22 marca 2024 roku do Sejmu RP wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, która ma wprowadzić instytucję wsparcia małych przedsiębiorców nazwaną przez projektodawców wakacje składkowe. Projekt ten szybko został przyjęty przez sejm i podpisany przez prezydenta.
Cel zmian
W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że problematyka ubezpieczeń społecznych oraz odprowadzanych na nie składek jest jednym z najbardziej newralgicznych tematów towarzyszących dyskusjom o prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce. Bardzo często najmniejsze firmy skarżą się na to, że wysokość składek jest dla nich zaporą, która utrudnia rozwijanie własnego biznesu. Polski system ubezpieczeniowy przewiduje w tym zakresie swego rodzaju „pas startowy”. Jego sednem jest możliwość nieopłacania składek bądź też opłacania składek niższych niż tzw. składka ryczałtowa obowiązująca przedsiębiorców. Na wspomniany „pas” składają się:
- tzw. ulga na start – czyli zwolnienie z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia przez przedsiębiorcę po raz pierwszy działalności gospodarczej albo od dnia podjęcia takiej działalności po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;
- składki preferencyjne – obliczane w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej od podstawy stanowiącej zadeklarowaną kwotę, nie niższą jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia;
- tzw. Mały ZUS Plus – czyli ulga sprowadzająca się do możliwości dodatkowego obniżenia podstawy wymiaru składki i ustalenia jej na podstawie połowy dochodu osiągniętego w poprzednim roku.
Choć rozwiązania te stanowią istotną pomoc dla osób prowadzących działalność gospodarczą, zwłaszcza w pierwszych okresach jej wykonywania, nie eliminują one wszystkich wyzwań, które wiążą się z uczestnictwem najmniejszych firm w systemie ubezpieczeniowym. Dlatego też – zdaniem rządu – zachodzi potrzeba wprowadzenia dla tej grupy przedsiębiorców instytucji tzw. wakacji składkowych.
Komu będą przysługiwać „wakacje składkowe”?
Możliwość skorzystania z „wakacji składkowych” dotyczyć będzie osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, które:
- w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku w sprawie przyznania „wakacji składkowych” będą miały zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (w tym także siebie samych);
- w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnęły przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnęły roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro;
- jako ubezpieczeni w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywały pozarolniczej działalności gospodarczej u byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;
- w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczeni podlegały ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przez jaki czas będzie można korzystać z „wakacji składkowych”?
Możliwość skorzystania z „wakacji składkowych”, czyli ze zwolnienia z opłacania składek, będzie dotyczyła jednego miesiąca kalendarzowego – wskazanego przez samego zainteresowanego – w każdym roku kalendarzowym. Odbywać się to będzie na podstawie wniosku ubezpieczonego. W przypadku ubezpieczenia chorobowego – ze względu na jego dobrowolność – możliwość skorzystania ze zwolnienia obwarowana będzie dodatkowo koniecznością podlegania pod nie w miesiącu złożenia wniosku, a także w miesiącu go poprzedzającym.
Wniosek płatnika
„Wakacje składkowe” będą przyznawane na wniosek płatnika składek kierowany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem. Wniosek zawierać będzie:
- dane przedsiębiorcy-płatnika składek: imię i nazwisko, NIP i PESEL, a jeżeli nie nadano tych numerów lub jednego z nich ‒ serię i numer dowodu osobistego albo paszportu;
- wskazanie miesiąca kalendarzowego, w którym płatnik składek zamierza skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek;
- oświadczenia, że na dzień złożenia tego wniosku płatnik składek spełnia omówione wyżej warunki dotyczące wysokości przychodu i niewykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy;
- zaświadczenia o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką płatnik otrzymał w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, albo oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie;
- informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis dotyczące tego przedsiębiorcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis.
Oświadczenia płatnika składane będą pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, z zastosowaniem klauzuli: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.
Wniosek składany będzie wyłącznie za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS, w formie dokumentu elektronicznego.
Rozstrzygnięcie ZUS
O zwolnieniu z opłacenia składek rozstrzygać będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Rozstrzygnięcie w całości uwzględniające wniosek nie będzie wymagać wydania decyzji – informacja o rozstrzygnięciu przekazywana będzie płatnikowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez ZUS.
Rozstrzygnięty wniosek będzie miał charakter wiążący dla samego wnioskodawcy – ubezpieczony będzie podlegał zwolnieniu we wskazanym przez siebie miesiącu kalendarzowym; nie będzie on mógł się z niego wycofać bądź też dokonywać korekt we wniosku.
W przypadku:
- rozstrzygnięcia nieuwzględniającego w całości wniosku lub uwzględniającego ten wniosek w części,
- stwierdzenia, w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą, że płatnik składek nie spełnia warunków umożliwiających przyznanie „wakacji składkowych”
– rozstrzygnięcie ZUS będzie miało formę decyzji.
Co istotne, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem z opłacenia składek będą finansowane w ramach dotacji z budżetu państwa do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W ten sposób zostanie zrealizowane jedno z kluczowych założeń „wakacji składkowych”, że osoby korzystające z tego zwolnienia nadal pozostaną uczestnikami systemu ubezpieczeń społecznych.
Szacuje się, że wakacje składkowe mogą objąć ponad 1,7 mln mniejszych przedsiębiorców wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Według oczekiwań projektodawców omawiane rozwiązanie oddziaływać będzie stymulująco na gospodarkę, zwiększając popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, a także aktywność zawodową. Projektowana regulacja ma również wpłynąć pozytywnie na sytuację ekonomiczną i społeczną rodzin przedsiębiorców, gdyż zwiększy się kwota dostępnych im środków.
