Jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka cywilna. W porównaniu z innymi jest ona o tyle specyficzna, że nie posiada podmiotowości prawnej. Ta nietypowa konstrukcja powoduje wiele problemów związanych z kwestiami podatkowymi. Przeanalizujemy pod kątem podatków, jak rozliczyć wynajem auta spółce cywilnej przez jednego ze wspólników.
Specyfika spółki cywilnej
Zanim przejdziemy do szczegółowej analizy kwestii podatkowych, warto wyjaśnić konstrukcję spółki cywilnej, ponieważ w dużym stopniu będzie to rzutowało na kwestie rozliczania najmu przez wspólnika.
Zgodnie z art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego spółka cywilna jest umową między wspólnikami, którzy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.
W rezultacie, choć sama spółka jest jedynie umową między wspólnikami, to jednak jej majątek jest odrębny od majątku poszczególnego wspólnika. W momencie wniesienia do spółki cywilnej wkładu w postaci składnika majątku stanowiącego wyłączną własność jednego wspólnika własność ta z chwilą wniesienia do spółki przekształca się we współwłasność bezudziałową. Powoduje to, że właścicielami majątku spółki są wspólnicy (na zasadach współwłasności łącznej), a nie sama spółka.
Wynajem auta spółce przez wspólnika na gruncie PIT
W ramach podatku dochodowego od osób fizycznych podatnikami zobowiązanymi do rozliczenia podatku są poszczególni wspólnicy, a nie spółka. Jak wynika z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy PIT, przychody i koszty są przypisywane wspólnikom proporcjonalnie do posiadanych udziałów w spółce.
W konsekwencji, jeżeli spółka uzyskuje przychód albo ponosi koszt, to jest on dzielony pomiędzy wspólników proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Oznacza to, że jeśli spółka ponosi wydatek z tytułu wynajmu samochodu, to opłata za wynajem jest rozdzielana pomiędzy wspólników i stanowi ich koszt podatkowy.
Przy czym w świetle wykładni przepisów prezentowanej przez organy podatkowe czynsz za wynajem nie jest kosztem dla wspólnika, który wynajmuje prywatne auto spółce. Z uwagi na brak odrębnej podmiotowości spółki cywilnej fiskus stoi na stanowisku, że dochodzi w tym przypadku do świadczenia usługi na rzecz samego siebie. Jako przykład możemy wskazać interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 lutego 2019 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.608.2018.2.MG. Wydatek na najem będzie natomiast kosztem u pozostałych wspólników w wysokości proporcjonalnie odpowiadającej jego udziałom.
Przykład 1.
Spółka cywilna liczy czterech wspólników o równych udziałach. Jeden z nich wynajął spółce swój prywatny samochód, ustalając miesięczny czynsz w kwocie 2000 zł. W konsekwencji na każdego wspólnika przypada wydatek w wysokości 500 zł. Jednak tylko trzech pozostałych wspólników będzie mogło wydatek zaliczyć do kosztów.
Jeżeli chodzi natomiast o kwestię ewidencjonowania wydatku na najem w KPiR, to należy podkreślić, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia księga prowadzona jest dla całej spółki cywilnej, a nie dla poszczególnych wspólników. Z tego też powodu w kolumnie dotyczącej kosztów należy zewidencjonować cały wydatek na najem, a dodatkowo w kolumnie „Uwagi” umieścić informację, że nie jest on kosztem dla wspólnika wynajmującego.
Rozliczenie przychodu z najmu u wspólnika
Jeżeli wspólnik wynajmuje spółce swój prywatny składnik majątku i nie jest to związane z działalnością gospodarczą, to po jego stronie należy rozpoznać przychód z najmu (art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy PIT). Nie ma również przeszkód, aby tego rodzaju najem opodatkować w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Stosując zasadę analogii, trzeba zauważyć, że przychodem z najmu nie będzie jednak ta część, która obejmuje świadczenie na rzecz samego siebie. Jako przychód należy rozpoznać jedynie tę część wynagrodzenia, która przypada od pozostałych wspólników.
Przykład 2.
Spółka cywilna liczy czterech wspólników o równych udziałach. Jeden z nich wynajął spółce swój prywatny samochód, ustalając miesięczny czynsz w kwocie 2000 zł. W konsekwencji przychód wspólnika z wynajmu wynosi 1500 zł.
Musimy jednak zauważyć, że powyższa kwestia nie jest jednolicie rozpatrywana przez organy podatkowe, dlatego warto wystąpić z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.
Wynajem auta spółce przez wspólnika na gruncie VAT
Przejdźmy teraz do kwestii związanej z podatkiem od towarów i usług. W tym zakresie sprawa jest nieco inna, ponieważ na gruncie podatku VAT to spółka cywilna jest podatnikiem tego podatku. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 1 ustawy VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Spółka cywilna mieści się w kategorii jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Zauważmy, że na gruncie podatku VAT wynajem prywatnych składników majątku stanowi działalność gospodarczą jako czynność polegająca na wykorzystywaniu towarów w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Oznacza to, że podatnikiem jest zarówno wspólnik, jak i spółka.
Takie rozgraniczenie podmiotowości obu stron najmu powoduje, że zarówno wspólnik powinien rozliczyć VAT od całej wartości (ewentualnie może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego), jak i spółka cywilna ma prawo do odliczenia całego podatku naliczonego wskazanego na fakturze. Nie ma w tym przypadku konieczności wydzielania części podatku VAT przypadającego na wspólnika wynajmującego auto. Skoro bowiem mamy do czynienia z dwoma osobnymi podmiotami, to nie może być mowa o świadczeniu usług na rzecz samego siebie.
Przykład 3.
Spółka cywilna liczy czterech wspólników o równych udziałach. Jeden ze wspólników wynajął spółce swój prywatny samochód, ustalając miesięczny czynsz w kwocie 2000 zł. Wspólnik nie skorzystał ze zwolnienia podmiotowego, dlatego też zobowiązany jest rozliczyć podatek VAT należny od otrzymanej kwoty w wysokości 260 zł. Ponadto spółka cywilna będąca osobnym podatnikiem ma prawo do odliczenia całego podatku naliczonego, tj. 260 zł.
Przechodząc do podsumowania przedstawionego problemu, wskazać należy, że wynajem auta spółce przez jednego ze wspólników nadal jest mocno kontrowersyjne. Możemy nawet spotkać się z opiniami, że taka umowa jako zawarta z samym sobą jest nieważna.
Pomimo tego organy podatkowe wypowiadają się co do skutków podatkowych tego rodzaju wynajmu. W tym zakresie musimy pamiętać, że inaczej należy rozpatrywać tę sytuację na gruncie podatku dochodowego, a inaczej na gruncie podatku od towarów i usług.
