Wielu podatników korzysta z podmiotowego zwolnienia od podatku VAT. Nie zmienia to jednak faktu, że często świadczą oni usługi dla zagranicznych kontrahentów. W takim przypadku pojawia się pytanie, czy standardowe zwolnienie podmiotowe obejmuje swoim zakresem także usługi zagraniczne. Jak rozliczyć świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca?
Zakres zwolnienia podmiotowego
Przyjrzyjmy się bliżej zwolnieniu podmiotowemu. Jak stanowi art. 113 ust. 1 ustawy VAT zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Jak zatem widać, zwolnienie to odnosi się do sprzedaży.
Co ciekawe, ustawa o podatku od towarów i usług wyjaśnia nam, co należy rozumieć poprzez sprzedaż. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 22 ustawy o VAT sprzedaż oznacza odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Jak zatem widać, obejmuje ona wszelkie te czynności, których miejscem opodatkowania jest terytorium Polski.
Świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca
W świetle dotychczasowych wyjaśnień pojawia się pytanie, w jaki sposób podatnik zwolniony z VAT powinien potraktować usługi zagraniczne. Przede wszystkim wskażmy, że mówiąc o usługach zagranicznych, mamy na myśli takie, których miejsce opodatkowania znajduje się w innym kraju. Natomiast, aby ustalić, gdzie znajduje się kraj opodatkowania usługi, należy odnieść się do przepisów regulujących miejsce świadczenia.
Reguła ogólna wyrażona w art. 28b ust. 1 ustawy VAT wskazuje, że miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2–4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n. Pomijając zatem liczne wyjątki, możemy wskazać, że zasadniczo usługa podlega opodatkowaniu w kraju siedziby usługobiorcy.
Zauważmy, że powyższy przepis nie ogranicza się wyłącznie do podatników czynnych. Jak wskazuje art. 28a ustawy VAT, na potrzeby przepisów stanowiących o miejscu świadczenia usług przez podatników rozumie się podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na jej cel czy rezultat. Oznacza to, że przepisy dotyczące miejsca świadczenia odnoszą się zarówno do podatników czynnych, jak i zwolnionych z VAT.
W pierwszej kolejności wskażmy na obowiązek zarejestrowania się jako podatnik VAT UE. Zgodnie z art. 97 ust. 1 podatnicy, o których mowa w art. 15, podlegający obowiązkowi zarejestrowania jako podatnicy VAT czynni, są obowiązani przed dniem dokonania pierwszej wewnątrzwspólnotowej dostawy lub pierwszego wewnątrzwspólnotowego nabycia zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R o zamiarze rozpoczęcia wykonywania tych czynności. Jak stanowi art. 97 ust. 3 ustawy VAT, obowiązek ten dotyczy także innych podatników świadczących usługi, do których stosuje się art. 28b ustawy VAT.
W konsekwencji za świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca, taki przedsiębiorca musi zarejestrować się do celów podatku VAT UE oraz posługiwać się numerem identyfikacji podatkowej poprzedzonym kodem PL. Rejestracji dokonuje się na formularzu VAT-R w części C.3 poprzez zaznaczenie poz. 67.
Przykład 1.
Polski podatnik zwolniony podmiotowo z VAT zamierza wykonać usługę informatyczną na rzecz podatnika z Niemiec. W takim przypadku usługa będzie opodatkowana w Niemczech zgodnie z art. 28b ustawy VAT. Jednakże polski podatnik jeszcze przed wykonaniem tej usługi musi zarejestrować się jako podatnik VAT UE. Na fakturze powinien wskazać swój NIP z przedrostkiem PL.
Następny obowiązek dotyczący podatnika zwolnionego z VAT to składanie informacji podsumowujących w związku ze świadczeniem usług na terytorium UE, dla których podatnikiem jest usługobiorca. Jak wynika z art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT, podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT UE są obowiązani składać w urzędzie skarbowym zbiorcze informacje o dokonanych usługach świadczonych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju (tzw. informacje podsumowujące). Informacje podsumowujące składa się za okresy miesięczne za pomocą środków komunikacji elektronicznej w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dokonania transakcji.
Na zakończenie dodajmy, że świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca, wykonującego usługę na rzecz innego podatnika poza naszym krajem, obowiązek rozliczenia podatku na zasadzie odwrotnego obciążenia zostaje przeniesiony na nabywcę. W rezultacie usługa ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce, lecz w kraju siedziby usługobiorcy. To nabywca zobowiązany jest do rozliczenia podatku w swoim kraju na zasadzie importu usług. W konsekwencji podatnik zwolniony z tytułu świadczenia takiej usługi nie ma obowiązku składania deklaracji podatkowej.
Nie zapominajmy, że wykonana przez podatnika zwolnionego z VAT usługa musi zostać udokumentowana fakturą. Obowiązują w tym przypadku analogiczne zasady jak w przypadku faktur wystawianych przez podatników czynnych, zatem faktura ta zawiera wartość netto usługi, nie zawiera kwoty podatku ani też stawki podatku (NP). Konieczne jest również umieszczenie adnotacji „odwrotne obciążenie”. Jak już poprzednio wskazaliśmy, trzeba także posługiwać się unijnym numerem NIP PL.
Świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca - usługi budowlane
Odnieśmy się również do typowego przypadku, w którym podmiot z branży budowlanej korzysta ze zwolnienia podmiotowego w Polsce, ale równocześnie wykonuje usługi budowlane w innych krajach.
W tych okolicznościach zastosowanie będzie miał art. 28e ustawy VAT, który podaje, że usługi wykonywane na nieruchomościach są opodatkowane w kraju położenia nieruchomości. Nie stosujemy tu art. 28b ustawy VAT, co w dalszej kolejności oznacza, że zagraniczne usługi budowlane nie wymagają rejestracji dla celów VAT UE oraz składania informacji podsumowujących.
Przykład 2.
Świadczenie usług zagranicznych przez nievatowca, który wykonał usługę budowlaną dla niemieckiego podatnika na nieruchomości położonej w Niemczech. W takim przypadku usługa ta jest opodatkowana w Niemczech, a obowiązek rozliczenia podatku przejmuje niemiecki kontrahent będący podatnikiem. W konsekwencji polski podatnik wystawia fakturę z odwrotnym obciążeniem. Jednakże z uwagi na fakt, że zastosowanie ma art. 28e ustawy VAT, nie musi on rejestrować się do VAT UE oraz składać informacji podsumowujących.
Druga bardzo istotna kwestia dotyczy wliczania wartości zagranicznych usług do limitu obrotu dającego prawo do zwolnienia od podatku. Jak wskazywaliśmy na wstępie, zwolnienie podmiotowe dotyczy wyłącznie sprzedaży, przez którą należy rozumieć czynności mające miejsce opodatkowania w Polsce. Natomiast zagraniczne usługi, w tym także budowlane, są opodatkowane w innym kraju. Powoduje to, że ich wartość nie wlicza się do limitu 200 000 zł.
Przykład 3.
Polski podatnik zwolniony z VAT wykonał w roku podatkowym dwie usługi budowlane. Pierwsza dla kontrahenta z Polski o wartości 100 000 zł oraz druga o wartości 200 000 zł dla przedsiębiorcy w Niemczech. W tych warunkach podatnik nie utraci prawa do zwolnienia podmiotowego, ponieważ zagraniczna usługa wykonana na nieruchomości położonej w Niemczech nie wlicza się do limitu.
Przechodząc do podsumowania naszego artykułu, należy podkreślić, że świadczenie zagranicznych usług przez podatnika zwolnionego z VAT wiąże się z wieloma obowiązkami podatkowymi, takimi jak rejestracja dla celów unijnego VAT czy składanie informacji podsumowujących. Choć zasadniczo nie występuje konieczność zapłaty podatku, to jednak nie można zapominać o konieczności dokumentowania transakcji fakturą. Co jednak istotne, zagraniczne usługi opodatkowane w innym kraju nie wliczają się do limitu zwolnienia określonego w art. 113 ust. 1 ustawy VAT.