Przedsiębiorcy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej często stają przed wyborem formy organizacyjno-prawnej, w jakiej ich przedsiębiorstwo będzie prowadzone. Wyróżnia się następujące formy organizacyjno-prawne: jednoosobowa działalność gospodarcza, spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna oraz prosta spółka akcyjna.
Istota spółki cywilnej
Spółka cywilna jest nadal jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej przez kilku przedsiębiorców, choć obecnie coraz częściej konkurencję dla niej stanowi spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W treści niniejszego artykułu postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy warto w dzisiejszych czasach zakładać spółkę cywilną.
Wskazać należy, że taka spółka jest niewątpliwie najbardziej odformalizowanym sposobem prowadzenia działalności przez dwie lub więcej osób. Jest ona umową, a nie spółką jak inne spółki wskazane w Kodeksie spółek handlowych.
Spółkę cywilną mogą zawiązać zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i osoby fizyczne wspólnie z osobami prawnymi.
Przykład 1.
Jan Kowalski, Anna Nowak i ABC sp. z o.o. chcą zawiązać spółkę cywilną. Jest to prawnie dopuszczalne, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest bowiem osobą prawną, zaś osoba prawna może być wspólnie z osobami fizycznymi wspólnikiem spółki cywilnej.
Spółka cywilna – zalety
Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
niewielkie koszty założenia,
prowadzenie uproszczonej księgowości,
odformalizowane procedury związane z rozpoczęciem działalności w tej formie,
możliwość przekształcenia w inną spółkę, np. z o.o.
Decydując się założenie spółki cywilnej, należy mieć na uwadze to, w jaki sposób kształtuje się odpowiedzialność wspólników za jej zobowiązania. Wprawdzie majątek spółki cywilnej jest majątkiem wspólnym wspólników, ale za jej długi wspólnicy odpowiadają solidarnie zarówno nim, jak i całym swoim majątkiem, czyli tym niezaliczanym do majątku spółki.
Przykład 2.
Pan Jan oraz pani Janina są wspólnikami spółki cywilnej. Jest ona zadłużona względem wierzyciela na kwotę 200 000 zł. Majątek spółki łącznie wynosi 100 000 zł. Dlatego pozostałą część długu wierzyciel uzyska z majątku każdego ze wspólników.
Status przedsiębiorcy w przypadku spółki cywilnej mają wszyscy wspólnicy, zaś sama spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą.
Do założenia spółki nie jest wymagany kapitał jak w wypadku spółek kapitałowych, np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednak spółka cywilna może zostać przekształcona w każdą spółkę prawa handlowego.
Umowa spółki cywilnej
Tak jak zostało wspomniane, powołanie spółki cywilnej wymaga zawarcia umowy pomiędzy jej wspólnikami. Nie jest ona sformalizowana, bo wymaga się jedynie, aby została zawarta w zwykłej formie pisemnej.
Ważne, aby wiedzieć, że do zawarcia umowy spółki cywilnej nie jest wymagane, aby została ona sporządzona przez notariusza.
W umowie spółki cywilnej należy przede wszystkim wskazać cel, jaki ma zostać osiągnięty przez wspólników lub cel, do jakiego wspólnicy dążą.
Jego osiągnięcie powoduje wygaśnięcie spółki, z tego powodu, że jej umowa została wykonana.
datę i miejsce jej zawarcia;
informację o wspólnikach;
nazwę i siedzibę spółki;
okres, na jaki jest zawarta;
cel gospodarczy, jaki spółka ma osiągnąć lub do jakiego ma dążyć;
sposób, w jaki cel ma zostać osiągnięty;
PKD;
informacje o wkładach wnoszonych przez wspólników;
postanowienia dotyczące zmian umowy;
uregulowania dotyczące podziału zysku oraz udziału w stracie;
informację o wspólnikach, którzy prowadzić będą sprawy spółki, sposobie reprezentacji i reprezentantach spółki;
obszar działania spółki.
Spółka cywilna – nazwa, reprezentacja, udział w zysku i stracie
Nazwa spółki musi zawierać co najmniej imiona i nazwiska wszystkich wspólników wraz z dodaniem nazwy „spółka cywilna" bądź skrótu s.c.
Przykład 3.
Jan Nowak, Tomasz Nowak spółka cywilna lub Jan Nowak, Tomasz Nowak s.c. Co do zasady każdy ze wspólników spółki cywilnej jest uprawniony, a zarazem zobowiązany do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej.
Zgodnie z przepisami prawa udział każdego wspólnika w zysku spółki cywilnej jest równy, bez względu na wartość wniesionego wkładu, przy czym umowa spółki może przewidywać odstępstwa od tej zasady.
Podatki w spółce cywilnej
Spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. W przypadku zawiązania spółki cywilnej podatek dochodowy płacić będzie każdy ze wspólników oddzielnie od dochodu osiągniętego ze spółki.
Wyjątek występuje w przypadku podatku od towarów i usług (VAT), tutaj bowiem podatnikiem VAT jest spółka, a nie jej wspólnicy.
Spółka cywilna daje możliwość prowadzenia rozliczeń księgowych według książki przychodów i rozchodów, ryczałtu ewidencjonowanego lub w formie pełnej księgowości na podstawie ksiąg rachunkowych.
Jednak gdy przychody netto spółki przekroczą 2 mln euro, ma ona obowiązek prowadzić rozliczenia księgowe w formie pełnej księgowości.
Jeśli wspólnikiem spółki cywilnej jest osoba prawna, spółka od momentu jej utworzenia obowiązana jest prowadzić rozliczenia w formie pełnej księgowości bez względu na wysokość osiąganych przychodów.
Wspólnicy spółki cywilnej mogą dokonać wyboru formy opodatkowania spośród następujących form: opodatkowania na zasadach ogólnych, opodatkowania w formie podatku liniowego, opodatkowania w formie karty podatkowej czy też opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Niedopuszczalne jest stosowanie różnych form opodatkowania przez wspólników spółki cywilnej, za jednym wyjątkiem. Forma opodatkowania dochodów poszczególnych wspólników spółki cywilnej może być różna w sytuacji, kiedy część z nich podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych według skali podatkowej, tj. 18% lub 32%, a część podlega opodatkowaniu podatkiem liniowym 19%.
Przykład 4.
Pan Stanisław i pan Jan zakładają spółkę cywilną. Pan Stanisław zdecydował się na opodatkowanie dochodów ze spółki w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, zaś pan Jan – na opodatkowanie podatkiem liniowym. W takim wypadku wspólnicy będą musieli znaleźć jakiś konsensus.
Przykład 5.
Pan Stanisław i pan Jan zakładają spółkę cywilną. Pan Stanisław zdecydował się na opodatkowanie dochodów ze spółki w formie podatku liniowego, zaś pan Jan – opodatkowanie na zasadach ogólnych. Taka sytuacja jest dopuszczalna.
Formalności, jakich należy dopełnić w związku z zawiązaniem spółki cywilnej
Zawiązując spółkę cywilną, należy pamiętać o dopełnieniu różnego rodzaju formalności.
Ważne, aby wiedzieć, że zawarcie umowy spółki cywilnej wiąże się z koniecznością złożenia deklaracji i zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę spółki. Stawka podatku od czynności cywilnoprawnych wynosi 0,5% podstawy opodatkowania, którą wyznacza wartość wkładów wniesionych do majątku spółki. Złożenie deklaracji i zapłata podatku od czynności cywilnoprawnych powinna nastąpić w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy spółki.
Wprawdzie spółka cywilna nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (dalej: KRS) czy też Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej: CEIDG), ale wspólnicy będący osobami fizycznymi muszą zarejestrować się w CEIDG jako przedsiębiorcy. Wspólnik spółki cywilnej ma obowiązek uzyskać wpis do CEIDG przed podjęciem działalności w ramach spółki cywilnej.
Spółka cywilna charakteryzuje się tym, że nadawany jest jej odrębnie od wspólników NIP i REGON.
Aby uzyskać NIP dla spółki cywilnej, należy złożyć zgłoszenie identyfikacyjne NIP‑2 do urzędu skarbowego wraz z umową spółki cywilnej. Zgłoszenie jest wolne od opłat, a NIP powinien zostać nadany natychmiast, najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia złożenia poprawnego zgłoszenia identyfikacyjnego.
W przypadku spółki cywilnej konieczne jest również zgłoszenie do Głównego Urzędu Statystycznego i uzyskanie numeru REGON. W tym celu należy złożyć wniosek, do którego powinna zostać załączona umowa spółki. Wniosek do GUS-u składa się na druku RG-OP we właściwym dla siedziby spółki urzędzie statystycznym. Wniosek ten jest wolny od opłat.
Wspólnicy spółki cywilnej muszą pamiętać o zaktualizowaniu w CEIDG informacji o NIP-ie i numerze REGON spółki w terminie 7 dni od ich uzyskania.
W wypadku gdy wspólnicy spółki przewidują możliwość zatrudniania pracowników, konieczne jest zgłoszenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych spółki cywilnej jako płatnika składek, czego należy dokonać w terminie 7 dni od dnia zatrudnienia pierwszego pracownika. Gdy spółka nie zatrudnia pracowników, wówczas wspólnicy samodzielnie zgłaszają się do ZUS-u jako płatnicy składek na ubezpieczenie społeczne za siebie.
Kiedy sprawdzi się założenie spółki cywilnej
Spółkę cywilną warto założyć w następujących wypadkach:
kiedy zależy nam na ewentualnym szybkim zakończeniu lub likwidacji jej działalności;
kiedy zależny nam na niskich kosztach związanych ze spółką;
kiedy mamy zaufanie co do partnerów biznesowych mających być wspólnikami spółki;
kiedy cel spółki nie jest obarczony dużym ryzykiem biznesowym;
kiedy konieczne jest szybkie powołanie spółki.
odpowiedzialność za jej zobowiązania całym majątkiem spółki i wspólników;
brak szczegółowych regulacji prawnych jak w przypadku spółek prawa handlowego;
brak osobowości prawnej spółki cywilnej;
konieczność zawierania każdej umowy ze wszystkimi wspólnikami spółki cywilnej;
duże ryzyko biznesowe i finansowe.
Nie sposób udzielić jednoznacznej odpowiedzi, dla kogo spółka cywilna jest dobrym rozwiązaniem. Z praktyki obrotu gospodarczego wynika, że często ta forma organizacyjno-prawna prowadzenia działalności znajduje zastosowanie w przypadku spółek lekarzy, prawników czy w innych branżach usługowych prowadzonych na niewielką skalę.
