Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

Każdy przedsiębiorca zatrudniający pracowników zetknął się z różnego typu funduszami, od takich funkcjonujących na szczeblu centralnym (np. Fundusz Pracy) po instytucje działające w zakładzie pracy (np. fundusze socjalne lub związkowe). Szczególnym rodzajem jest z pewnością zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – kto tworzy ten fundusz oraz jakie są zasady jego funkcjonowania? O tym piszemy w niniejszym artykule.

Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – kto tworzy i na jakiej podstawie?

Kwestie dotyczące tworzenia i działania zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zwanej dalej „ustawą rehabilitacyjną”.

W myśl art. 33 ust. 1 ustawy rehabilitacyjnej – do utworzenia zfron zobowiązany jest przedsiębiorca prowadzący zakład pracy chronionej (zpch).

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy rehabilitacyjnej status prowadzącego zpch może uzyskać pracodawca prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy, zatrudniający nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźniki zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami określone w cytowanej ustawie przez okres co najmniej 6 miesięcy oraz spełniający pozostałe warunki wskazane w tym przepisie.

Zobacz też:

Zatrudnianie osób niepełnosprawnych - jakie korzyści z tego płyną?

Środki tworzące zfron

Ustawa o niepełnosprawności przewiduje, że zfron jest tworzony w szczególności:

ze środków uzyskanych ze zwolnień z podatków i opłat wskazanych w art. 31 ust. 1 ustawy rehabilitacyjnej, przekazywanych na zfron w wysokości 90%;
z części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, zgodnie z odrębnymi przepisami, z tym że za dzień uzyskania tych środków uznaje się dzień wypłaty wynagrodzeń;
z wpływów pochodzących z zapisów i darowizn;
z odsetek od środków zgromadzonych na rachunku zfron;
ze środków pochodzących ze zbycia środków trwałych zakupionych w ramach zfron, w części niezamortyzowanej.

Obowiązki pracodawcy prowadzącego zpch

Pracodawca, który prowadzi zpch, ma rozliczne, dodatkowe obowiązki – oznacza to, że jest on obowiązany do:

prowadzenia ewidencji środków zfron;
prowadzenia rachunku bankowego środków zfron;
wydatkowania środków tego funduszu wyłącznie z rachunku bankowego środków zfron; środki funduszu mogą być wypłacane z rachunku bankowego środków zfron do kasy funduszu w celu ich wypłaty osobom z niepełnosprawnościami oraz osobom uprawnionym do pomocy indywidualnej ze środków zfron;
przekazywania środków zfron na rachunek tego funduszu – w terminie 7 dni od dnia, w którym środki te uzyskano;
przeznaczania co najmniej 15% środków zfron na indywidualne programy rehabilitacji;
przeznaczania co najmniej 10% środków zfron na pomoc indywidualną dla pracowników z niepełnosprawnościami i byłych niepracujących pracowników z niepełnosprawnościami tego zakładu.

Środki zgromadzone w ramach zfron przeznacza się na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej (obejmującej m.in. indywidualne programy rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami opracowane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne) oraz ubezpieczenie osób z niepełnosprawnościami, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.

Pracodawca prowadzący zpch może także udzielać ze środków zfron pomocy byłym niepracującym pracownikom z niepełnosprawnościami tego zakładu, na cele związane z rehabilitacją leczniczą i społeczną.

Obowiązki pracodawcy w razie dysponowania środkami zfron niezgodnie z przeznaczeniem

Ustawa rehabilitacyjna przewiduje określone konsekwencje w przypadku dysponowania środkami zfron niezgodnie z celami określonymi w przepisach. W przypadku działania wbrew prawu pracodawca jest obowiązany do dokonania:

zwrotu 100% kwoty tych środków na zfron, oraz
wpłaty w wysokości 30% tych środków na zfron w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym doszło do ujawnienia niezgodnego z ustawą rehabilitacyjną przeznaczenia środków zfron oraz niedotrzymania terminu przekazania środków zfron na rachunek funduszu wynoszącego 7 dni od dnia, w którym środki te otrzymano. Należy podkreślić, że wskazana wpłata nie może obciążać zfron.

Postępowanie w przypadku likwidacji, upadłości lub wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej zpch

W razie gdyby doszło do likwidacji, upadłości lub wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej prowadzonego przez pracodawcę zpch albo utraty statusu zpch niewykorzystane według stanu na dzień likwidacji, upadłości lub utraty statusu zpch środki zfron podlegają niezwłocznie wpłacie do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Odpowiednie dyspozycje w tym zakresie zostały zawarte w art. 33 ust. 7 ustawy rehabilitacyjnej.

Przepis art. 33 ust. 7 ustawy rehabilitacyjnej nie ma zastosowania w przypadku gdy likwidacja zpch następuje w związku z przejęciem zakładu przez inny zpch lub w wyniku połączenia z takim zakładem, a niewykorzystane środki zfron podlegają przekazaniu w terminie do 3 miesięcy na fundusz zakładu przejmującego zakład likwidowany.

Wpłacie do PFRON podlega także kwota odpowiadająca kwocie wydatkowanej ze środków zfron na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk pracy dla osób z niepełnosprawnościami, budową lub rozbudową bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i socjalnej oraz na zakup środków transportu – w części, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi, ustalonymi przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych wynikających z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych na dzień zaistnienia okoliczności wskazanych w art. 33 ust. 7 ustawy rehabilitacyjnej.

W przypadku utraty statusu zpch i osiągania stanu zatrudnienia ogółem w wysokości co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w wysokości co najmniej 25% pracodawca zachowuje zfron i niewykorzystane środki tego funduszu.

Szczegółowe zasady dysponowania środkami zfron

Szczegółowe zasady dysponowania środkami zfron, w tym rodzaje wydatków, jakie mogą zostać sfinansowane z funduszu, określono w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) z dnia 19 grudnia 2007 roku w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 roku poz. 1023, ze zm.). Zgodnie z zapisami wymienionego aktu wykonawczego środki zfron przeznacza się m.in. na:

wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób z niepełnosprawnościami;
finansowanie części kosztów wprowadzenia nowoczesnych technologii i prototypowych wzorów oraz programów organizacyjnych proporcjonalnie do liczby zatrudnionych osób z niepełnosprawnościami w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy;
tworzenie, modernizację, remont, rozbudowę i utrzymanie bazy rehabilitacyjnej, socjalnej i wypoczynkowej, w szczególności przychodni, gabinetów fizjoterapii, internatów, hoteli i stołówek;
podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne;
dodatkowe wynagrodzenie pracowników za znajomość i posługiwanie się językiem migowym oraz wynagrodzenie lektorów dla pracowników niewidomych;
szkolenia i przekwalifikowanie w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
dowożenie do pracy i z pracy osób z niepełnosprawnościami;
zakup samochodów wyłącznie do przewozu osób z niepełnosprawnościami, w szczególności organizację turnusów rehabilitacyjnych i usprawniających;
działalność sportową, rekreacyjną i turystyczną;
pomoc indywidualną dla osób z niepełnosprawnościami;
indywidualne programy rehabilitacji mające na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych;
wspólne zadania pracodawców prowadzących zakłady z zakresu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej osób z niepełnosprawnościami, na których realizację pracodawcy mogą przeznaczyć do 10% środków zfron, w szczególności na tworzenie i modernizację infrastruktury rehabilitacyjno-socjalnej, przedsięwzięcia inwestycyjne oraz badania i analizy rynku pracy osób z niepełnosprawnościami.

Stosownie do brzmienia § 4a rozp. MPiPS z 19 grudnia 2007 roku – warunkiem wykorzystania zfron jest dokonywanie wydatków z tego funduszu w sposób celowy i oszczędny, z uwzględnieniem optymalnego doboru metod i środków realizacji w stosunku do zakładanych efektów.

Pracodawca ustala zakładowy regulamin wykorzystania środków zfron w uzgodnieniu z:

osobami zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz pracowników z niepełnosprawnościami tego zakładu;
działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub, w przypadku ich braku, przedstawicielami wybranymi przez pracowników z niepełnosprawnościami.

Uzgodnień w zakresie regulaminu zfron dokonuje się w ustalonym przez strony terminie, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia przedłożenia przez pracodawcę regulaminu do uzgodnienia. W razie braku uzgodnienia po upływie tego terminu regulamin ustala sam pracodawca.

Regulamin zfron, niezwłocznie po jego ustaleniu, podaje się do wiadomości pracowników zakładu przez jego ogłoszenie w miejscu ogólnie dostępnym.

Warunkiem przeznaczenia środków zfron na indywidualne programy rehabilitacji jest opracowanie programu rehabilitacji przez komisje rehabilitacyjne, powoływane przez pracodawcę na zasadach określonych w cytowanym rozporządzeniu. Program rehabilitacji opracowywany jest z udziałem pracownika z niepełnosprawnością, którego ten program dotyczy.

Pomoc ze środków zfron dla niepracujących byłych pracowników udzielana jest na finansowanie rehabilitacji społecznej i leczniczej w wysokości i na warunkach takich jak dla pracowników pozostających w zatrudnieniu.

Warunkiem uznania pomocy jako pomocy de minimis jest uzyskanie zaświadczenia wydanego przedsiębiorcy przez organ podatkowy, podmiot uprawniony do pobierania opłat na podstawie odrębnych przepisów lub inny podmiot udzielający pomocy.

Z kolei koszty rat leasingowych związane z nabyciem środków trwałych w drodze leasingu mogą być finansowane tylko w przypadku gdy umowa leasingu skutkuje przeniesieniem własności na pracodawcę.

Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – podsumowanie

Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych ma charakter wewnątrzzakładowy. Do jego utworzenia nie są zobowiązani wszyscy pracodawcy, a jedyni ci z nich, którzy mają status zakładu pracy chronionej. Zasady tworzenia, działania i likwidacji funduszu zostały szczegółowo określone w ustawie rehabilitacyjnej oraz akcie wykonawczym wydanym na jej podstawie. Przepisy ustawowe wskazują m.in., jakie są obowiązki pracodawcy w rozdzielaniu pomocy oraz jakie są konsekwencje wydatkowania środków funduszu niezgodnie z przeznaczeniem. Doprecyzowanie poszczególnych procedur zawierają z kolei zapisy rozporządzenia.

Polecamy:

Skala podatkowa 2024 a kwota wolna od podatku w 2024 roku