Ustawy o podatkach dochodowych określają procentowe stawki amortyzacyjne środków trwałych. W konsekwencji zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych oraz długość amortyzacji wynika z przepisów podatkowych. Warto jednak zastanowić się, czy amortyzacja środków trwałych zależy od okresu faktycznej ekonomicznej użyteczności.
Podatkowa amortyzacja środków trwałych
Wartość środków trwałych nie jest ujmowana w kosztach bezpośrednio, lecz poprzez systematycznie dokonywane odpisy amortyzacyjne.
Przepisy wskazują, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu) do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór; suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których, zgodnie z art. 23 ust. 1, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Podatnicy dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji określonej w art. 22i–22k dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji; wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Ponadto warto zwrócić uwagę, że podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo jednorazowo na koniec roku podatkowego.
Odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych, z zastrzeżeniem art. 22j–22ł, dokonuje się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych i zasad, o których mowa powyżej.
Podwyższanie i obniżanie stawek amortyzacyjnych
Dodatkowo przepisy wskazują, że podatnicy mogą podwyższać lub obniżać stawki wynikające z wykazu.
Jak bowiem możemy przeczytać w art. 22i ustawy PIT, w razie wystąpienia bądź ustania warunków uzasadniających podwyższenie stawek, stawki te ulegają podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany.
Podatnicy mogą podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki podwyższać:
-
dla budynków i budowli używanych w warunkach:
-
pogorszonych – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,2,
-
złych – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,4;
-
dla maszyn, urządzeń i środków transportu, z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej – przy zastosowaniu w tym okresie współczynników nie wyższych niż 1,4;
-
dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4–6 i 8 Klasyfikacji, poddanych szybkiemu postępowi technicznemu – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 2,0.
Co więcej, wspomniany artykuł wskazuje, że podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się, począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Jak zatem widać z przedstawionych regulacji, podatnik dysponuje pewnym zakresem modyfikacji stawek amortyzacyjnych wynikających z wykazu.
Faktyczny okres użyteczności a stawka amortyzacyjna
Amortyzacja podatkowa opiera się na przepisach ustawy. To ustawa podatkowa określa stawki, zasady oraz długość okresów amortyzacji.
Warto jednak zwrócić uwagę, że normy podatkowe ustanawiające reguły amortyzacji nie odnoszą się do faktycznego okresu użyteczności środków trwałych. Warunkiem jest, aby ustalone przez podatnika stawki nie przekraczały maksymalnych stawek wynikających z przepisów. W tym miejscu warto także dodać, że podatnik może ustalić stawki amortyzacyjne na poziomie 0%.
Za prawidłowością tezy jakoby nie jest wymagane istnienie związku stosowanych stawek amortyzacyjnych dla celów podatkowych z faktycznym okresem ekonomicznej użyteczności środków trwałych, przemawiają liczne interpretacje organów podatkowych.
Przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z 16 sierpnia 2019 roku (nr 0111-KDIB2-3.4D10.261.2019.1.K.K) czytamy, że stawki amortyzacyjne stosowane przez podatnika mogą kształtować się na dowolnym poziomie, przy założeniu, że nie będą wyższe niż stawki określone w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych stanowiącym załącznik do ustawy.
Podobnie też w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 18 maja 2017 roku (nr 0111-KDIB2-1.4010.24.2017.l.BJ) potwierdzono, że nie jest wymagane istnienie związku stosowanych stawek amortyzacyjnych dla celów podatkowych z faktycznym okresem ekonomicznej użyteczności środków trwałych.
Pewien związek pomiędzy okolicznościami faktycznymi a amortyzacją występuje w sytuacji, gdy dochodzi do podwyższania stawek amortyzacyjnych w warunkach wykorzystywania środka trwałego w warunkach złych lub pogorszonych.
Przypomnijmy, że za pogorszone warunki używania budynków i budowli, o których mowa w art. 22i ust. 2 pkt 1 lit. a, uważa się używanie tych środków trwałych pod ciągłym działaniem wody, par wodnych, znacznych drgań, nagłych zmian temperatury oraz innych czynników powodujących przyspieszenie zużycia obiektu.
Natomiast za złe warunki używania budynków i budowli, o których mowa w art. 22i ust. 2 pkt 1 lit. b, uważa się używanie tych środków trwałych pod wpływem niszczących środków chemicznych, a zwłaszcza gdy służą one produkcji, wytwarzaniu lub przechowywaniu żrących środków chemicznych. Dotyczy to również przypadków silnego działania na budynek lub budowlę niszczących środków chemicznych rozproszonych w atmosferze, wodzie lub wydzielających się w postaci oparów, których źródłem są inne obiekty znajdujące się w pobliżu.
Podobnie jest odnośnie do maszyn, urządzeń i środków transportu wymagających szczególnej sprawności technicznej, o których mowa w art. 22i ust. 2 pkt 2, przez co rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie.
Podwyższone stawki amortyzacyjne odnoszą się również do maszyn i urządzeń grupy 4–6 i 8 Klasyfikacji poddanych szybkiemu postępowi technicznemu, o których mowa w art. 22i ust. 2 pkt 3, poprzez które rozumie się maszyny, urządzenia i aparaturę, w których zastosowane są układy mikroprocesorowe lub systemy komputerowe, spełniające założone funkcje dzięki wykorzystaniu w nich najnowszych zdobyczy techniki, a także pozostałą aparaturę naukowo-badawczą i doświadczalno-produkcyjną.
Naturalnie powyższe przypadki uzasadniające podwyższanie stawek amortyzacyjnych mają miejsce według współczynników wynikających z art. 22i ustawy PIT. Również w tym przypadku nie ma znaczenia, jaka jest ekonomiczna użyteczność środka trwałego.
