Wypadek w drodze do pracy i w drodze powrotnej

Pracownicy ulegają nieszczęśliwym zdarzeniom nie tylko w czasie wykonywania pracy, lecz także w drodze do pracy jak i w drodze powrotnej. Z wypadkiem, który zdarzył się poza miejscem pracy związane są odmienne obowiązki pracodawcy i pracownika. Problematyczne może okazać się ustalenie, że faktycznie doszło do wypadku oraz w jakich okolicznościach do niego doszło. W artykule przedstawiamy kiedy ma miejsce wypadek w drodze do pracy lub drodze powrotnej oraz jak ustalić okoliczności wypadku!

Kiedy ma miejsce wypadek w drodze do pracy lub drodze powrotnej?

Wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego. Aby zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy powinno mieć charakter nagły, najczęściej jednorazowy, powstałe na skutek działania siły zewnętrznej. Wspomnianą siłą zewnętrzną może być wszystko co wywoła szkodliwe skutki, niezależnie od woli pracownika, przykładowo może to być narzędzie, siła przyrody, zwierzę czy także zachowanie osób trzecich lub samego poszkodowanego.

Istotny jest również czas i miejsce, w którym doszło do wypadku. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu także drogę do miejsca lub z miejsca:

1. innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
2. zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
3. zwykłego spożywania posiłków;
4. odbywania nauki lub studiów.

Za wypadek w drodze do pracy, należy uznać takie zdarzenie, które nastąpiło w trakcie pokonywania najkrótszej i nieprzerwanej trasy bądź trasą najdogodniejszej dla pracownika ze względów komunikacyjnych. W wyjątkowych okolicznościach nawet wypadek w czasie przerwy w drodze do domu lub pracy może zostać zakwalifikowany jako wypadek w drodze do pracy lub z pracy, pod warunkiem, że przerwa była życiowo uzasadniona i czas jej trwania nie przekraczał granic potrzeby.

Przykład 1.

Wypadek w czasie przerwa w drodze do domu, której celem jest spotkanie towarzyskie nie zostanie uznany za wypadek w drodze z pracy.

Jeżeli jednak pracownik ulegnie wypadkowi w trakcie codziennych, rutynowych zakupów zostanie, zdarzenie to zostanie zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Często zdarza się tak, że pracownicy, celem zmniejszenia kosztów dojazdu, ustalają wspólny środek transportu. Wówczas po stronie pracodawcy pojawia się problem jak należy zakwalifikować zdarzenie, do którego doszło w trakcie pokonywania trasy , która nie była najkrótsza i nie wpisuje się w definicję wypadku w drodze do pracy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12.03.2020 r. sygn. III AUa 895/19 za drogę do lub z miejsca pracy, mimo wydłużenia najkrótszej drogi, należy uznać także podwiezienie współpracownicy do domu, w sytuacji gdy:

• jest to droga rutynowa, 
• jazda współpracownic odbywała się za wiedzą przełożonego, który opracował grafik ich pracy, aby mogły razem dojeżdżać do/z pracy własnym samochodem z uwagi na:
• brak środków komunikacji publicznej i potrzebę obniżenia kosztów dojazdu,
• podwiezienie współpracownicy nie przekracza czasowych granic potrzeby.

Niekiedy nawet zdarzenie, które miało miejsce w zakładzie pracy może zostać również zakwalifikowane jako wypadek w drodze do pracy. Dzieje się tak wówczas gdy zdarzenie nie ma związku z pracą i wykonywaniem obowiązków powierzonych w umowie o pracę.

Przykład 2.

Pracownik po wejściu na teren zakładu pracy, potknął się i upadł, gdzie doznał urazu dłoni. Następnie udał się do gabinetu, gdzie podpisał listę obecności. Niniejsze zdarzenie powinno zostać zakwalifikowane jako wypadek w drodze do pracy, a nie jako wypadek przy pracy. Uraz powstał przed podjęciem pracy.

Prawidłowa kwalifikacja incydentu wpływa na zakres związanych z tym obowiązków znajdujących się po stronie pracownika i pracodawcy oraz określa zasady wymaganej dokumentacji.

Ustalenie okoliczności wypadku

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia z 24.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania zobowiązuje poszkodowanego pracownika do niezwłocznego zawiadomienia. Jeżeli niezwłoczne zawiadomienie nie jest możliwe, pracownik powinien zawiadomić pracodawcę jak najszybciej po ustaniu przeszkody.

Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie: 

1. oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia, 
2. informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy, 
3. ustaleń sporządzającego kartę. 

Poszkodowany w wypadku w drodze do pracy lub z pracy, zgłaszając wypadek pracodawcy powinien przedstawić stosowne dokumenty. Poza oświadczeniem co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia, mogą to być także informacje o zdarzeniu od osób postronnych, które były świadkiem zdarzenia lub które zawodowo udzielały pomocy w związku ze zdarzeniem, np., policja, służby ratunkowe.

W terminie 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku pracodawca obowiązany jest:

• ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz
• sporządzić kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku do rozporządzenia MPiPS z 24.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jego sporządzania. 

Kartę sporządza się w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej.

Pracodawca swoje obowiązki związane z wypadkiem może scedować na zespół powypadkowy działający w zakładzie pracy, powołany celem ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Jeżeli jednak takiego zespołu nie ma, to pracodawca samodzielnie dokonuje analizy zgłoszonych dokumentów i na tej podstawie stwierdza, że doszło do wypadku w drodze do pracy. Ma prawo odbierać oświadczenia i wyjaśnienia pochodzące od poszkodowanego, członków jego rodziny, czy osób trzecich mających wiedze w sprawie. Nie może jednak ich przesłuchiwać na okoliczność zdarzenia. Nie ma również przeszkód aby pracodawca samodzielnie podjął inicjatywę ustalenia charakteru zdarzenia, wykorzystując w tym celu własne źródła.

Pracodawca, sporządzając kartę wypadku powinien rozstrzygnąć czy zostały spełnione przesłanki uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. W szczególności powinien zwrócić uwagę i odnieść się do: nagłości zdarzenia, wystąpienia przyczyny zewnętrznej, związku miejsca zdarzenia z drogą do pracy lub z pracy. Na tej podstawie pracodawca kwalifikuje wypadek, określa jednoznacznie czy stanowi od wypadek w drodze z pracy lub do pracy czy też nie. Pracodawca, który stwierdził, że zdarzenie nie stanowi wypadku zobowiązany jest do uzasadnienia swojego stanowiska w protokole powypadkowym. Wówczas pracownik może dochodzić przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych ustalenia, że określone zdarzenie stanowi wypadek przy pracy.

Pracodawcy w sporze z pracownikami dotyczącymi kwalifikacji wypadku w drodze do pracy w uzasadnieniu podnoszą, że skoro zdarzenie zostało wywołane z wyłącznej winy pracownika to nie należy kwalifikować je jako wypadku a tym bardziej nie przysługują mu żadne świadczenia. Stanowisko to nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa. Wina pracownika, brak ostrożności wymaganej w danych okolicznościach czy przyczynienie się do powstania szkody nie wpływa na kwalifikacje zdarzenia, prawo do należnych świadczeń oraz ich wysokość.

Świadczenia, które przysługują pracownikowi

Pracownikowi, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy nie przysługują świadczenia wynikające z ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W związku z wypadkiem pracownik nie nabywa prawa do jednorazowego odszkodowania ani do rent np. z tytułu niezdolności do pracy.

Pracownik, którego niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Nie dotyczy go 30 dniowy okres wyczekiwania. 

W pewnych jednak okolicznościach pracownik może utracić prawo do świadczeń chorobowych z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Mimo restrykcyjnie określonego czasu na zgłoszenie wypadku, nie ma przeszkód aby pracownik zgłosił wypadek z opóźnieniem. Także wówczas pracodawca powinien przeanalizować zdarzenie według wyżej wskazanych zasad, określając czy zdarzenie faktycznie miało miejsce i czy stanowi ono wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Samo uznanie, za wypadek nie spowoduje obowiązku wypłaty ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, również z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy, przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Od tej reguły przysługują dwa odstępstwa:

1. jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, wtedy termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia;
2. jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek albo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

W interesie pracownika jest to, aby jak najszybciej dokonał zawiadomienia o wypadku, opóźnienie lub brak stosownej informacji wpływa na prawo do przysługujących mu świadczeń i ich wysokość.

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504 t.j).
2. Ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 t.j).
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 t.j.).
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz.U. z 2013 r. poz. 924 t.j).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.