Jednym z obligatoryjnych elementów wymaganych dla powstania fundacji rodzinnej jest wniesienie przez fundatora funduszu założycielskiego. Warto rozważyć, jaki charakter ma taka czynność oraz czy możliwe jest, że fundator będzie zobligowany do zapłaty podatku VAT od takiego wniesienia mienia do fundacji rodzinnej. Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej a VAT, czy fundacja jest płatnikiem podatku VAT? Wyjaśniamy w artykule.
Fundusz założycielski w fundacji rodzinnej
Nasze rozważania rozpoczniemy od przeanalizowania regulacji dotyczących fundacji rodzinnej oraz zasad wnoszenia mienia założycielskiego.
W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej jest ona osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.
Fundacja rodzinna jest zatem osobą prawną i przez to może być podatnikiem podatku VAT, o ile prowadzi działalność gospodarczą w myśl art. 15 ust. 2 ustawy VAT.
Zgodnie zaś z art. 21 pkt 3 ustawy o fundacji rodzinnej do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane m.in. wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie 2 lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie.
Jak zatem widać, wniesienie majątku do fundacji rodzinnej jest obligatoryjnym elementem wymaganym dla powstania fundacji. Takie mienie wnosi do niej fundator. Może być nim wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (art. 11 ustawy o fundacji rodzinnej).
Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł. W myśl natomiast art. 20 ww. ustawy fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej a VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT opodatkowaniu podatkiem VAT podlega czynność odpłatnej dostawy towarów.
Równocześnie należy mieć na uwadze, że w pewnych przypadkach konieczność odprowadzenia podatku VAT wystąpi również w odniesieniu do czynności nieodpłatnych.
Jak wynika z treści art. 7 ust. 2 ustawy VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów bądź ich części składowych.
Jak wynika z powyższych uregulowań, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega ogólnie każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, w tym także wszelkie inne darowizny, z którym wiąże się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów bądź ich części składowych.
Zatem, aby nieodpłatne przekazanie towarów – w świetle powołanego art. 7 ust. 2 ustawy – podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT, konieczne jest łączne spełnienie następujących warunków:
- nieodpłatne przekazanie dokonywane jest przez podatnika podatku VAT;
- przekazane przez podatnika towary należą do jego przedsiębiorstwa;
- przedmiotem nieodpłatnego przekazania jest towar, w stosunku do którego podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tego towaru lub jego części składowych.
Jeżeli natomiast podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego, to nieodpłatne przekazanie tych towarów pozostaje poza zakresem opodatkowania (podatnik nie musi dokonać ich opodatkowania), bez względu na cel, na który zostały one przekazane.
Powyższe rozważania pozostają aktualne również w świetle wnoszenia mienia na pokrycie funduszu założycielskiego do fundacji rodzinnej. Takie wniesienie majątku spełnia bowiem kryterium nieodpłatnego przekazania towarów, zatem każdorazowo należy ustalić, czy fundatorowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w momencie nabycia lub wytworzenia.
Przykład 1.
Pan Franciszek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą jako czynny podatnik VAT. W firmie posiada nieruchomość, którą otrzymał w darowiźnie. Postanowił założyć fundację rodzinną i jako fundator wniósł na pokrycie funduszu założycielskiego nieruchomość będącą środkiem trwałym. Czy takie wniesienie nieruchomości do firmy rodzi obowiązek w podatku VAT?
W momencie otrzymania nieruchomości w drodze darowizny pan Franciszek nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego od takiego nabycia. To oznacza, że w chwili przekazania nieruchomości do fundacji rodzinnej nie wystąpi podatek VAT.
W tym miejscu warto również podkreślić, że art. 7 ust. 2 ustawy VAT odnosi się do istniejącego prawa do odliczenia podatku naliczonego. Nie jest zatem w tym wypadku istotne, czy podatnik faktycznie z takiego prawa skorzystał. Już sam fakt wystąpienia takiej możliwości kwalifikuje się pod regulacje tego przepisu.
Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej a VAT - ustalenie podstawy opodatkowania
Jeśli fundatorowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, to z uwagi na nieodpłatne przekazanie majątku na rzecz fundacji rodzinnej powstaje obowiązek w podatku VAT.
W celu poprawnego rozliczenia podatku należy ustalić podstawę opodatkowania dla czynności nieodpłatnego przekazania towarów i w tym zakresie odnieść się do art. 29a ust. 2 ustawy VAT, który stwierdza, że w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów.
Z powyższego wynika, że podstawą opodatkowania jest cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru określone w momencie dostawy towaru, tj. w momencie jego przekazania. Oznacza to, że podstawą opodatkowania jest wprawdzie cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru, lecz skorygowana na dzień, w którym dochodzi do nieodpłatnego przekazania.
W rezultacie nie należy ustalać podstawy opodatkowania na podstawie ceny historycznej, lecz odnosić się do ceny, jaką fundator zapłaciłby za nabycie lub wytworzenie tego towaru (budynku) w dniu jego nieodpłatnego przekazania na pokrycie funduszu założycielskiego.
Przykładowo, jeżeli podatnik VAT odliczył podatek naliczony od zakupu nieruchomości o wartości netto 150 000 zł, natomiast w momencie przekazania cena netto nieruchomości wynosi 200 000 zł, to podatek VAT od nieodpłatnego przekazania – zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy VAT – należy obliczać od kwoty 200 000 zł.
Na marginesie dodajmy, że czynność nieodpłatnego przekazania towarów nie musi być dokumentowana fakturą VAT. Fundator będący podatnikiem VAT może takie zdarzenie udokumentować dowodem wewnętrznym.
Regulacje dotyczące fundacji rodzinnej nie wprowadziły zmian w zakresie podatku od towarów i usług. W konsekwencji – dla ustalenia, czy nieodpłatne przekazanie towarów przedsiębiorstwa celem pokrycia funduszu założycielskiego podlega opodatkowaniu VAT, należy ustalić, czy po stronie fundatora wystąpiło prawo do odliczenia podatku naliczonego we wcześniejszej fazie obrotu.
