Pracownice w ciąży są szczególnie chronione przez prawo. Kodeks Pracy zawiera stosowne przepisy, dzięki którym takiej pracownicy nie można zwolnić z pracy. Istnieją jednak pewne wyjątki. Przeczytaj artykuł i dowiedz się w jakich przypadkach dozwolone jest rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną.
Ochrona przed zwolnieniem
Zgodnie z art. 177 ust. 1, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną.
Wyjątkiem w tym przypadku są kobiety ciężarne zatrudnione w okresie próbnym, nie przekraczającym jednego miesiąca.
Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Przepisu tego nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Jeżeli zmiana warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.
Ponadto, należy pamiętać, iż powyższe przepisy stosuje się także dla pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.
Ochrona w trakcie wypowiedzenia
W przypadku, gdy pracodawca złoży pracownicy wypowiedzenie a następnie kobieta dowie się, iż jest w ciąży, wypowiedzenie traci moc. Zakaz wypowiadania umowy o pracę dotyczy bowiem zarówno jego dokonania w okresie ochronnym, jak i rozwiązania umowy o pracę wskutek wcześniej złożonego wypowiedzenia.
W praktyce może zdarzyć się również sytuacja, kiedy nastąpi rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną, a następnie pracownica dowie się, iż w tym czasie była w ciąży. Co w takim przypadku ? Sprawę tę wyjaśnił SN w wyroku z dnia 29 marca 2001 roku (I PKN 330/00).
Zgodnie z tym wyrokiem, pracownica, która początkowo nie kwestionowała wypowiedzenia jej umowy o pracę, może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną, gdy po dokonaniu wypowiedzenia okazało się, że jest w ciąży lub gdy w okresie wypowiedzenia zaszła w ciążę.
Kobiecie, która nie była w ciąży w chwili wypowiedzenia jej umowy o pracę, lecz zaszła w ciążę w okresie jej wypowiedzenia, przysługuje ochrona niezależnie od tego, czy po okresie wypowiedzenia nastąpiło przerwanie ciąży. Takie stanowisko zajął SN w wyroku z dnia 13 kwietnia 1972 r., III PZP 7/72.
Ponadto, gdy z pracownicą pracodawca zawarł umowę na czas określony, a jej termin upłynął podczas trwania ciąży pracownicy, to termin obowiązywania umowy takiej osoby jest automatycznie przedłużony do dnia porodu, zakładając, że w dniu zgłoszenia upłynął 3 miesiąc księżycowy ciąży pracownicy.
Rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną w przypadku upadłości zakładu
Zgodnie z kodeksem, rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną lub w trakcie urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną powodu ciężkiego zawinienia
Przepisy art. 177 KP nie mają zastosowania w przypadku naruszenia przez pracownicę swoich podstawowych obowiązków. Zgodnie z art. 52 ust. 1 KP, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z ciężarną bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Na podstawie wyroku SN z 18 marca 2008 r. (sygn. akt II PZP 2/08), jeśli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa bądź taka organizacja funkcjonuje, ale nie reprezentuje interesów pracownicy, dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną bez wypowiedzenia.
Inne przyczyny rozwiązania umowy o pracę z ciężarną
Należy pamiętać, iż zgodnie z wyrokiem SN z dnia 3 lutego 1993 r. (I PZP 72/92), ochrona z powodu ciąży nie przysługuje pracownicy, która sama dokonała wypowiedzenia umowę o pracę, a następnie zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia (wyrok SN z 3 lutego 1993 r., I PZP 72/92). Nie złożyła ona bowiem oświadczenia pod wpływem błędu. Umowa zostanie rozwiązana w przewidziany wcześniej sposób.
Taka sama sytuacja dotyczy pracownicy, która nie była w ciąży w momencie złożenia oferty rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron bądź zgody na takie porozumienie, a zaszła w ciążę po tej dacie. W tym przypadku również dojdzie do rozwiązania umowy o pracę.
Ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę z ciężarną przez pracodawcę oraz w trakcie urlopu macierzyńskiego również przez pracodawcę, nie chroni pracownicy także w przypadku wygaśnięcia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 63(2) i art. 66 KP (czyli w przypadku śmierci pracodawcy lub aresztowania pracownicy). Tak więc, zgodnie z tymi przepisami, jeśli pracownicy skończy się umowa w trakcie trwania ciąży, w tym przypadku pracodawca nie ma obowiązku jej przedłużania.
