Fundacja rodzinna czy estoński CIT - sprawdź róznice

Wraz z wejściem w życie ustawy o fundacji rodzinnej, wprowadzającej do polskiego porządku prawnego instytucję fundacji rodzinnej będącej osobą prawną, ze względu na podobieństwa w opodatkowaniu fundacji rodzinnej z estońskim CIT może pojawić się pytanie, które rozwiązanie jest korzystniejsze. Przede wszystkim trzeba jednak mieć na uwadze, że fundacja rodzinna to szczególny rodzaj instytucji dedykowanej w głównej mierze sukcesji polskich firm rodzinnych, co oznacza, że nie jest to odpowiednie rozwiązanie dla każdego. Sprawdź, które z tych rozwiązań jest korzystniejsze fundacja rodzinna czy estoński CIT!

Dla kogo dedykowana jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Zadaniem fundacji rodzinnej jest zarządzanie majątkiem zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie. Szczegółowy cel fundacji rodzinnej określa bowiem fundator w statucie fundacji.

Minimalna wartość majątku przekazanego do fundacji rodzinnej wynosi 100 000 zł, a z uzyskanego majątku fundacja powinna spełniać świadczenia na rzecz beneficjentów. Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane mu do korzystania przez fundację rodzinną, albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów (ar. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej).

Dzięki fundacji rodzinnej można kontynuować rodzinny biznes bez konieczności podziału majątku oraz osobistego zaangażowania następców prawnych w perspektywie dłuższej niż 1 pokolenie oraz realizować świadczenia dla beneficjentów bez zagrożeń dla integralności majątku rodzinnego i płynności finansowej spółek, w których fundacja rodzinna ma udziały. Decydując się na założenie fundacji rodzinnej, trzeba mieć na uwadze, że przepisy przewidują ograniczony zakres działalności takiego podmiotu.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej fundacja ta może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców tylko w zakresie:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:
   
   • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna ma udziały albo akcje,
   • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
   • beneficjentom;
6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością tej fundacji;
7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile liczba produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarki leśnej.

Działalność poza określonym powyżej zakresem nie jest co prawda całkowicie zakazana, jednak wykonując działalność inną niż działalność gospodarcza, której wykonywanie przez fundację rodzinną dopuszczają przepisy ustawy o fundacji rodzinnej, trzeba liczyć się z tym, że podlega ona opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych z zastosowaniem stawki sankcyjnej w wysokości 25%.

Przykład 1.

Do fundacji rodzinnej fundator wniósł mienie w postaci ośrodka szkoleniowego. Fundacja rodzinna zatrudniła pracowników i uzyskała przychody z tytułu sprzedaży usług szkoleniowych. Jak powinny zostać opodatkowane tego rodzaju usługi?

Świadczenie usług szkoleniowych wykracza poza ustawową działalność fundacji rodzinnej, co oznacza, że przychody te podlegają opodatkowaniu podatkiem CIT w wysokości 25%. Zwolnienie z opodatkowania CIT w fundacji rodzinnej nie ma bowiem zastosowania do działalności gospodarczej tej fundacji wykraczającej poza zakres określony w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. 

Organizację i funkcjonowanie fundacji rodzinnej, w tym prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta, zostały uregulowane w ustawie o fundacji rodzinnej poprzez wprowadzanie zmian do obowiązujących ustaw: ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Estoński CIT jako alternatywa klasycznego CIT

Fundacja rodzinna została zatem powołana w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Ryczałt od dochodów spółek, nazywany potocznie estońskim CIT, jest natomiast formą opodatkowania dostępną od 1 stycznia 2021 roku z późniejszymi modyfikacjami dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych. Ryczałt od dochodów spółek jako forma opodatkowania ma charakter fakultatywny i stanowi alternatywę dla klasycznego CIT.

Estoński CIT mogą stosować spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne i proste spółki akcyjne po spełnieniu ustawowych warunków zawartych w art. 28j ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawie o CIT). Ryczałt od dochodów spółek jest preferencyjną formą opodatkowania dedykowaną dla podmiotów prowadzących aktywną działalność gospodarczą.

Zasady opodatkowania estońskim CIT zostały określone w art. 28c–28t ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zasady opodatkowania fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, jednak zasadniczo korzysta z podmiotowego zwolnienia z CIT na mocy art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zwolnienie to nie zawsze jednak obowiązuje, gdyż przewidziano wiele wyjątków. Wyłączenia ze zwolnienia podmiotowego dla fundacji rodzinnych określono w art. 6 ust. 6, 7 i 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W szczególności zwolnienie z opodatkowania CIT nie dotyczy przekazania lub postawienia do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio:

1. świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej;
2. mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej;
3. świadczenia w postaci ukrytych zysków.

Podatek od świadczeń fundacji, mienia polikwidacyjnego i ukrytych zysków wynosi 15% podstawy opodatkowania. Podstawę opodatkowania stanowi natomiast przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia przekazanego w związku z rozwiązaniem.

Estoński CIT jako forma opodatkowania

Stosowanie ryczałtu od dochodów spółek jako formy opodatkowania sprawia, że podatek co do zasady opłacany jest dopiero wtedy, gdy wypracowany przez jednostkę zysk zostanie wypłacony np. w postaci dywidendy lub przeznaczony na pokrycie strat sprzed okresu stosowania ryczałtu.

Stosownie do art. 28m ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych opodatkowaniu ryczałtem podlega dochód odpowiadający w szczególności:

• wysokości zysku netto wypracowanego w okresie opodatkowania ryczałtem w części, w jakiej zysk ten został uchwałą o podziale lub pokryciu wyniku finansowego netto przeznaczony do wypłaty udziałowcom, akcjonariuszom albo wspólnikom (dochód z tytułu podzielonego zysku) lub na pokrycie strat powstałych w okresie poprzedzającym okres opodatkowania ryczałtem (dochód z tytułu zysku przeznaczonego na pokrycie strat);
• wysokości ukrytych zysków;
• wysokości wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

W ramach ryczałtu od dochodów spółek obowiązują następujące stawki podatku:

• 10% podstawy opodatkowania w przypadku spółek rozpoczynających działalność lub mających status tzw. małego podatnika,
• 20% podstawy opodatkowania w przypadku pozostałych spółek.

Podstawa opodatkowania w poszczególnych przypadkach określona została natomiast w art. 28n ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w szczególności jest to:

• suma dochodu z tytułu podzielonego zysku i dochodu z tytułu zysku przeznaczonego na pokrycie strat ustalona w roku podatkowym, w którym podjęto uchwałę o podziale lub pokryciu wyniku finansowego netto;
• suma dochodu z tytułu ukrytych zysków i dochodu z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą ustalona w miesiącu, w którym wykonano świadczenie lub dokonano wypłaty lub wydatku.

Fundacja rodzinna czy estoński CIT?

Opodatkowanie dochodów fundacji rodzinnej następuje co do zasady dopiero na etapie wypłaty świadczeń beneficjentom. Podobny mechanizm został zastosowany w estońskim CIT poprzez powstanie obowiązku podatkowego zasadniczo dopiero w momencie wypłaty dywidendy. Prowadząc fundację rodzinną, należy liczyć się z obowiązkiem opodatkowania świadczeń w postaci ukrytych zysków. Podatnicy stosujący jako formę opodatkowania ryczałt od dochodów spółek również opodatkowują dochód odpowiadający wysokości ukrytych zysków. 

Zarówno w fundacji rodzinnej, jak i w estońskim CIT zastosowano zatem zbliżone rozwiązania w zakresie opodatkowania, jednak oba modele różnią się też pod wieloma względami. W celu znalezienia najkorzystniejszego rozwiązania należy szczegółowo przeanalizować różne aspekty fundacji rodzinnej i estońskiego CIT pod kątem indywidualnej sytuacji, potrzeb i preferencji, począwszy od celu utworzenia fundacji rodzinnej i wyboru jako formy opodatkowania ryczałtu od dochodów spółek, tego, dla kogo oba rozwiązania są przeznaczone, jakie towarzyszą im obowiązki rejestracyjne, ewidencyjne i sprawozdawcze, przez szczegółowe zasady funkcjonowania obu podmiotów, aż do opodatkowania i obowiązujących stawek podatkowych.