Fundacje są szczególnymi podmiotami działającymi w obrocie prawno-gospodarczym. Od jakiegoś czasu Ministerstwo Rozwoju i Technologii prowadzi prace mające na celu wprowadzenie nowego typu fundacji – fundacji rodzinnych. Czym jest fundacja rodzinna i jakie będą jej zadania?
Czym jest fundacja?
Na chwilę obecną działalność fundacji jest uregulowana w Ustawie o fundacjach. Zgodnie z treścią jej art. 1 i 2 fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak:
- ochrona zdrowia,
- rozwój gospodarki i nauki,
- oświata i wychowanie,
- kultura i sztuka,
- opieka i pomoc społeczna,
- ochrona środowiska,
- opieka nad zabytkami.
Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Co ciekawe, fundacja nie musi być podmiotem działającym wyłącznie w charakterze non profit. Taki podmiot ma prawo prowadzić własną działalność gospodarczą, zatrudniać pracowników oraz osiągać dochody.
Fundacja rodzinna - charakterystyka
Zgodnie ze wstępnymi założeniami ustawy o fundacjach rodzinnych planowany podmiot ma być całkowicie nowym rodzajem osoby prawnej. Warto nadmienić, że powyższy akt prawny był już przygotowany w 2021 roku, jednak do tej pory nie doczekał się swojego uchwalenia.
Fundacja rodzinna ma być podmiotem realizującym przede wszystkim zadanie wsparcia finansowego najbliższych krewnych fundatora lub innych wyznaczonych osób. Ministerstwo podkreśla, że nowa osoba prawna ma być swoistym skarbcem rodzinnym, dzięki któremu zabezpieczony zostanie interes majątkowy najbliższej familii fundatora. Według wstępnego projektu ustawy fundacja ta będzie miała za zadanie:
- gromadzić, zarządzać i chronić majątek przekazany przez fundatora, zgodnie z jego wolą zawartą w statucie lub testamencie,
- zapewniać środki finansowe dla wskazanych przez fundatora beneficjentów, w szczególności osób mu bliskich i organizacji pozarządowych prowadzących działalność pożytku publicznego.
Fundacja rodzinna będzie mogła powstać albo poprzez sporządzenie aktu założycielskiego w formie aktu notarialnego, albo wskutek pozostawienia ważnego testamentu (również w formie notarialnej). Podstawowym wymogiem stawianym każdej fundacji rodzinnej będzie to, aby jej siedziba znajdowała się na terytorium RP.
Działalność utworzonej fundacji rozpocznie się albo z chwilą ustanowienia jej notarialnego statutu, albo z chwilą otwarcia i ogłoszenia stosownego testamentu. Od tego momentu fundacja rodzinna będzie mogła w pełni zarządzać pozostawionym jej majątkiem i będzie musiała dbać o jego utrzymanie. Fundacja ta zyska osobowość prawną wraz z chwilą wpisania jej do jawnego rejestru fundacji rodzinnych, który będzie prowadzony przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Pamiętajmy, że fundacja tego typu nie będzie mogła prowadzić żadnej działalności gospodarczej, co w istotny sposób odróżni ją od tradycyjnych fundacji działających w Polsce od dłuższego czasu.
Ministerstwo Rozwoju i Technologii zaznacza, że podstawowym celem każdej fundacji rodzinnej będzie:
- skuteczna, wielopokoleniowa sukcesja w firmach rodzinnych, w szczególności w przedsiębiorstwach,
- budowa silnych rodzimych marek,
- akumulacja i ochrona kapitału przed rozdrobnieniem,
- zwiększenie szans na nowe inwestycje.
Na czym polega działalność fundacji rodzinnej?
Wiemy już, że działalność gospodarcza fundacji rodzinnej będzie prawnie zakazana. Od tej reguły przewidziano jednak kilka istotnych wyjątków. Omawiana fundacja będzie mogła podejmować działania z zakresu:
- zbywania mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najmu, dzierżawy lub udostępniania na innej podstawie mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem,
- przystępowania i uczestnictwa w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą,
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
- udzielania pożyczek spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, beneficjentom,
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej,
- prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.
Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością fundacji rodzinnej następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego fundacji, w przypadku gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest:
- beneficjent,
- spółka kapitałowa, w której fundacja rodzinna posiada bezpośrednio udziały lub akcje,
- spółka osobowa, w której fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik.
Fundacja rodzinna, jak każda osoba prawna, będzie podejmowała swoje działania przez odpowiednie organy – zarząd, radę protektorów oraz zgromadzenie beneficjentów. Wszyscy członkowie organów fundacji będą odpowiadać wobec niej za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem, lub postanowieniami statutu, chyba że nie będzie ponosić winy. Co ciekawe, fundator zgodnie z prawem nie będzie odpowiedzialny za zobowiązania ustanowionej przez siebie fundacji.
Kim jest fundator?
Do utworzenia fundacji rodzinnej niezbędne jest jej powołanie przez fundatora. Może nią być każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże fundacji aktywa w wysokości co najmniej 100 000 zł. W praktyce możliwość ustanawiania omawianych fundacji zostanie znacznie ograniczona do kręgu bardziej zamożnych obywateli.
Co ważne, fundacja rodzinna nie musi być założona tylko przez jednego fundatora, może być ich znacznie więcej i nie muszą oni być ze sobą w żaden sposób spokrewnieni. Jedynym ograniczeniem będzie stworzenie fundacji w ramach testamentu notarialnego – tutaj fundator może występować wyłącznie pojedynczo.
Prawa i obowiązki fundatora będzie można przekazywać innym osobom, które zostaną wskazane w statucie fundacji. Ustawodawca nie wprowadza tutaj żadnych ograniczeń, kto może zostać odbiorcą takich uprawnień. Decydujące znaczenie zyska ostateczna wola fundatora.
Podsumowanie
Fundacja rodzinna jest planowanym nowym rodzajem osoby prawnej, która ma dbać o szeroko rozumiane interesy majątkowe najbliższych członków rodziny fundatora. Podmiot ten będzie mógł powstać albo poprzez sporządzenie aktu założycielskiego, albo testamentu – obie formy będą wymagały udziału notariusza. Fundacja rodzinna będzie działała na podstawie pozostawionego jej kapitału w wysokości nie mniejszej niż 100 000 zł. Co do zasady taka fundacja nie będzie mogła wykonywać działalność gospodarczej.
