postępowaniach sądowych i pozasądowych. Nie rozstrzyga co do zasady sprawy, a jedynie sposób rozstrzygnięcia. Zażalenie przysługuje na postanowienie. Wnosi się je do sądu wyższej instancji od postanowień kończących postępowanie w sprawie.
Co ważne, może je wnieść nie tylko strona postępowania, ale również prokurator, organizacja społeczna, interwenient uboczny.
Skarga
Rozróżniamy skargę kasacyjną, skargę na orzeczenie referendarza oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia:
-
Skarga kasacyjna jest wnoszona do Sądu Najwyższego, jest to III instancja w postępowaniu. Nie rozstrzyga co do treści sprawy, a jedynie bada prawidłowość postępowania. Dodatkowo skargę kasacyjną może wnieść tylko profesjonalny pełnomocnik.
-
Skarga na orzeczenie referendarza - jest składana na orzeczenie kończące postępowanie, które wydał referendarz sądowy. Referendarze mają uprawnienia do nadawania klauzuli wykonalności, a także do orzeczenia co do stwierdzenia wykonalności nakazu zapłaty oraz do wydania zaświadczeń. Na ich czynności przysługuje skarga.
- Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia - jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia, w związku z naruszeniem podczas procesu przepisów kpc i kc. Można dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa.
Wznowienie postępowania
Wznowienie postępowania jest zasadne w sytuacji gdy postępowanie okazało się nieważne, Trybunał Konstytucyjny pozbawił mocy prawnej akt, na podstawie którego wydano orzeczenie lub istnieją podstawy restytucyjne.
