Amortyzacja to termin odnoszący się do zmniejszenia wartości rzeczy w określonym czasie, które następuje w skutek jego użytkowania. Umożliwia określenie aktualnej wartości danego środka trwałego. W jakich sytuacjach należy ją stosować? Jakie są metody amortyzacji? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule, który kompleksowo wyjaśnia co to jest amortyzacja.
Czym są środki trwałe?
Do zdefiniowania pojęcia amortyzacji wymagane jest wcześniejsze wyjaśnienie tego, czym są środki trwałe. Otóż, są to rzeczowe składniki majątku, które cechują się przewidywanym okresem użytkowania dłuższym niż rok. Muszą być kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do użytkowania w firmie. Środki trwałe są wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej bądź oddawane do użytku w oparciu o najem lub dzierżawę. Zalicza się do nich przede wszystkim nieruchomości (budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością), maszyny, urządzenia, środki transportu, a także inne przedmioty o większej wartości.
Co to jest amortyzacja?
Znając definicję środków trwałych można wreszcie odpowiedzieć na pytanie: co to jest amortyzacja? Amortyzacja to wyrażone wartościowo (w formie odpisów amortyzacyjnych) zużycie środka trwałego. Odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać poprzez systematyczne planowanie rozłożenia wartości konkretnej rzeczy na czas amortyzacji. Zmniejszenie wartości środka trwałego wynika z:
- czynników ekonomicznych - np. wdrożenie efektywniejszego oraz tańszego sposobu produkcji danych dóbr wskutek wprowadzania na rynek nowych technologii;
- użytkowania rzeczy.
Warto również pamiętać, że amortyzacja środków trwałych zalicza się do kosztów uzyskania przychodów w danym okresie, co w efekcie zmniejsza wysokość podatku dochodowego do odprowadzenia. Pierwszych odpisów amortyzacyjnych można natomiast dokonać najwcześniej w miesiącu następującym po przyjęciu danego środka trwałego do użytkowania (wyjątkiem jest amortyzacja jednorazowa, która pozwala na ujęcie odpisu amortyzacyjnego w miesiącu przyjęcia środka trwałego). Koniec następuje zaś w momencie zrównania odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego lub z chwilą sprzedaży bądź jego likwidacją.
Metody amortyzacji środków trwałych
Amortyzacji środków trwałych można dokonać na kilka sposobów, a mianowicie metodą:
- liniową - w tym liniową indywidualną i przyspieszoną,
- degresywną,
- naturalną.
Przed wybraniem konkretnej metody należy dokładnie zapoznać się z jej mechanizmem działania oraz zaletami, ponieważ nie będzie można już jej zmienić.
Amortyzacja środków trwałych metodą liniową
Metoda liniowa to zdecydowanie najpopularniejsza metoda amortyzacji środków trwałych, która opiera się na założeniu, że rzecz będzie zużywała się równomiernie przez cały okres użytkowania. W praktyce oznacza to, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje się według stałej stawki, którą określa się na podstawie załącznika nr 1 ustawy od podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Załączniki te tworzone są natomiast na podstawie Środków Trwałych. Warto również pamiętać, że amortyzacja środków trwałych przy użyciu metody liniowej pozwala obniżyć stawkę amortyzacji w czasie dokonywania odpisów.
Przykład 1.
Przedsiębiorstwo ABC kupiło maszynę o wartości 210 tys. złotych, a jego roczna stawka amortyzacji zgodnie z załącznikiem wynosi 20%. Suma rocznych odpisów amortyzacyjnych wynosi więc 42 tys. złotych, a miesięcznie należy odpisywać 3 500 zł.
Amortyzacja środków trwałych metodą liniową indywidualną
Amortyzacja środków trwałych metodą liniową indywidualną opiera się na tym samym mechanizmie co standardowa metoda liniowa jednak przy założeniu, że podatnik może ustalić indywidualną stawkę amortyzacji. Przykładem może być sytuacja, w której środek trwały przed nabyciem był używany przez inny podmiot lub ulepszany oraz wprowadzany po raz pierwszy do ewidencji. Należy jednak mieć świadomość, że ustalenie indywidualnej stawki wiąże się z obowiązkiem określenia minimalnego okresu amortyzacji. Zgodnie z ustawą dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji minimalny okres amortyzacji wynosi np.:
- 24 miesiące, gdy wartość początkowa rzeczy jest mniejsza niż 25 tys. złotych;
- 36 miesięcy, gdy wartość początkowa rzeczy przekracza 25 tys. złotych, ale mniejsza bądź równa 50 tys. złotych;
- 60 miesięcy w pozostałych przypadkach;
Co ważne okres amortyzacji indywidualnej wynosi 30 miesięcy dla środków transportu.
Warto również pamiętać, że przedsiębiorca chcący zastosować indywidualną stawkę amortyzacji musi udowodnić, że nabyty przez niego środek trwały był użytkowany wcześniej przez inny podmiot przez minimum 6 miesięcy, co pozwala uznać, że jest używany (w tym przypadku należy mieć na uwadze, że użytkowanie pojazdu w leasingu przed jego wykupem nie kwalifikuje się do spełnienia definicji pojazdu używanego). Inną możliwością jest uznanie środka trwałego za ulepszony, co oznacza, że ulepszenie stanowi minimum 20% wartości początkowej (w przypadku środków trwałych zaliczanych do grupy 3-6, 8 KŚT oraz środków transportu).
Więcej na temat amortyzacji indywidualnej w artykule: Amortyzacja używanych środków trwałych - kiedy jest możliwa?
Amortyzacja środków trwałych metodą liniową przyspieszoną
Innym wariantem metody liniowej amortyzacji środków trwałych jest wersja przyspieszona, którą można zastosować do rzeczy wykorzystywanych w sposób szczególny. W tym przypadku odpisów dokonuje się na bazie stawek podanych w wykazie, które zostają odpowiednio powiększone. W tym przypadku dokonuje się mnożenia stawki z załącznika przez określony współczynnik, który wynosi:
- 1,2 dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych;
- 1,4 dla budynków i budowli używanych w warunkach złych;
- 1,4 dla maszyn, urządzeń i środków transportu;
- 2,0 dla maszyn i urządzeń poddanych szybkiemu postępowi technicznemu.
Amortyzacja środków trwałych metodą degresywną
Całkowicie odmiennym mechanizmem naliczania odpisów amortyzacyjnych jest metoda degresywna amortyzacji środków trwałych. Można ją zastosować jedynie w przypadków maszyn i urządzeń zaliczanych do grup 3 - 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, a także środków transportów, z wyłączeniem samochodów osobowych. Podstawą metody degresywnej jest przyjęcie malejącej stawki amortyzacji, co oznacza, że odpisy rozpoczyna się od możliwie najwyższej stawki, która w każdym roku maleje. Stawkę na kolejny rok określa się natomiast poprzez odjęcie odpisów amortyzacyjnych od kwoty netto używanego środka trwałego.
W przypadku metody degresywnej ważny jest fakt, który mówi, że w momencie, gdy wartość rocznego odpisu będzie niższa od wartości rocznego odpisu w metodzie liniowej, podatnik musi zacząć korzystać z tej drugiej. Zmiana metody amortyzacji dokonywana jest z początkiem nowego roku podatkowego, co oznacza że korzystając z metody degresywnej na koniec roku należy obliczyć wartość rocznego odpisu oraz zestawić go z odpisem liczonym według metody liniowej.
Przykład 2.
Przedsiębiorstwo kupiło maszynę o wartości 400 tys. złotych, która zaliczana jest do grupy 5 Klasyfikacji Środków Trwałych. Standardowa stawka amortyzacji wynosi 20%, a współczynnik 2.0, co oznacza, że obowiązuje podwyższona stawka 40%.
Roczny odpis w pierwszym roku podatkowym wynosi więc 160 tys. złotych, a miesięczny 13 333 zł.
W kolejnym roku podstawa obliczenia stawki wynosi 240 tys. złotych (400 000 - 160 000), w związku z czym roczny odpis to 96 tys. złotych, a miesięczny wynosi 8 tys. złotych.
W trzecim roku podstawa amortyzacji przy metodzie degresywnej wynosiłaby 144 tys. złotych (400 000 - 160 000 - 96 000), w związku z czym roczny odpis amortyzacyjny to 57 600 zł. Jest on mniejszy niż roczny odpis amortyzacyjny przy metodzie liniowej tj. 80 tys. złotych (400 000 x 0,2) w związku z tym od tego roku podatnik przechodzi na metodę liniową, gdzie miesięczne odpisy wynoszą 6 666,67 zł.
Amortyzacja środków trwałych metodą jednorazową
Ostatnim sposobem amortyzacji środków trwałych jest metoda jednorazowa, którą można zastosować:
- w przypadku rzeczy zaliczanych do grup 3 - 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (z wyłączeniem samochodów osobowych). Metoda jednorazowa dedykowana jest głównie dla małych podatników oraz przedsiębiorców, którzy dopiero rozpoczynają działalność. Warto również pamiętać jednorazowy odpis w danym roku nie może przekroczyć równowartości 50 tys. euro. Jest to tzw. amortyzacja jednorazowa w ramach pomocy de minimis, o czym więcej: Amortyzacja jednorazowa - ulga dla firm de minimis
- gdy wartość środka trwałego nie przekracza 10 000 zł - wówczas mamy do czynienia z tzw. niskocennym środkiem trwałym, o czym więcej: Niskocenne środki trwałe a amortyzacja jednorazowa
Podsumowując należy stwierdzić, że amortyzacja to założenie, że środek trwały traci na wartości proporcjonalnie do okresu jego użytkowania. Bardzo ważny jest jednak wybór właściwej metody amortyzacji, ponieważ ma on wpływ na wysokość kosztów uzyskania przychodu, a co za tym idzie również na podatek dochodowy jaki podatnik musi odprowadzić do urzędu.
