TSUE w wyroku z 13 października 2022 roku w sprawie C-397/21 orzekł, że możliwy jest zwrot nienależnie zapłaconego VAT od urzędu skarbowego. Jakie skutki może wywołać to orzeczenie na gruncie prawa polskiego? Postaramy się wyjaśnić te kwestie w poniższym tekście.
Przedmiot rozstrzygnięcia w sprawie C-397/21
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła węgierskiego podatnika, który zakupił usługi budowlane od podatnika podatku od wartości dodanej. Podatnik z Węgier zapłacił należność wynikającą z faktury, a usługodawca odprowadził podatek należny. Następnie okazało się, że podatek VAT został błędnie naliczony w wystawionych fakturach (z uwagi na inne miejsce świadczenia).
Ze względu na to, że podatek VAT został błędnie zafakturowany, podatnik z Węgier wystąpił o jego zwrot. Przy czym wniosek nie został skierowany do usługodawcy (ponieważ ten był w trakcie likwidacji i nie posiadał majątku, z którego można by zaspokoić roszczenie), lecz do urzędu skarbowego.
Ostatecznie sprawa trafiła do węgierskiego sądu, a ten zwrócił się do TSUE z pytaniem o dopuszczalność takiego wniosku ze strony podatnika.
Stanowisko TSUE w wyroku w sprawie C-397/2 a zwrot nienależnie zapłaconego VAT
Trybunał wskazał, że takie rozwiązanie, w którym z jednej strony dostawca usług, który błędnie wpłacił VAT na rzecz organów podatkowych, może żądać jego zwrotu, a z drugiej strony odbiorca tych usług może wnieść przeciwko temu dostawcy powództwo cywilne o zwrot nienależnego świadczenia, jest zgodne z zasadami neutralności i skuteczności. System taki umożliwia odbiorcy, który poniósł ciężar VAT wykazanego w fakturze w wyniku błędu, otrzymanie zwrotu nienależnie zapłaconych kwot.
W swoich kolejnych tezach TSUE wskazał, że jeżeli zwrot VAT okaże się niemożliwy lub nadmiernie utrudniony, w szczególności w przypadku niewypłacalności dostawcy, zasady neutralności VAT i skuteczności wymagają, aby państwa członkowskie przewidziały instrumenty niezbędne do umożliwienia odbiorcy odzyskania VAT nienależnie wykazanego na fakturze i zapłaconego, w szczególności poprzez skierowanie wniosku o zwrot bezpośrednio do organu podatkowego.
W rezultacie państwa członkowskie powinny przewidzieć środki i zasady proceduralne niezbędne dla umożliwienia odbiorcy odzyskania nienależnie wykazanego w fakturze podatku.
Dalej czytamy, że na państwach członkowskich ciąży obowiązek przewidzenia możliwości korekty lub zwrotu VAT omyłkowo wykazanego na fakturze i zapłaconego na rzecz podatnika posiadającego prawo do odliczenia zapłaconego w ten sposób VAT.
Jeżeli zatem organ podatkowy nie zwraca nienależnie zapłaconego VAT w rozsądnym terminie po złożeniu przez tego podatnika stosownego wniosku opartego na fakcie, że odzyskanie nienależnie zapłaconej kwoty na rzecz usługodawcy jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, to mamy do czynienia z naruszeniem fundamentalnej zasady neutralności VAT.
W konkluzji TSUE stwierdził, że w przypadku, gdy podatnik, na którego rzecz inny podatnik wyświadczył usługę, może dochodzić bezpośrednio od organu podatkowego zwrotu kwoty odpowiadającej VAT, który został mu nienależnie wykazany na fakturze przez owego usługodawcę i który został przekazany przez tego usługodawcę skarbowi państwa, organ ten jest zobowiązany do zapłaty odsetek od tej kwoty, jeżeli nie dokonał jej zwrotu w rozsądnym terminie po tym, jak został do tego wezwany.
Treść orzeczenia TSUE a sytuacja polskich podatników
Zastanówmy się, jaki wpływ ma treść wyroku na sytuację polskich podatników.
Przykład 1.
Podatnik A zwolniony z VAT nabył usługę od czynnego podatnika B. Podatnik B wystawił fakturę z kwotą podatku należnego. Cała należność została uregulowana przez podatnika A, a podatnik B odprowadził do US podatek należny VAT. Następnie w toku czynności weryfikacyjnych prowadzonych przez organ podatkowy okazało się, że podatek został wykazany przez podatnika B nienależnie. Podatnik A jako podmiot zwolniony z VAT nie miał możliwości odliczenia podatku naliczonego, w związku z czym poniósł jego ekonomiczny ciężar. Odzyskanie nienależnie zapłaconego VAT od podatnika B było niemożliwe, ponieważ ten był w stanie likwidacji. W świetle wyroku TSUE podatnik A może ubiegać się o zwrot nienależnie zapłaconego VAT bezpośrednio od urzędu skarbowego.
W przypadku polskich przedsiębiorców problem ten dotyczy przede wszystkim korekty zawyżonego podatku VAT przy sprzedaży dla konsumentów.
Polski fiskus stoi na stanowisku, że zwrot zapłaconego podatku VAT na rzecz podatnika, który nie poniósł ekonomicznego ciężaru tego podatku, oznaczałby nieuzasadnione przysporzenie podatnika ze strony Skarbu Państwa.
W konsekwencji podatnicy nie mają prawa, w przypadku błędnego stosowania zawyżonej stawki podatku VAT, do korekty stawki podatku VAT oraz kwoty należnego podatku od towarów i usług dla sprzedaży towarów osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej ewidencjonowanej przy użyciu kasy rejestrującej.
Tak przykładowo uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 30 kwietnia 2020 roku, nr 0111-KDIB3-1.4012.112.2020.1.ICz.
Jednakże w świetle przywołanego wyroku TSUE C-387/21 stanowisko fiskusa nie jest prawidłowe i podatnik może odzyskać od Skarbu Państwa nienależnie zapłacony VAT.
W zakresie tego problemu warto także wskazać na treść opinii rzecznika generalnego TSUE z 8 września 2022 roku w sprawie C-378/21. Rzecznik stwierdził dopuszczalność odzyskania od fiskusa zawyżonego VAT wykazanego na paragonie. W opinii możemy przeczytać, że podatnik powinien mieć możliwość skorygowania VAT, jeżeli wystawi paragon na rzecz konsumenta z zawyżonym podatkiem VAT. Zwrot nienależnie zapłaconego VAT nie stanowi żadnego bezpodstawnego wzbogacenia.
Omawiany przez nas wyrok TSUE z 13 października 2022 roku prezentuje interesujące tezy oraz przedstawia korzystne stanowisko dla podatników w zakresie możliwości odzyskania nienależnie zapłaconego podatku VAT bezpośrednio od organów podatkowych.
W dalszym ciągu czekamy, w jaki sposób do tez przedstawionych w wyroku odniosą się polskie organy podatkowe i jak będą podchodzić do wniosków podatników o zwrot nienależnie zapłaconego VAT.
