W odpowiedzi na potrzeby rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) przygotowało projekt ustawy wprowadzający dodatkowy urlop dla rodziców wcześniaków. Nowe przepisy mają na celu wsparcie rodzin, których dzieci wymagają dłuższej hospitalizacji po narodzinach, oferując im dodatkowy czas na opiekę bez obaw o utratę urlopu macierzyńskiego.
Obecny stan prawny
Obecny stan prawny w żaden sposób nie wyróżnia i nie wspiera rodziców wcześniaków. Oznacza to, że kobiecie, która urodziła dziecko wcześniej, co do zasady przysługuje urlop macierzyński w takim samym wymiarze jak matce, która urodziła dziecko w terminie. Urlop ten rozpoczyna swój bieg w dniu urodzenia dziecka. Obecnie wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi:
- 20 tygodni – przy urodzeniu jednego dziecka
- 31 tygodni – przy urodzeniu dwojga dzieci,
- 33 tygodnie – przy urodzeniu trojga dzieci,
- 35 tygodni – przy urodzeniu czworga dzieci,
- 37 tygodni – przy urodzeniu pięciorgu dzieci.
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego rodzice mogą skorzystać także z urlopu rodzicielskiego, którego wymiar wynosi:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 43 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie;
lub w przypadku posiadania zaświadczenia „za życiem”:
- 65 tygodni – przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 67 tygodni – przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Nadchodzące zmiany w przepisach dla rodziców wcześniaków
24 maja 2024 roku został zaprezentowany projekt ustawy wprowadzający dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową. Przyjrzyjmy się zatem, co się zmieni, jeśli projekt ustawy zostanie przyjęty.
Kto może skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
Dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał pracownikom:
- matkom oraz ojcom wcześniaków;
- opiekunom prawnym, rodzicom zastępczym i adopcyjnym.
Ponadto przepisy mają też dotyczyć rodziców, którzy nie są zatrudnieni i nie mają ubezpieczenia, a co za tym idzie, korzystają ze świadczenia rodzicielskiego, które jest przyznawane co do zasady na takich samych warunkach jak zasiłek macierzyński.
Ministerstwo Rodziny zapewnia, że nowe przepisy będą dotyczyły wszystkich pracowników – rodziców, także z tych grup zawodowych, które regulowane są odrębnymi przepisami. Jak można przeczytać w broszurze przygotowanej przez MRPiPS: „w porozumieniu z innymi Resortami przygotowaliśmy regulacje prawne uprawniające następujące grupy zawodowe do dodatkowego urlopu macierzyńskiego: nauczycieli, żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy:
- Służby Celno – Skarbowej,
- Policji,
- Straży Pożarnej,
- Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
- Służby Wywiadu Wojskowego,
- Straży Granicznej,
- Służby Więziennej,
- Służby Ochrony Państwa,
- Straży Marszałkowskiej,
- Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
- Agencji Wywiadu,
- Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
W ustawach regulujących pragmatyki służbowe dodano przepisy dotyczące dodatkowego urlopu macierzyńskiego, obecnie uregulowaną już ochronę funkcjonariusza przed zwolnieniem ze służby, który korzysta z uprawnień rodzicielskich, rozszerzono o dodawany dodatkowy urlop macierzyński oraz określono uposażenie za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy uposażenia. Ponadto dostosowano przepisy wydłużające rolnikom zasiłek macierzyński wypłacany przez KRUS”.
Wymiar dodatkowego urlopu
Nowe przepisy definiują długość dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który będzie zależny od takich czynników jak:
- okres hospitalizacji dziecka;
- tydzień ciąży, w którym urodzi się dziecko;
- masa urodzeniowa dziecka.
Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie mógł wynieść:
- Do 15 tygodni: Dla rodziców dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży lub ważących mniej niż 1000 g.
- Do 8 tygodni: Dla rodziców dzieci urodzonych między 28. a 36. tygodniem ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g, które wymagają hospitalizacji do 8. tygodnia życia.
Dodatkowy urlop będzie naliczany w systemie „tydzień za tydzień”, co oznacza, że za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu rodzice będą mogli otrzymać dodatkowy tydzień urlopu.
Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego będą mogli także skorzystać rodzice dzieci, które urodzą się po 36. tygodniu (czyli w terminie), ale dziecko będzie wymagało hospitalizacji:
w przypadku rodziców, których dziecko urodzi się po ukończeniu 36. tygodnia ciąży i będzie wymagało hospitalizacji od 5. dnia po porodzie do upływu 8. tygodnia po porodzie, dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał w wymiarze tygodnia dodatkowego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia po porodzie do upływu 8. tygodnia po porodzie pod warunkiem, że pobyt dziecka w szpitalu będzie wynosił przynajmniej 2 kolejne dni w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie. Zatem, żeby pracownik mógł mieć prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dziecko musi być hospitalizowane w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie przynajmniej przez 2 kolejne dni. Jeżeli hospitalizacja nastąpi 29. dnia od porodu, a dziecko wyszło ze szpitala po 3 dniach od porodu, pracownik nie będzie miał prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Przykład 1.
Pracownica urodziła dziecko w 30. tygodniu ciąży, ale z masą urodzeniową poniżej 1000 g. Jaki wymiar urlopu macierzyńskiego będzie jej przysługiwał?
Pracownicy będzie przysługiwał dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze do 15 tygodni.
Przykład 2.
Pracownica urodziła dziecko w 38. tygodniu ciąży. Jednak ze względu na stan zdrowia dziecka w okresie od 7. do 28. dnia życia dziecko przebywało w szpitalu. Tym samym pracownica ma prawo do 3 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego (czyli tyle tygodni, ile dziecko przebywało w szpitalu).
Warunki korzystania z urlopu
- Dobrowolność: dodatkowy urlop jest fakultatywny. Rodzic ma prawo, ale nie obowiązek, z niego skorzystać.
- Pełne wynagrodzenie: za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
- Bez podziału: urlop musi być wykorzystany przez jednego z rodziców w całości i bez podziału na części.
- Konkretny termin: dodatkowy urlop macierzyński można wykorzystać tylko i wyłącznie bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego.
Wniosek o dodatkowy urlop macierzyński
Rodzice chcący skorzystać z dodatkowego urlopu muszą złożyć odpowiedni wniosek co najmniej 21 dni przed zakończeniem podstawowego urlopu macierzyńskiego. Wniosek można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej. W przypadku rodziców nieubezpieczonych, którzy korzystają ze świadczenia rodzicielskiego, czas tego świadczenia również zostanie odpowiednio wydłużony.
Czy dodatkowy urlop macierzyński będzie płatny?
Jak zapowiada resort polityki społecznej, za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwał zasiłek, którego podstawa będzie wynosiła 100% podstawy zasiłku.
Cel nowelizacji
Celem wprowadzonych zmian jest wsparcie rodzin w trudnym okresie, jakim jest opieka nad wcześniakiem, który wymaga długotrwałej hospitalizacji. Nowe przepisy mają na celu zrekompensowanie rodzicom braku możliwości przerwania urlopu macierzyńskiego oraz zapewnienie, że mogą oni w pełni skupić się na opiece nad dzieckiem.
Szerszy kontekst prawny i społeczne implikacje
Projekt ustawy został opracowany we współpracy z Rzecznikiem Praw Dziecka, co podkreśla znaczenie i wrażliwość społeczną tego tematu. Minister rodziny Agnieszka Dziemianowicz-Bąk zaznaczyła, że nowe przepisy mają na celu sprawiedliwe traktowanie wszystkich rodziców, niezależnie od ich statusu zawodowego. Dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał także rodzicom dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających hospitalizacji, co ma zapobiec sytuacjom, w których rodzice tracą część urlopu macierzyńskiego ze względu na pobyt dziecka w szpitalu.
Urlop dla rodziców wcześniaków - podsumowanie
Dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków to krok w stronę lepszego wsparcia rodzin znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. Nowe przepisy nie tylko pozwolą rodzicom na spędzenie więcej czasu z dzieckiem w jego pierwszych, często najtrudniejszych tygodniach życia, ale również zapewnią im pełne wynagrodzenie za ten okres, co z pewnością będzie dużym wsparciem finansowym. Dzięki temu rodzice będą mogli skupić się na opiece nad dzieckiem, bez obaw o swoje finanse i sytuację zawodową.
