Ustawa nowelizująca Kartę Nauczyciela - jakie przyniosła zmiany?

Wraz z nowym Rokiem Szkolnym weszła w życie ustawa nowelizująca Kartę Nauczyciela, wprowadzając szereg zmian w zakresie ścieżki zawodowej nauczycieli, ocen pracy nauczyciela oraz czasu pracy.

Dotychczasowa ścieżka awansu zawodowego nauczycieli była czterostopniowa: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany. Od 1 września 2022 r. zniesiony został stopień nauczyciela stażysty i stopień nauczyciela kontraktowego. Pozostały jedynie dwa stopnie: nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego. Przed uzyskaniem pierwszego z nich każdy z nauczycieli określany jest mianem nauczyciela początkującego – nieposiadającego stopnia awansu zawodowego.

Nauczyciel mianowany

Pierwszym stopniem awansu zawodowego nauczycieli jest tytuł nauczyciela mianowanego. 

Aby nauczyciel początkowy go zdobył uprzednio powinien:

• spełnić wymagania kwalifikacyjne 
• odbyć przygotowanie do zawodu nauczyciela, podczas którego nauczyciel będzie doskonalił umiejętności praktyczne oraz pogłębiał wiedzę teoretyczną niezbędną do wykonywania zawodu nauczyciela; 
• uzyskać co najmniej dobrą ocenę pracy w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela; 
• uzyskać pozytywną opinii o przeprowadzonych zajęciach; 
• zdać egzamin na stopień nauczyciela mianowanego, podczas którego sprawdza się spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela. 

Okres 2 lat i 9 miesięcy pozostaje także aktualny dla nauczyciela, który przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej trzyletnim okresem pracy w uczelni lub w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w szkole posiadał co najmniej 5-letni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy. W takim jednak przypadku dyrektor szkoły powinien wyrazić zgodę na odbywanie przygotowania do zawodu w skróconym wymiarze.

Wsparcie dla nauczyciela początkującego ma zapewnić mentor przydzielony przez dyrektora szkoły spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Zgodnie z Kartą Nauczyciela funkcji tej nie będzie mógł pełnić nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze z wyjątkiem przedszkoli, szkół i placówek wojskowych, szkół polskich przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej oraz szkół artystycznych.

Zadaniem mentora jest: 

1. wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole; 
2. udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego; 
3. dzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela; 
4. umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć; 
5. obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z tym nauczycielem; 
6. inspirowanie i zachęcanie nauczyciela do podejmowania wyzwań zawodowych. 

Nauczyciel, będący mentorem zobowiązany jest poszerzać swoją wiedzę i doskonalić umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia funkcji. W trakcie drugiego roku przygotowania do zawodu dyrektor placówki przy udziale mentora i doradcy metodycznego przeprowadza obserwację zajęć nauczyciela w wymiarze co najmniej 1 godziny.

W wyniku nowelizacji zmianie uległ również art. 10 Karty Nauczyciela, określający zasady nawiązywania stosunku pracy z nauczycielem. Zgodnie z jego treścią przez pierwsze dwa lata pracy nauczyciel będzie zatrudniony na podstawie umowy na czas określony. Jeżeli po tym okresie uzyska co najmniej dobrą ocenę swojej pracy zostanie zatrudniony na podstawie umowy na czas określony.

Jeżeli ocena będzie negatywna stosunek pracy powinien ulec rozwiązaniu. Dyrektor szkoły może jednak z takim nauczycielem zawrzeć kolejną umowę na czas określony na okres nieprzekraczający 1 roku. W ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela dyrektor szkoły przeprowadzi kolejną ocenę pracy nauczyciela. Jeżeli będzie ona negatywna umowa ulegnie rozwiązaniu, a nauczyciel, przenosząc się do innej szkoły, zobowiązany będzie do odbycia dodatkowego przygotowania do zawodu w wymiarze 1 roku 9 miesięcy.

Nauczyciel jest zobowiązany do doskonalenia zawodowego, a zaniechanie tej powinności może rodzic dla niego określone konsekwencje. Stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony ulegnie rozwiązaniu, jeżeli w ciągu 6 lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania do zawodu nie uzyska on stopnia nauczyciela mianowanego. Ustalając czas pracy należy wziąć pod uwagę okresy zatrudnienia w szkole w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Nie bierze się jednak pod uwagę okresów nieobecności trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego. 

Przed wszczęciem procedury egzaminacyjnej zajęcia prowadzone przez nauczyciela zostaną ponownie poddane ocenie komisji w przedmiocie:

• umiejętności nauczyciela, w szczególności w zakresie elastycznego reagowania na zmieniającą się sytuację na zajęciach,
• kultury osobistej,
• komunikacji werbalnej i pozawerbalnej między uczniem a nauczycielem.
• zastosowanych przez nauczyciela metod i form pracy,
• indywidualizacji nauczania, w trakcie której nauczyciel wykonuje zadanie wskazane przez komisję z użyciem narzędzi multimedialnych, o ile narzędzia takie nie były wykorzystane w trakcie tych zajęć.

Kolejnym etapem jest rozmowa pomiędzy członkami komisji a nauczycielem na temat stosowanych przez nauczyciela metod pracy.

Ostatnim krokiem do uzyskania tytułu nauczyciela mianowanego jest złożenie egzaminu z wynikiem pozytywnym. Uprzednio jednak nauczyciel powinien złożyć wniosek o przeprowadzenie takiego egzaminu, dołączając do niego:

• kopie dokumentów potwierdzających kwalifikacje
• zaświadczenie dyrektora szkoły o okresie przygotowania zawodowego
• kopie kart oceny pracy
• kopię pozytywnej opinii komisji o przeprowadzonych zajęciach 

Po uzyskaniu zaświadczenia o zdaniu egzaminu oraz aktu nadania stopnia awansu nauczyciel początkowy otrzymuje status nauczyciela mianowanego. 

Nauczyciel dyplomowany

Najwyższym stopniem awansu nauczyciela jest tytuł nauczyciela dyplomowanego. Aby uzyskać ten stopień nauczyciel mianowany powinien pozostawać zatrudniony przez 5 lat i 9 miesięcy, licząc od dnia uzyskania tytułu zawodowego nauczyciela mianowanego. Ustawa uprzywilejowuje określone grupy skracając kres wymaganego stażu. Wystarczające będzie przepracowanie 4 lat i 9 miesięcy przez nauczycieli:

• posiadających stopień naukowy
• którzy przed nawiązaniem stosunku pracy w krajowej szkole prowadzili zajęcia w szkole za granicą
• którzy odbyli staż na stopień mianowanego na starych zasadach, ale w wymiarze skróconym o 1 rok na podstawie przepisów przejściowych dla nauczycieli kontraktowych
• Nauczyciele, którzy odbyli staż na stopień mianowanego na starych zasadach w pełnym wymiarze aby ubiegać się o stopień nauczyciela dyplomowanego powinni przepracować 3 lata i 9 miesięcy. 

Nauczyciel dyplomowany oprócz przepracowania wymaganego okresu powinien również:

• spełnić wymagania kwalifikacyjne. 
• uzyskać bardzo dobra ocenę pracy 
• uzyskać akceptację komisji kwalifikacyjnej, która na podstawie dokonanej analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowy sprawdza spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów.

Podobnie jak w przypadku egzaminu na nauczyciela mianowanego, także w tym przypadku nauczyciel powinien złożyć wniosek o wszczęcie postępowania kwalifikującego, dołączając:

• kopię dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe,
• kopię aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego
• zaświadczenie dyrektora szkoły 
• opis i analizę sposobu realizacji wymagań wynikających z § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli 
• kopię karty oceny pracy 

Egzamin składa się z dwóch etapów, w pierwszym komisja zapoznaje się z oceną pracy nauczyciela, weryfikuje spełnienie wymogów, w drugim przeprowadza z nauczycielem rozmowę, podczas której nauczyciel prezentuje swój dorobek zawodowy oraz odpowiada na pytania komisji.

Nauczycielowi dyplomowanemu stawia się znacznie większe wymagania niż nauczycielowi mianowanemu, w szczególności zwraca się uwagę na doskonalenie warsztatu pracy, pogłębianie wiedzy i umiejętności w celu podnoszenia jakości pracy szkoły, a także umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami. W efekcie nauczyciel otrzymuje akt nadania stopnia awansu zawodowego.

Ustawa nowelizująca Kartę Nauczyciela a rozwiązanie przejściowe

Celem nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela było uproszczenie procedur związanych z uzyskaniem kolejnych stopni awansu zawodowego, zwrócenie uwagi na praktyczne przygotowanie do pracy nauczyciela. W odniesieniu do nauczycieli, którzy rozpoczęli ścieżkę awansu zawodowego przed zmianą przepisów tj. przed 01.09.2022 r. ustawodawca przewidział szczególne zasady awansowania, umożliwiające zdobywanie poszczególnych stopni na dotychczasowych zasadach, skracając jednocześnie wymagany czas pracy.

Nauczyciele, którzy do dnia 31 sierpnia 2022 uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskali stopnia nauczyciela mianowanego, uzyskają stopień nauczyciela mianowanego w oparciu o uprzednio obowiązujące przepisy. Z kolei wymiar stażu na stopień nauczyciela mianowanego ulegnie skróceniu o rok w przypadku nauczycieli, którzy do dnia do dnia 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, lecz przed dniem 1 września 2022 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego.

Prawo zdobywania awansu na dotychczasowych zasadach przysługuje nie dłużej niż do 31 sierpnia 2027 r. Nauczyciele, którzy w termonie tym nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych, do okresu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela będzie wliczany okres dotychczasowego zatrudnienia nauczyciela w szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, z wyłączeniem okresów nieobecności nauczyciela w pracy trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego, z tym że w przypadku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy okres wliczany do okresu przygotowania do zawodu nauczyciela nie będzie mógł być dłuższy niż 3 lata, a w przypadku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy okres wliczany do okresu przygotowania do zawodu nauczyciela nie będzie mógł być dłuższy niż 2 lata.

W sposób podobny została ukształtowana sytuacja nauczycieli, którzy rozpoczęli staż na nauczyciela dyplomowanego, lecz do 1 września 2022 r. nie uzyskali tego stopnia awansu zawodowego, oni również awansują na zasadach obowiązujących do 1 września 2022 r. Jeżeli jednak nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, nie rozpoczynając stażu na kolejny stopień do dnia 1 września 2022, to przysługuje mu prawo do skrócenia stażu pracy wymaganego do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego o:

• 2 lata, gdy odbyli staż na stopień nauczyciela mianowanego lub uzyskali stopień nauczyciela mianowanego z mocy prawa 
• rok – wówczas gdy staż na stopień nauczyciela mianowanego odbył w wymiarze skróconym.

Nauczyciele, uzyskując kolejne tytuły w trakcie drogi zawodowej, nie tylko realizują powinność doskonalenia zawodowego oraz spełniają swoje ambicje, osiągając kolejne stopnie awansu zwiększają również wysokość należnego wynagrodzenia. 

Podstawa prawna

• Karta nauczyciela, ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 t.j).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli z dnia 26 lipca 2018 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2200 t.j).
• Projekt z dnia 12.07.2022 r. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczyciel.
• Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 1730).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.