Z unormowań Kodeksu pracy dotyczących rozliczania czasu pracy wynika, że w przypadku gdy dany dzień miałby być dniem wolnym z dwóch tytułów – dla spełnienia wymogu pięciodniowego tygodnia pracy i jako święto – pracodawca musi udzielić pracownikowi dodatkowego dnia wolnego w innym terminie. Jak postąpić, gdy w dniu wolnym za święto przypadające w wolną sobotę pracownik jest niezdolny do pracy wskutek choroby?
Pięciodniowy tydzień pracy
Jak stanowi art. 129 § 1 Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Przepis ten ustanawia normy:
- 8 godzin pracy na dobę;
- 40 godzin pracy w tygodniu (przeciętnie);
- 5 dni pracy w tygodniu (przeciętnie).
Pewne odstępstwa od tych norm przewidziano w art. 135–138 (systemy równoważnego czasu pracy i pracy w ruchu ciągłym), 143 (system skróconego tygodnia pracy) i 144 (system pracy weekendowej) Kodeksu pracy.
Skoro omawiany przepis posługuje się pojęciem „przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy”, oznacza to, iż nie jest konieczne, aby rozkład czasu pracy pracownika przewidywał świadczenie przez niego pracy w każdym tygodniu przez dokładnie 5 dni. Wystarczy, aby w przyjętym okresie rozliczeniowym na każdy tydzień przypadało przeciętnie 5 dni pracy. Można to osiągnąć nie tylko poprzez wyznaczenie 5 dni pracy w każdym poszczególnym tygodniu, ale również poprzez ustalenie, że w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego pracownik będzie pracował przez więcej niż 5 dni (uwaga: dopuszczalność pracy w niedzielę podlega dodatkowym ograniczeniom), co zostanie zrównoważone pracą obejmującą mniej niż 5 dni w innych tygodniach.
W celu zapewnienia pięciodniowego tygodnia pracy pracodawcy najczęściej wyznaczają sobotę jako dzień wolny.
Wymiar czasu pracy
Zgodnie z art. 130 § 1 Kodeksu pracy obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalany zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu, oblicza się:
- mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
- dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.
W myśl art. 130 § 2 Kodeksu pracy każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
Ponadto wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy (art. 130 § 3 Kodeksu pracy).
Święto przypadające w wolną sobotę
Niekiedy zdarza się, że w sobotę, która w obowiązującym pracownika rozkładzie czasu pracy wyznaczona jest przez pracodawcę jako dzień wolny za święto przypadające w wolną sobotę – dla zapewnienia pięciodniowego tygodnia pracy – przypada
- 1 stycznia – Nowy Rok
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli
- pierwszy dzień Wielkiej Nocy
- drugi dzień Wielkiej Nocy
- 1 maja – Święto Państwowe
- 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja
- pierwszy dzień Zielonych Świątek
- dzień Bożego Ciała
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
- 1 listopada – Wszystkich Świętych
- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości
- 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia
- 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia
Z brzmienia przywołanego wyżej art. 130 § 2 Kodeksu pracy wynika, że skoro za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża się wymiar czasu pracy o 8 godzin, to w szczególności za święto przypadające w wolną sobotę pracownikowi należy udzielić dodatkowego dnia wolnego od pracy, poza wspomnianą wolną sobotą.
Przykład
Zwykły rozkład czasu pracy pracownika przewiduje wykonywanie przez niego pracy w każdym tygodniu, w dniach od poniedziałku do piątku, po 8 godzin na dobę. W styczniu przypadają dwa święta: 1 stycznia – Nowy Rok (sobota) i 6 stycznia – Święto Trzech Króli (czwartek). Okres rozliczeniowy czasu pracy wynosi jeden miesiąc. W styczniu przypadają cztery pełne tygodnie, w dniach: 1–7, 8–14, 15–21, 22–28, i trzy dni: 29 (sobota), 30 (niedziela) oraz 31 (poniedziałek). Obliczenie wymiaru czasu pracy pracownika w tym miesiącu, zgodnie z algorytmem opisanym w art. 130 Kodeksu pracy, przedstawia się następująco:
40 godzin x 4 tygodnie + 8 godzin x 1 dzień pozostały do końca okresu rozliczeniowego, przypadający od poniedziałku do piątku (w tym przypadku jest to 31 stycznia) - 8 godzin x 2 święta występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela (w tym przypadku są to 1 i 6 stycznia).
Otrzymujemy wynik: 152 godziny.
Uwzględniając obowiązujący pracownika rozkład czasu pracy, obejmujący tylko wolne soboty, niedziele i święta, pracownik musiałby pracować nie 152 godziny, lecz 160, co wynika z następującego obliczenia:
31 dni miesiąca - 5 wolnych sobót (1, 8, 15, 22 i 29 stycznia) - 5 niedziel (2, 9, 16, 23 i 30 stycznia) - 1 święto (6 stycznia).
Odjęliśmy tylko jedno święto, ponieważ święto 1 stycznia uwzględniono już jako wolną sobotę. W wyniku tego odejmowania otrzymujemy 20 dni, co po przemnożeniu przez 8 godzin daje 160 godzin.
Jak wynika z powyższego, aby nie doszło do przekroczenia obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy, konieczne jest wyznaczenie dla niego jeszcze jednego dnia wolnego (8 godzin). Zatem okoliczność, iż 1 stycznia przypada w wolną sobotę, powoduje konieczność wyznaczenia w okresie rozliczeniowym dodatkowego dnia wolnego od pracy. Przyjmijmy, że w analizowanym stanie faktycznym pracodawca wyznaczył taki dodatkowy dzień wolny 7 stycznia, w piątek, dzięki czemu pracownik może skorzystać z „długiego weekendu” od 6 do 9 stycznia.
Jak postąpić, gdy w dniu wolnym za święto przypadające w wolna sobotę pracownik będzie chory?
Może się zdarzyć, że w dniu wolnym wyznaczonym za święto przypadające w wolną sobotę pracownik będzie chory. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy skoro pracownik będzie w tym dniu niezdolny do pracy wskutek choroby, nie powinien otrzymać w zamian za ten dzień dnia wolnego w innym terminie.
Należy odwołać się tutaj do art. 130 § 3 Kodeksu pracy, który stanowi, iż wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy. Z przywołanego przepisu wynika w sposób jednoznaczny, że pracownikowi nie przysługuje dzień wolny w innym terminie, w przypadku gdy jest on chory w dniu wolnym wyznaczonym mu w związku ze świętem przypadającym w wolną sobotę, czyli w dniu, który dla pracownika nie miał być dniem pracy. Jak bowiem stanowi art. 130 § 3 Kodeksu pracy, wymiar czasu pracy pracownika ulega obniżeniu tylko o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności – a w dniu wyznaczonym jako wolny liczba godzin do przepracowania jest równa zeru.
Na tych samych zasadach odbywać się będzie rozliczanie czasu pracy w przypadku, w którym pracownik jest niezdolny do pracy wskutek choroby nie w dniu wolnym udzielonym za święto przypadające w wolną sobotę, ale w samą tę wolną sobotę (patrz niżej wyjaśnienia Państwowej Inspekcji Pracy).
Podsumowując, możemy stwierdzić, że choroba pracownika przypadająca w dniu wolnym od pracy nie umniejsza jego wymiaru czasu pracy, a w konsekwencji nie powoduje konieczności udzielenia mu dnia wolnego za żaden dzień, w którym pracownik nie miał wykonywać pracy.
