Biuro Informacji Gospodarczej (BIG) – nawet jeżeli mamy „czyste sumienie” i nie posiadamy zadłużenia, wzmianka o tej instytucji wywołuje w nas niepokój. Zapewne dlatego, że BIG zajmuje się głównie zbieraniem, przechowywaniem i udostępnianiem informacji o nierzetelnych dłużnikach. Każdy, kto chociaż w niewielkim stopniu miał problem ze spłatą swoich zobowiązań, np. pożyczki, kredytu czy faktury wystawionej przez kontrahenta, może zostać wprowadzony do rejestru BIG. W takiej sytuacji próba skorzystania z najmniejszego wsparcia finansowego, np. w postaci zakupu telewizora na raty, może spotkać się z decyzją odmowną.
Biuro Informacji Gospodarczej to rejestr, w którym gromadzone są dane dotyczące wiarygodności płatniczej osób fizycznych (konsumentów), osób prawnych (przedsiębiorców) oraz innych podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym. Oprócz tego instytucje te zajmują się również zbieraniem pozytywnych danych na temat płatników, którzy terminowo regulują swoje zobowiązania. Czym dokładnie zajmują się BIG-i? Kto ma prawo zgłosić dłużnika do rejestru? W jaki sposób można otrzymać informację o kontrahencie? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.
Jakie podmioty mogą prowadzić Biuro Informacji Gospodarczej?
Zasady założenia i funkcjonowania Biur Informacji Gospodarczej zostały uregulowane w Ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (dalej jako ustawa o BIG). Zgodnie z art. 5 powyższej ustawy formą prowadzenia biura może być wyłącznie spółka akcyjna. Istotny jest fakt, że forma ta jest przeznaczona do prowadzenia, a nie utworzenia biura, co oznacza, że w razie zmiany formy prawnej spółki po jej zarejestrowaniu na inną niedopuszczalne jest kontynuowanie przez nią działalności BIG.
Odnośnie zasad działania takiej spółki należy nadmienić, że akcjonariuszom spółki akcyjnej nie przysługuje prawo do kontroli działalności spółki, w tym do przeglądania ksiąg i dokumentów. Takie uprawnienia przysługują wyłącznie radzie nadzorczej. Dodatkowo akcjonariusze stanowią wobec spółki niejako podmioty trzecie, co oznacza, iż mogą uzyskać dostęp do informacji gospodarczych gromadzonych przez biuro wyłącznie na zasadach określonych w ustawie o BIG. Taka regulacja ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa informacji gospodarczych przechowywanych przez biuro, w tym ograniczenie dostępu do tych informacji przez osoby przypadkowe, które mogłyby je wykorzystać niezgodnie z obowiązującym prawem.
Aktualnie w Polsce funkcjonuje sześć spółek, które zdołały spełnić przesłanki ustawowe i mają uprawnienia do prowadzenia Biura Informacji Gospodarczej. Są to:
- Bisnode Międzynarodowe Biuro Informacji Gospodarczej SA;
- BIG InfoMonitor SA;
- Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej SA;
- Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej SA;
- ERIF Biuro Informacji Gospodarczej SA;
- Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych Biuro Informacji Gospodarczej SA.
Znamienne jest to, że każde z wyżej wymienionych biur działa autonomicznie i nie ma powiązanych ze sobą systemów wymiany danych. W związku z tym każde z nich prowadzi własną listę dłużników. Dlatego aby mieć pewność, np. przy próbie zweryfikowania wypłacalności swojego kontrahenta, zaleca się wystąpienie z zapytaniem do każdego z działającego na terytorium RP BIG-u.
W jaki sposób działa BIG?
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o BIG głównym przedmiotem działalności biura informacji gospodarczej jest pośrednictwo w udostępnianiu informacji gospodarczych. Najprościej rzecz ujmując, polega ono na przyjmowaniu informacji gospodarczych od wierzycieli, przechowywaniu oraz ujawnianiu tych informacji podmiotom uprawnionym.
Na czym więc zarabiają biura? Na „handlu” informacjami. Aby wpisać dłużnika do rejestru BIG, wierzyciel jest zobowiązany uiścić opłatę. Opłata zależy od wysokości długu oraz rodzaju podmiotu zgłaszającego – opłaty od osób fizycznych są niższe, aniżeli te pobierane od przedsiębiorców. Kolejnym źródłem zarobku jest prawo do udostępniania informacji o podmiotach znajdujących się w rejestrze – w większości wypadków wnioski o udostępnienie danych konkretnego podmiotu są wydawane odpłatnie.
Przepisy art. 7 ust. 2 ustawy o BIG wymieniają dodatkowe rodzaje działalności, które mogą stanowić uboczny przedmiot działalności biura. BIG może się więc zajmować również:
- przetwarzaniem archiwalnych informacji gospodarczych dla celów statystycznych;
- zarządzaniem majątkiem biura;
- prowadzeniem działalności szkoleniowej, edukacyjnej oraz wydawniczej w zakresie objętym działalnością biura.
Przy czym przychody z dodatkowej działalności biura nie mogą przekraczać 10% przychodów ogólnych.
Doktryna podkreśla, iż z uwagi na enumeratywne wymienienie w powyższym przepisie przedmiotów działalności, jakimi może zajmować się biuro, niedopuszczalnym jest prowadzenie owej działalności w innym zakresie. Co więcej, biuro nie może powierzyć wykonywania czynności związanych z przedmiotem działalności gospodarczej innym podmiotom, które nie spełniają wymogów ustawy o BIG. Oznacza to, że obowiązki BIG mogą zostać przekazane innym biurom lub instytucjom utworzonym przez banki i bankowe izby gospodarcze zgodnie z art. 105 ust. 4 ustawy Prawo bankowe.
Kto jest uprawniony do wpisania dłużnika do rejestru BIG?
Przesłanki umożliwiające zgłoszenie dłużnika do rejestru BIG zostały szczegółowo określone w art. 14 i art. 15 ustawy o BIG. Co do zasady, do złożenia wniosku o wpisanie dłużnika na listę dłużników ma prawo każdy podmiot, o ile zawarł umowę z biurem w przedmiocie udostępniania informacji gospodarczych. Dopiero po zawarciu takiej umowy wierzyciel może przekazywać do BIG informacje gospodarcze w celu ich ujawnienia. Umowa z biurem powinna zostać sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności.
Należy podkreślić, że nie w każdym wypadku dłużnik może być zgłoszony do rejestru BIG. Aby do tego doszło, muszą zostać spełnione odpowiednie ustawowe warunki. Dodatkowo ustawa rozróżnia przypadki zgłoszenia dłużnika będącego konsumentem i takiego, który konsumentem nie jest.
Zgodnie z art. 14 ustawy o BIG wierzyciel może przekazać do biura informacje o zadłużeniu dotyczące podmiotu będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy zostaną łącznie spełnione następujące warunki:
- zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy o kredyt konsumencki, o świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, o przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, o dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, o dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, o wywóz nieczystości oraz o dostarczanie energii cieplnej;
- łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika wynosi co najmniej 200 zł i są one wymagalne od co najmniej 30 dni;
- upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura;
- nie upłynęło 6 lat od dnia wymagalności zobowiązania, a w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego lub roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd nie upłynęło 6 lat od dnia stwierdzenia roszczenia.
Odnośnie dłużników niebędących konsumentami, wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu jedynie w sytuacji, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
- zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy związanej z wykonywaniem działalności gospodarczej;
- łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika niebędącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 500 zł i są one wymagalne od co najmniej 30 dni;
- upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych wezwania do zapłaty zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.
Ile czasu BIG przetrzymuje informacje?
Informacje dotyczące długów przechowywane są w rejestrach biur do momentu kiedy wierzyciel nie zawiadomi o spłacie zaległości. Zgodnie z art. 18 ustawy o BIG wierzyciel powinien powiadomić biuro o dokonaniu spłaty długu w ciągu 14 dni od dnia uregulowania zobowiązań. Po otrzymaniu takiej informacji wpis jest usuwany z bazy danych. Informacja o zadłużeniu może być też usunięta wcześniej, jeżeli uzasadniony wniosek w tym zakresie złoży wierzycielowi dłużnik.
W jaki sposób można sprawdzić dane o sobie lub kontrahencie?
Prawo dostępu do informacji gospodarczych przechowywanych przez BIG posiada każdy podmiot, o ile ma w tym uzasadniony interes.
Co do zasady, dostęp do danych dotyczących dłużników będących konsumentami jest bezpłatny, jeżeli następuje nie częściej niż raz na 6 miesięcy. Przy częstszej próbie kontroli wiąże się już z niewielkimi opłatami. Jeżeli przedmiotem wniosku są informacje o zadłużeniu podmiotu niebędącego konsumentem, wnioskujący musi liczyć się z opłatą – nie wyższą niż 0,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2020 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 2600 zł, co oznacza, że opłata od wniosku nie może przekroczyć 13 zł.
Jeśli chodzi o podmioty, które są uprawnione do dostępu do danych BIG, przedsiębiorcy mogą sprawdzać dowolnego przedsiębiorcę, w tym siebie bez ograniczeń, zaś przy konsumencie wymagane jest jego pisemne upoważnienie, mające nie więcej niż 30 dni od dnia jego udzielenia.
Konsument może sprawdzać bez ograniczeń dowolnego przedsiębiorcę. Jeśli zaś chodzi o innych konsumentów, ma prawo do skontrolowania jedynie własnej sytuacji (bezpłatnie raz na 6 miesięcy); innych konsumentów nie zrewiduje.
Biuro Informacji Gospodarczej – podsumowanie
Mimo złej sławy biur informacji gospodarczej należy stwierdzić, że instytucje te są bardzo pożyteczne. Po pierwsze, pozwalają upewnić się co do wiarygodności i płynności finansowej danej osoby, przedsiębiorstwa czy innej instytucji, z którymi planujemy „robić interesy”. Dodatkowo dają możliwość kontrolowania własnych zobowiązań poprzez prawo do bezpłatnego wglądu do informacji o swoim ewentualnym zadłużeniu. Po drugie, omawiane instytucje można wykorzystać również na swoją korzyść – zgodnie z danymi udostępnionymi przez BIG InfoMonitor ponad 35% dłużników dokonuje spłaty zadłużenia w ciągu kilku dni po otrzymaniu informacji o wpisaniu ich do rejestru dłużników. Oznacza to, że biura informacji gospodarczej mogą być bardzo skutecznym, pozasądowym „motywatorem” dla kontrahentów zalegających w spłacie naszych należności.
Wszystko, co ma jasną stronę, ma również tę ciemną, czyli wady. Jeżeli to my trafimy do rejestru, może być nam trudno uzyskać jakikolwiek kredyt czy pożyczkę. Należy pamiętać, że do BIG trafia się już za dług w wysokości 200 zł, a skutkiem takiego stanu rzeczy może być np. decyzja odmowna o udzieleniu kredytu hipotecznego na 400 tys. zł, nawet mimo wysokich zarobków.
