Tytułowa opłata planistyczna jest pobierana przez gminę w momencie zbycia nieruchomości, której wartość wzrosła z uwagi na uchwalanie lub też zmianę planu miejscowego. Istnieje możliwość złożenia wniosku o umorzenie opłaty planistycznej, jednak to rodzi pytanie o ewentualne konsekwencje podatkowe. Poniżej odniesiemy się do przepisów ustawy PIT.
Opłata planistyczna
Zasady ustalania opłaty planistycznej zostały unormowane w Ustawie z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Stosownie do art. 36 ust. 4 tej ustawy, jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta pobiera jednorazową opłatę ustaloną w tym planie, określoną w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości. Opłata ta jest dochodem własnym gminy. Wysokość opłaty nie może być wyższa niż 30% wzrostu wartości nieruchomości.
W myśl art. 37 ust. 7 ww. ustawy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, której wartość wzrosła w związku z uchwaleniem lub zmianą planu miejscowego, przed jej zbyciem może żądać od wójta, burmistrza albo prezydenta miasta ustalenia, w drodze decyzji, wysokości opłaty planistycznej.
Zatem warunkiem pobrania opłaty planistycznej jest jednoczesne spełnienie trzech przesłanek wynikających z ww. przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Pierwsza z nich dotyczy wzrostu wartości nieruchomości w wyniku uchwalenia nowego lub zmiany dotychczasowego planu miejscowego. Druga polega na określeniu w planie miejscowym stawki procentowej wzrostu wartości nieruchomości stanowiącej podstawę do naliczenia wysokości opłaty planistycznej. Z kolei trzecia sprowadza się do zbycia nieruchomości przez dotychczasowego właściciela lub użytkownika wieczystego przed upływem 5 lat, licząc od dnia, w którym zaczął obowiązywać nowy lub zmieniony plan zagospodarowania przestrzennego. Jeśli te przesłanki będą spełnione, gmina może rozpocząć postępowanie mające na celu ustalenie i pobranie opłaty planistycznej.
Właściciel nieruchomości otrzymuje wyższą wartość pieniężną z tytułu sprzedaży nieruchomości na skutek wzrostu jej wartości związanej z uchwaleniem nowego lub zmianą dotychczasowego planu zagospodarowania przestrzennego. W związku z powyższym, właściciel sprzedanej nieruchomości zyska dużo większe przysporzenie w swoim majątku ze względu na wzrost wartości sprzedanej nieruchomości i tym zyskiem zobowiązany jest podzielić się z gminą.
Dalej wskażmy, że ww. należność stanowi środki publiczne będące nieopodatkowanymi należnościami budżetowymi o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych.
Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 4 ustawy o finansach publicznych organem właściwym do wydawania decyzji w odniesieniu do należności o charakterze publicznoprawnym jest w opisanej sprawie wójt gminy. Na podstawie art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych na wniosek zobowiązanego organ może umarzać w całości należności w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem zobowiązanego lub interesem publicznym, a także umarzać w części w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi zobowiązanego.
Umorzenie opłaty planistycznej a skutki podatkowe
Reguła ogólna wyrażona w art. 11 ust. 1 ustawy PIT podaje, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
W świetle powyższego za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.
O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik uzyskuje określone przysporzenie majątkowe rozumiane nie tylko jako wzrost majątku, lecz także jako zaoszczędzenie wydatku. Przykładem takiej sytuacji będą przychody z nieodpłatnych świadczeń, które zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy PIT są kwalifikowane do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT.
O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe, a zatem w sytuacji, gdy dochodzi do umorzenia opłaty planistycznej, po stronie osoby fizycznej pojawia się przychód.
Tak też twierdzi Dyrektor KIS w interpretacji z 27 października 2023 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.728.2023.1.MKA). W piśmie tym czytamy, że w wyniku umorzenia osobom fizycznym ustalonej przez organ opłaty planistycznej, osoby, którym umorzono tę opłatę, odnoszą rzeczywistą korzyść. Natomiast osoby, które nie złożą wniosku o umorzenie ww. opłaty i w związku z tym nie zostaną im one umorzone, ponoszą wydatki w postaci zapłaty opłaty planistycznej w całości kosztem swojego majątku. Wskazuje to jednoznacznie, że osoby, którym umorzono opłatę planistyczną, odnoszą z tego tytułu korzyści.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że kwota umorzonej opłaty planistycznej stanowi nieodpłatne świadczenie gminy na rzecz osoby, której należna opłata została umorzona. Kwota umorzonej osobie fizycznej przez organ należności z tytułu opłaty planistycznej stanowi dla takiej osoby przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Powyższe powoduje, że gmina na podstawie art. 42a ustawy PIT dla osoby fizycznej, której została umorzona opłata planistyczna, ma obowiązek sporządzenia informacji o przychodach z innych źródeł PIT-11. Podkreślamy, że gmina w tym przypadku sporządza jedynie informacje PIT-11, natomiast nie ma obowiązku poboru zaliczki na podatek.
Również w interpretacji Dyrektora KIS z 21 sierpnia 2019 roku (0113-KDIPT3.4011.340.2019.2.KK) wskazano, że w przypadku umorzenia opłaty planistycznej gmina ma obowiązek wystawienia, na podstawie art. 42a ww. ustawy, dla osoby fizycznej, której została ona umorzona, informacji PIT-11. Taka informacja jest przesyłana:
- urzędowi skarbowemu – w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym;
- podatnikowi – w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.
Przykład 1.
Pan Stefan dokonał zbycia nieruchomości, której wartość wzrosła z uwagi na zmianę miejscowego planu. W związku z tym właściwa gmina ustaliła opłatę planistyczną w kwocie 5000 zł. Pan Stefan złożył wniosek o umorzenie opłaty z uwagi na trudną sytuację finansową i wniosek ten 10 listopada 2024 roku został zaakceptowany – gmina wydała w tym zakresie właściwą decyzję o umorzeniu. Jakie skutki podatkowe generuje powyższa sytuacja?
Właściwa gmina ma obowiązek sporządzenia informacji PIT-11, w której zostanie wskazane, że pan Stefan uzyskał przychód z innych źródeł (nieodpłatnych świadczeń) w kwocie 5000 zł. Informacja PIT-11 zostanie przesłana do właściwego US w terminie do końca stycznia oraz do pana Stefana w terminie do końca lutego. Pan Stefan kwotę przychodu z nieodpłatnych świadczeń powinien uwzględnić w rocznym zeznaniu PIT składanym w terminie do 30 kwietnia 2025 roku i opodatkować uzyskany przychód według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
Podsumowując, umorzenie opłaty planistycznej na gruncie podatku PIT nie jest zdarzeniem neutralnym podatkowo, lecz generuje przychód z nieodpłatnych świadczeń, który powinien zostać wykazany w rocznej deklaracji podatkowej i opodatkowany na zasadach właściwych dla skali podatkowej.
