Od 22 maja 2023 roku możliwe stało się zakładanie fundacji rodzinnych. Tym samym w obrocie gospodarczym będziemy mieli do czynienia z nowym podatnikiem. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na kwestie związane z opodatkowaniem beneficjentów fundacji rodzinnej. W niniejszym artykule przeanalizujemy najważniejsze i podstawowe elementy opodatkowania w organizacji, jaką jest fundacja rodzinna.
Fundacja rodzinna, fundator oraz beneficjent
W pierwszej kolejności konieczne będzie odwołanie się do postanowień Ustawy o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 roku.
W art. 2 tejże ustawy możemy przeczytać, jaki jest cel działalności fundacji rodzinnej. Otóż fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie jej szczegółowy cel.
Fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr taki prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:
- złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie,
- ustalenie statutu,
- sporządzenie spisu mienia,
- ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,
- wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie,
- wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.
Kluczowym elementem związanym z fundacją rodzinną jest ustalenie fundatora oraz beneficjenta.
Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie.
Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł.
Natomiast beneficjentem może być:
- osoba fizyczna,
- organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadząca działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy
– która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Beneficjenta umieszcza się na liście beneficjentów. Co ciekawe, może nim być sam fundator.
Fundacja rodzinna jako podatnik podatku CIT
Z uwagi na fakt, iż fundacja rodzinna będzie posiadać osobowość prawną, to jako ta kategoria podmiotu będzie podlegać pod regulacje ustawy CIT.
Jednocześnie na mocy art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy CIT będzie podmiotowo zwolniona od podatku. Od reguły tej przewidziano jednak pewne wyjątki.
Zwolnienie nie ma zastosowania do działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza zakres określony w art. 5 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej.
Przepis ten wskazuje, że fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie,
- przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach,
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
- udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom,
Przykładowo, jeżeli fundacja rodzinna zakupi towar handlowy w celu dalszej odsprzedaży, to z tytułu takiej transakcji będzie zobowiązana do zapłaty 25% podatku CIT.
Opodatkowanie beneficjenta fundacji rodzinnej
Na mocy art. 20 ust. 1g ustawy PIT przychodami z innych źródeł będą świadczenia otrzymywane przez beneficjenta fundacji. Tego rodzaju świadczenie będzie podlegać opodatkowaniu 15% podatkiem PIT.
Także i w tym zakresie zastosowanie znaleźć może zwolnienie podatkowe określone w art. 21 ust. 1 pkt 157 ustawy PIT. Przepis ten podaje, że zwalnia się od podatku przychody, o których mowa w art. 20 ust. 1g:
- fundatora albo osoby będącej w stosunku do fundatora osobą z tzw. grupy zero (art. 4a ustawy SD) uprawnionych do otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
- beneficjenta fundacji rodzinnej z tytułu świadczenia, jeżeli beneficjentem jest fundator albo osoba będąca w stosunku do fundatora osobą z tzw. grupy zero.
Równocześnie wskażmy, że zgodnie z art. 3 pkt 9 ustawy SD nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem świadczenia na rzecz beneficjenta oraz stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji.
Przykład 1.
Czy brat cioteczny fundatora otrzymujący świadczenia od fundacji rodzinnej jako beneficjent będzie miał obowiązek zapłaty podatku PIT?
Tak, brat cioteczny nie będzie mógł w tym wypadku skorzystać ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 157 ustawy PIT. Jednakże podatek z tego tytułu zostanie pobrany przez fundację rodzinną pełniącą rolę płatnika, w konsekwencji beneficjent nie będzie musiał uiszczać tego podatku samodzielnie.
W związku z uchwaleniem ustawy o fundacji rodzinnej zmianie ulegną zapisy ustawy CIT oraz PIT. Warto zaznaczyć, że oba te akty przewidują zarówno zwolnienie, jak i opodatkowanie fundacji rodzinnej oraz beneficjentów.
