Spółki kapitałowe działają przez właściwe dla siebie organy. Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za prawidłowość wykonywanych obowiązków. Co jeśli nastąpi brak absolutorium dla zarządu? Czy może on wówczas zostać odwołany, a jego członkowie powinni liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawczą względem spółki i pozostałych wspólników?
Czym jest absolutorium?
Absolutorium jest pojęciem wywodzącym się z prawa rzymskiego i oznacza akt prawny dokonywany przez stosowny organ uprawniony na podstawie przedstawionego sprawozdania rachunkowego. Udzielenie absolutorium każdorazowo powinno być rozumiane jako stwierdzenie prawidłowości działania innego organu lub pojedynczych osób – stanowi pewną formę zatwierdzenia legalności dotychczas podejmowanych działań.
Absolutorium w spółce prawa handlowego
Spółki kapitałowe mają odrębną osobowość prawną i działają przez wyznaczone organy. Jednym z ważniejszych jest zarząd spółki, który reprezentuje ją na zewnątrz i prowadzi jej sprawy. Zarząd musi podejmować wiele ważnych decyzji, które rzutują na całokształt danej spółki oraz jej sytuację finansową. Decyzje, które zapadają w zarządzie, mogą być niekiedy nieprawidłowe, skutkiem czego będą rodziły odpowiedzialność po stronie spółki, a w skrajnych przypadkach także względem poszczególnych członków zarządu.
Udzielenie absolutorium zarządowi spółki kapitałowej jest potwierdzeniem tego, że w danym okresie wypełniał on swoje zadania należycie, tj. w zgodzie z interesem spółki oraz obowiązującymi przepisami prawnymi. Tak naprawdę w żadnej ustawie nie odnajdziemy definicji absolutorium udzielanego spółce i jakich dokładnie spraw powinno ono dotyczyć, z pomocą przychodzi jednak orzecznictwo.
Istotą aktu absolutoryjnego (skwitowania) jest wewnętrzne „rozliczenie” z organami spółki. Absolutorium jest udzielane w celu potwierdzenia właściwego wykonywania mandatu w organach spółki. Udzielenie absolutorium stanowi zatem „zatwierdzenie” (akceptację) przez zgromadzenie wspólników sposobu sprawowania funkcji i podejmowanych w związku z tym działań przez członków zarządu w poprzednim roku obrotowym.
Głosowanie w sprawie udzielenia absolutorium powinno obejmować każdego członka zarządu spółki i dotyczy danego roku obrotowego (który najczęściej pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Nie ma jednak znaczenia, czy dana osoba jest nadal członkiem zarządu, czy też nie pełni już tej funkcji. Uchwała w sprawie udzielenia absolutorium podejmowana jest na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników, na którym następuje rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego oraz sprawozdania zarządu za zamknięty rok obrotowy. Głosowanie ma charakter tajny, a uchwała podejmowana jest co do zasady bezwzględną większością głosów. Pisemne głosowanie jest w tym zakresie bezwzględnie zakazane.
Brak absolutorium
Udzielenie absolutorium nie powinno być jedynie techniczną sprawą. Wspólnicy głosujący nad tą ważną kwestią powinni dokładnie przeanalizować, czy działania zarządu i jego poszczególnych członków mogą uzyskać potwierdzenie ze strony spółki. Jeśli organ niedbale wykonywał swoje zadania lub doprowadził do znacznego zadłużenia spółki, absolutorium nie powinno zostać w ogóle udzielone, względnie powinno odnosić się tylko do rzetelnych członków zarządu, którzy prawidłowo wypełniali swoje funkcje.
Fakt udzielenia lub nieudzielenia absolutorium członkom zarządu nie ma żadnego wpływu na kwestię ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej względem osoby trzeciej. Innymi słowy, jeśli dany członek zarządu doprowadził do powstania szkody u osoby trzeciej, to uzyskanie przez niego absolutorium nie ochroni go przed odpowiedzialnością odszkodowawczą. Poszkodowany będzie mógł skutecznie domagać się naprawy zaistniałej szkody – czy to od samej spółki, czy też od danego członka zarządu.
Udzielenie absolutorium nie zwalnia członków organów spółki z o.o. od odpowiedzialności za:
- świadome zgłoszenie do rejestru zawyżonej wartości wkładów niepieniężnych wniesionych przez wspólników (art. 175 § 2 ksh);
- dokonanie niezgodnej z prawem lub umową spółki wypłaty na rzecz wspólnika (art. 198 ksh);
w przypadku, gdy zgromadzenie wspólników podejmujące uchwałę o udzieleniu absolutorium nie miało wiedzy o szkodzie.
Przykład 1.
Michał, Arkadiusz i Leon są członkami 3-osobowego zarządu spółki z o.o. Wspólnicy odpowiednią uchwałą postanowili udzielić absolutorium całemu zarządowi za miniony rok obrotowy, mimo że Leon doprowadził swoim zachowaniem do powstania szkody wobec jednego z kontrahentów spółki. Spółka nie chce uregulować istniejącego zobowiązania i nie zamierza naprawić wyrządzonej szkody. Wierzyciel chce zatem skierować swoje roszczenia względem Leona, który był bezpośrednim sprawcą szkody. Mężczyzna broni się jednak tym, że otrzymał absolutorium od swojej spółki, a więc jego działania zostały w pełni uznane przez spółkę i nie ponosi on żadnej odpowiedzialności. Leon nie ma jednak racji, ponieważ kwestia absolutorium nie ma żadnego znaczenia w relacjach pomiędzy członkiem zarządu a osobami trzecimi, nawet jeśli te osoby były kontrahentami danej spółki i domagają się naprawy wyrządzonej im szkody. Absolutorium otrzymane przez Leona nie ochroni go przed odpowiedzialnością względem poszkodowanego.
Nieudzielenie absolutorium może mieć negatywne konsekwencje dla danego członka zarządu:
- może stanowić podstawę do odwołania go z funkcji członka zarządu;
- może stanowić podstawę dochodzenia od członka zarządu naprawienia szkody na rzecz spółki, w tym uzasadnia wytoczenie powództwa o odszkodowania dla spółki od członka zarządu.
Co zrobić w przypadku nieudzielenia absolutorium?
Czasami zdarza się, że brak absolutorium względem konkretnego członka zarządu nie wynika z obiektywnych przyczyn, lecz jest próbą pozbycia się niewygodnego wspólnika ze spółki. Jeśli dana osoba nie uzyska absolutorium, przysługuje jej prawo wniesienia przeciwko spółce pozwu o ustalenie, że zwolniona jest od odpowiedzialności wobec spółki za zdarzenia mające miejsce w danym roku obrotowym, a ujawnione w sprawozdaniu finansowym i sprawozdaniu zarządu.
Jeśli członek zarządu uzyska odmową uchwałę, tzn. gdy wspólnicy zadecydowali o nieprzyznaniu mu absolutorium, może zaskarżyć takie rozstrzygnięcie do sądu. Pamiętajmy jednak, że z takiej możliwości nie mogą niestety skorzystać byli członkowie zarządu, którzy w chwili odmowy udzielenia absolutorium nie sprawują już tej funkcji.
Dodatkową możliwością jest skierowanie przeciwko spółce pozwu o zapłatę odszkodowania, pod warunkiem jednak, że brak absolutorium lub odmowa jego udzielenia spowodowała u danej osoby powstanie szkody. Obowiązek jej wykazania obciąża niestety poszkodowanego, a nie spółkę lub poszczególnych wspólników. Żądanie odszkodowania jest alternatywą dla przeprosin lub innej formy rekompensaty – dokładne roszczenie powinno być jednak określone przez danego członka zarządu.
Podsumowanie
Absolutorium jest formą potwierdzenia, że działalność zarządu spółki i wchodzących w jego skład osób jest zgodna z prawem i interesem danego podmiotu. Stanowi ona wyraz aprobaty ze strony wspólników spółki. Absolutorium powinno być udzielane w każdym roku obrotowym, który zazwyczaj pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Brak absolutorium nie zwalnia członka zarządu od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej i może być podstawą do odwołania go z pełnionej funkcji, a także wytoczenia przeciwko niemu pozwu o zapłatę odszkodowania na rzecz spółki.
